امروزه آوازه هوش مصنوعی های جدیدی مانند Chat GPT و Chat bing زیاد به گوش ما میرسد و ما واقعا میخواهیم بدانیم آنها چه چیزی هستند و چه کاربردی در زندگی ما دارند ؟
هوش مصنوعی هوشی است که توسط ماشن ها ظهور پیدا میکند، در مقابل هوش طبیعی که توسط جانوران شامل انسان ها نمایش مییابد.
در درجه اول هوش مصنوعی یعنی استفاده از کامپیوتر ها برای انجام کارهایی که به هوش انسانی یا طبیعی نیاز دارد.انسانها میتوانند با چشمانشان ببینند و آنچه میبینند را پردازش کنند. همچنین میتوانند محیط خود را درک کنند و در محیط به اطراف حرکت کنند. مغز انسان قابلیت و توانایی دیدن الگوها را دارد و میتوانند با استفاده از زبانهای مختلف با یکدیگر صحبت کنند.
هوش مصنوعی شاخهای وسیع از علوم کامپیوتر به حساب میآید که اصطلاحات بسیاری در خصوص آن در این حوزه وجود دارند. برای اینکه بتوان کامپیوترها را برای انجام آنچه در توان انسان است به کار گرفت، نیاز به مقدار دادههای بسیار زیادی وجود دارد .مجموعه داده های بزرگ باعث میشوند تا بتوان با استفاده از الگوریتمهای هوش مصنوعی الگو هارا شناسایی کرد، پیشبینی انجام داد و در خصوص اقدامات مورد نیاز توصیههایی را ارائه داد.
هوش مصنوعی در حال حاضر نیز در تمام جنبههای زندگی انسانها وجود دارد و به کار گرفته میشود. اما کماکان بهترین سیستمهای هوش مصنوعی امروزی نمیتوانند از برخی جهتها با مغز انسان رقابت کنند. برای مثال، در سال ۲۰۱۶ برنامه کامپیوتری «آلفاگو» (AlphaGo)، بازیکن حرفهای و اسطورهای بازی Go را شکست داد(البته جدیدا بازیکنی آن هوش مصنوعی را در همان بازی شکست داد) . اما اگر از همان کامپیوتر بخواهیم دوچرخه سواری کند، دست بدهد یا حتی شطرنج بازی کند، قطعاً نخواهد توانست به تنهایی چنین کارهایی را انجام دهد و حتماً باید توسط انسان برای آن هدف خاص ساخته شود و آموزش ببیند.
قدرت محاسباتی هوش مصنوعی بسیار گسترده و عظیم است، اما مغز انسان قابلیت این را دارد که در بسیاری از جنبهها مجموعه دادههایی بسیار وسیعتر و روشهایی بسیار بهینهتر را به کار بگیرد.
برای پاسخ ساده به این سوال که هوش مصنوعی چیست میتوان عبارت هوش مصنوعی یا همان Artificial Intelligence یا همان AI را تفکیک کرد و ابتدا درکی از هر کلمه به صورت مجزا بدست آورد.
حالا اگر این دو کلمه با هم ترکیب شوند، عبارت هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) بدست میآید. حالا هوش مصنوعی چیست ؟ هوش مصنوعی به چیزی گفته میشود که طبیعی نیست اما میتواند تفکر کند و براساس تجربه یاد بگیرد و تصمیمگیری انجام دهد.
بنابراین به زبان ساده، هوش مصنوعی به توانایی تفکر یا یادگیری کامپیوتر یا ماشین گفته میشود. برای اینکه فردی هوشمند و دارای هوش تلقی شود، باید یادگیری اتفاق بیوفتد و فرد آموزش ببیند. در واقع انسانها هم از روز اولی که به دنیا میآیند هوشمند نیستند و برای تبدیل شدن به فردی هوشمند و باهوش باید تحت آموزش و تربیت قرار بگیرند.
وقتی که انسانها یاد میگیرند، در واقع مواردی را به خاطر میسپارند و اطلاعاتی را در مغزشان ذخیره میکنند. سپس از این اطلاعات ذخیره شده در مغز برای تصمیمگیری هوشمندانه استفاده میشود. در خصوص ماشینها و هوش مصنوعی هم شرایط یکسان است و درست مشابه انسانها کامپیوترها هم باید ابتدا یاد بگیرند و نمیتوانند تا زمانی که آموزش ندیدهاند هوشمند شوند. بهتر است برای درک بهتر اینکه هوش مصنوعی چیست مثالی ساده ارائه شود.
برای مثال اگر فردی بخواهد رانندگی کند و اتومبیلی را براند، پیش از هر چیز باید موارد لازم را در مورد آن ماشین یاد بگیرد. فرد باید حتماً نحوه روشن کردن اتومبیل را بیاموزد؛ باید یاد بگیرد چگونه از دنده و پدالها استفاده کند و ماشین را به جلو براند. همچنین علائم رانندگی بسیار مهم هستند و فرد باید بتواند مفهوم هرکدام از آنها را درک کند و آنها را در مغز خود حفظ کرده باشد. به این ترتیب در حین رانندگی فرد میتواند براساس آموختههای خود تصمیمگیری کند.
کامپیوترها هم به همین شکل عمل میکنند. یادگیری در کامپیوترها با استفاده از دادهها اتفاق میافتد. ماشینها و کامپیوترها الگوهای موجود در دادهها را درک میکنند و سپس مدلهایی را میسازند و این مدلها برای تصمیمگیری مورد استفاده قرار میگیرند. بنابراین انجام کارهایی هوشمندانه توسط ماشین و کامپیوترهای ساخته شده توسط انسان را هوش مصنوعی مینامند.
یادگیری ماشین (Machine Learning) در واقع بخشی از هوش مصنوعی به حساب میآید و کاربردی از AI است. فرایند استفاده از مدلهای ریاضی ساخته شده براساس دادهها توسط ماشینهای کامپیوتری را یادگیری ماشین مینامند. هدف یادگیری ماشین، توسعه و ساخت سیستمی است که بتواند بدون دریافت دستورالعملهای دقیق و خط به خط، خودش یاد بگیرد و بیاموزد. در یادگیری ماشین سیستمی طراحی و ساخته میشود که به یادگیری ادامه میدهد و رفته رفته خودش را بر اساس تجربه بدست آمده بهبود میدهد.
به قابلیت سیستمهای کامپیوتری برای تقلید از عملکردهای شناختی انسان مانند یادگیری، حل مسئله و سایر موارد هوش مصنوعی گفته میشود. هوش مصنوعی از یادگیری ماشین استفاده میکند تا دانش مربوطه و مورد نیاز را بدست آورد. سپس هوش مصنوعی دانش بدست آمده را به وسیله شبیهسازی منطق و استدلال انسانگونه برای توصیه یا تصمیمگیری به کار میگیرد. در حالی که هوش مصنوعی علم گسترده تقلید از تواناییهای انسان است، یادگیری ماشین زیرمجموعه خاصی از هوش مصنوعی به حساب میآید که به ماشین آموزش میدهد چگونه یاد بگیرد.
تقلید از ساختار مغز انسان، درک متقابل و کمک دوطرفه، خودآموزی و بازاندیشی در مورد گونههای مختلف حیات بیولوژیکی، جایگزینی افراد در مشاغل مختلف و تقلب در بازیهای کامپیوتری همگی تنها برخی از کارهایی هستند که امروزه هوش مصنوعی انجام میدهد. در این بخش سعی شده است تا به برخی از تواناییها و قدرتهای ماورایی هوش مصنوعی پرداخته شود.
آلفابت (Alphabet) شرکت مادر گوگل، اخیراً آزمایشگاههایی یکدست و همسان ساخته است که برای یافتن داروهای جدید با استفاده از هوش مصنوعی شرکت DeepMind (از شرکتهای زیرمجموعه گوگل) تاسیس شدهاند. هدف این سازمان بازتعریف فرایند کشف دارو از صفر و یافتن راههایی جدید برای درمان بیماریها با استفاده از هوش مصنوعی است. این آزمایشگاهها نه تنها دادهها را تجزیه و تحلیل خواهند کرد بلکه مدلهایی قدرتمند، پیشبینی کننده و مولد را از پدیدههای پیچیده بیولوژیکی خواهند ساخت.
در حالی که هنوز هیچ کس در تلاش برای یافتن درمان بیماریهای مختلف با استفاده از شبکههای عصبی به پیشرفت قابل توجهی دست پیدا نکرده است، شرکت DeepMind در حال حاضر در هوش مصنوعی پیشرو است و سیستم یادگیری الگوریتم این شرکت انطباقپذیرترین سیستم موجود است که میتوان آن را برای اهداف و مقاصد مختلف به کار گرفت.
امروزه از هوش مصنوعی یا همان شبکههای عصبی برای آموزش رباتها نیز به طور گسترده استفاده میشود. برای مثال با استفاده از مدلی جدید بر اساس هوش مصنوعی، مهندسان دانشگاه MIT موفق شدهاند تا رباتها را برای حمل و نگه داشتن هزاران شی مختلف با استفاده از بازوهای مکانیکی خود آموزش دهند. این کار با استفاده از یادگیری تقویتی و بدون شبیهسازی انجام شده و نتیجه کار ساخت شبیهسازی دست انسان گونه است که میتواند بیش از ۲ هزار شی مختلف را بردارد و آنها را با استفاده از بازوهای مکانیکی خود لمس کند و حرکت دهد.
علاوه بر آن جالب اینجاست که این سیستم برای بلند کردن شی و نگه داشتن آن در دستانش حتی نیازی نداشت بداند دقیقاً چه چیزی را قرار است بردارد. تا اینجا نرخ موفقیت رباتی که از این سیستم استفاده میکند بسته به نوع شیء متفاوت است اما در طول زمان الگوریتم خودش را ارتقا خواهد داد و باعث میشود رباتها مهارت بیشتری پیدا کنند و تطبیقپذیرتر شوند.
یکی از اکتشافات شگفتآور دیگر هم در دانشکده تحقیقات مغزی موسسه فناوری ماساچوست یا همان MIT محقق شده است. دانشمندان به این مهم دست یافتند که در حین طبقهبندی رایحهها، شبکههای عصبی مصنوعی ساختاری را به کار میگیرند که بسیار شبیه به ساختار بویایی مغز انسان است. انسانها و سایر حیوانات اطلاعات بویایی را به طور مشابهی در مغزشان انجام میدهند.
با وجود اینکه در فرایند آموزش الگوریتمهایی برای طبقهبندی رایحهها، دانشمندان قصد کپیبرداری از مغز موجودات زنده را نداشتند، اگرچه در روند حل این مسئله شبکه عصبی مصنوعی به میل خود شبکه بیولوژیکی بویایی را بازتولید کرد.
از طرفی این رویداد شگفتانگیز طراحی بهینه سیستمهای بیولوژیکی را نشان میدهد. از طرف دیگر، این مسئله امکان مدلسازی کل مغز انسان را هم فراهم میکند. تخصص در یکی دیگر از مهمترین کارکردها و قابلیتهای مغز نیز اخیراً به وسیله هوش مصنوعی بدست آمده است. این دستاورد جدید شناسایی رابطههای علت و معلولی را انجام میدهد.
در ابتدا توضیح داده شد که هوش مصنوعی (AI) چیست، چگونه رشد میکند و چگونه کار میکند. در ادامه برخی چالش ها در رابطه با هوش مصنوعی و در انتها برخی از کاربرد های آن از جمله: پزشکی ، شبیه سازی ساختار مغز انسان و آموزش ربات ها گفته شد.
امیدوارم از این مقاله لذت برده باشید.