لباس های سنتی چین زیبایی دنیای پارچه و مواد رو نشون میدن. تنوع وسیعی از انواع لباس و وسایل تزئینی، از ردای اژدهانشان امپراطور گرفته تا لباس ساده ی مردم عادی. لباس ها با طبقات اجتماعی، اخلاق فئودالی و فلسفه های سنتی هم مرتبط هستند. تاریخ طولانی لباس چینی، داستانی عالی از زیبایی و خلاقیته. اگر بخواهیم مسیر زمان رو طی کنیم، 25 سلسله داریم که هر کدوم ویژگی های خاص خودشون رو داشتند. اگر بخواهیم در مورد جنسیت بگیم، زنان و مردان دارای سیستم های مختلف پوشاک بودند. اگر بخواهیم در مورد اقلیت های قومی بگیم، فقط 56 اقلیت قومی در چین وجود داره! پس برای اینکه مبحث رو کوتاه نگه داریم به سه سوال اساسی توجه می کنیم و سعی می کنیم همون طور که جزئیات خاص لباس های پرزرق و برق رو نشون میدیم، درباره ی مفاهیم فرهنگی مثل سلسله مراتب دربار امپراطوری، لباس های عروسی و مراسم دفن، مسئله ی جنسیت در سلسله ی تانگ و ... هم توضیح بدیم.
فرم اصلی لباس های باستانی در چین از ترکیب یک کت Yi در قسمت بالای بدن و یک دامن Shang در قسمت پایین تشکیل می شده. پس کت و دامن لباس استاندارد اونها رو بوده. کلمه ی YiShang هنوز هم به عنوان نام کلی برای لباس مورد استفاده قرار می گیره.
در دوران باستان، مردم بیشتر رنگ سحرگاه _رنگ آبی تیره، خیلی نزدیک به سیاه_ رو برای کت هاشون انتخاب می کردند، که به این رنگ میگن "شوان-Xuan" و رنگ زمین _زرد یا قهوه ای_ رو هم برای دامن هاشون انتخاب می کردند. که این نشان دهنده ی هماهنگی بین طبیعت و انسانه.
در سلسله ی Zhou نوعی لباس به نام Shengyi رواج پیدا می کنه.
به همین ترتیب Yishang و Shengyi دو فرم اصلی لباس رو تشکیل میدادن. با گذشت زمان، لباس ها به انواع مختلفی تکامل پیدا کردند. طبق اسناد تاریخی، قوانینی درباره ی نحوه ی لباس پوشیدن و زیورآلات در سلسله ی Zhou شروع به شکل گرفتن کرد و از خانواده ی اشراف تا مردم عادی رو شامل میشد. چنانچه در Yi (یکی از آثار ادبیات باستانی چین) ذکر شده، امپراطور زرد، Yao و Shun، فرمانداران و مردم عادی رو از روی لباسی که می پوشیدند تشخیص میدادند. آنها بر ملتی با سطوح مختلفِ لباس فرمانروایی می کردند. لباس صاحب منصبان از رنگ های خالص و روشن ساخته میشد در حالی که لباس مردم عادی بی طرح و نقش با رنگ های کدر و مات بود.
بدون شک لباس از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. لباس های سلطنتی مثل ردای اژدهانشان و تاج ققنوس نشان دهنده ی بالاترین رتبه ی جامعه و قدرت فوق العاده ی امپراطوری بود. حالا میخوایم ردای تشریفاتی رو معرفی کنیم. ردای تشریفاتی، تن پوش رسمی و فاخر امپراطور و مقامات عالی رتبه ی چین بود که برای شرکت در مراسم اهدای قربانی به خدایان و نیاکان می پوشیدند. روی ردای تشریفاتی امپراطور 12 آذین وجود داشت. مثلا یک ردا از دوره ی Han رو ببینیم.
در قسمت بالایی ردا 6 آذین گلدوزی شده.
یک- خورشید روی شانه ی چپ
دو- ماه روی شانه ی راست درست مقابل خورشید هر دو به معنای درخشندگی
سه- ستاره ها، طرحی از کهکشان، که مسلما زیر خورشید و ماه گلدوزی شده.
چهار- سنگ، به نشانه ی آرامش و ثبات
پنج- اژدها، دو اژدها که یکی بالا میره و دیگری پایین میاد. به معنی توانایی مقابله با رخدادهای ناگهانی
شش- Huachong، نوعی طوطی که به زیبایی با رنگهای روشن می درخشه و به معنای فضیلته.
همچنین در قسمت پایینی ردا 6 آذین دیگر رو داریم:
هفت- Zongyi، ظرف اژدها برای پیشکش قربانی به خدایان و نیاکان، که معمولا به صورت جفت هست. طرح های روی ظروف شامل ببر و میمون موطلایی میشه که به معنی وفاداری است.
هشت- جلبک، به معنای خلوص و پاکی
نه- شعله، مجددا به معنای درخشندگی
ده- Fenmi، طرح برنجی شکل به معنای مغذی بودن
یازده- Fu، قطعه ی تبرمانندکه به سبک سیاه و سفید گلدوزی شده و به معنای توانایی قضاوت درست از نادرست است.
دوازده- Foo، طرح مربعی به رنگ آبی و سیاه که به معنای تبعیض آشکار است.
از سلسله ی Tang به بعد ردای اژدهانشان که به ردای زرد هم شناخته می شه، لباس مرسوم امپراطور شد، ردایی که طرح اژدها داشت. پیش از سلسله ی Tang مردم عادی هم مجاز بودند که رنگ زرد بپوشند ولی پس از تانگ تا زمان سقوط آخرین سلسله Qing، رنگ زرد و طلایی فقط در انحصار امپراطور بود.
طبق افسانه های چینی، اژدها قدرتمندترین حیوان و سرور تمام درندگان است. ققنوس هم درست مثل اژدها موجودی خیالی و ترکیبی از انواع حیوانات خوش یمن بوده. در افسانه ها اومده که ققنوس پس از مرگ در شعله های خودش، دوباره زنده میشه بسیار قوی تر از قبل! و به همین ترتیب این چرخه ادامه پیدا میکنه و زندگی ابدی خواهد داشت که بهش میگن ققنوس نیروانا.
در سلسله ی Tang، اولین زن حاکم در تاریخ چین به نام Wu Zetian، برای نشان دادن قدرت و اشرافیت خود از این نوع زیورآلات استفاده میکند.
با اجرای فرمان Wu Zetian، سیستم لباس صاحب منصبان دستخوش اصلاحات قابل توجهی می شود. به این ترتیب که آستین لباس ها باریک شده و مقامات مختلف دربار از روی رنگ، طرح و تزئینات لباس مشخص می شدند. Wu Zetian آیین نامه ی جدیدی در مورد الگوهای گلدوزی منتشر کرد. لباس های گلدوزی شده برای فرماندهان کشوری و لباس های با طرح "حیوانات درنده-Beast" برای فرماندهان لشگری. این سیستم به شکل BuZi (نشان مربع شکلی که در لباس صاحب منصبان گلدوزی میشد و نشان دهنده ی منزلت آنها بود) در سلسله های Ming و Qing توسعه یافت.
از بین تمام جزئیات لباس صاحب منصبان چینی، BuZi ها برجسته ترین ویژگی برای نشان دادن رتبه ی آنها را داشت. در اینجا چند نوع BuZi از لباس صاحب منصبان سلسله ی Ming رو می بینیم:
همچنین BuZi هایی برای مقامات نظامی وجود داره که:
الان دیگه کاملا متوجه شدیم که در لباس های سنتی چینی، رنگ و طرح تا چه میزان به منزلت اجتماعی فرد مرتبط بوده اند. امپراطورها و ملکه ها لباس های خاص خود _مثل ردای اژدهانشان_ را داشتند و همچنین مقامات دربار برای نشان دادن مرتبه ی خود BuZi هاشون رو داشتند!
شاید صحبت از حقوق زنان در چین باستان عجیب به نظر برسه، در چین باستانی که مردان بسیار بسیار مهم تر از زنان بودند! اما در همون دوران سلسله ای وجود داره که در اون زنان برای خودشون زندگی آزادانه ای داشتند، سلسله ی Tang. همون طور که قبلا گفتیم، اولین زن حاکم در چین " Wu Zetian " رو هم در همین سلسله داریم. سلسله ی Tang مرفه ترین و پررونق ترین سلسله در تاریخ باستان بوده، نه تنها از نظر رونق اقتصادی بلکه از نظر توسعه ی فرهنگی. دولتی که درهاش رو به روی جهانیان باز میکنه، به خارجی ها اجازه میده بیان تجارت کنن، تحصیل کنن و فرهنگ خودشون رو در چین گسترش بدن. و Chang’An که در آن زمان پایتخت چین بود، تبدیل به مرکز این تبادلات شد. زنان در این دوره مجبور نبودند از روش های سختگیرانه و سنتی لباس پوشیدن پیروی کنند. بازوها، شانه ها و کتف آنها می توانست در معرض دید باشد.
آنها حتی می توانستند لباس سوارکاری مردانه بپوشند.
آنها در زندگی خود از حق انتخاب همسر و حتی حق طلاق برخوردار بودند، حقوقی که در سایر سلسله ها کاملا ممنوع بوده. از جذاب ترین لباس های این دوره ی بزرگ، لباس زنان با ترکیبی از آرایش صورت، مدل مو و زیورآلاتشون بوده. به طور کلی، لباس های زنانه ی Tang رو میشه به سه دسته طبقه بندی کرد:
یک- Hufu، یک نوع لباس خارجی که از طریق جاده ابریشم به چین آورده شده بود.
دو- Ruqun سنتی به معنی ژاکت کوتاه با آستین های تنگ و دامن بلند.
سه- یک مجموعه ی کامل از لباس های مردانه
لباس Ruqun چیزی شبیه یک ژاکت کوتاه بوده که با دامن لباس زیرین ست میشده.
زنان Tang این سبک سنتی رو به ارث برده و اون رو توسعه دادند. مثل باز کردن یقه برای نشون دادن نیمی از سینه ها که تا اون زمان بی سابقه بوده. ZhouFang در نقاشی بسیار معروف خود "بانو با گلی در گیسو" :
زنان زیبای اشرافی را به تصویر کشیده که ردایی با آستین شفاف ، پیراهن دکلته با دامن بلند و شنلی کوتاه به تن دارند و در حال قدم زدن در باغ هستند. زنانی که به طرز عجیبی لباس پوشیده اند، مثلا گل های بزرگی در موهایشان یا لباس هایی با پارچه های بدن نما. ابریشم و طلا معمولا برای لباس زنان استفاده میشده و بدن رو با پارچه های شفاف می پوشوندند و لباس زیر نمی پوشیدند. چیزهایی بی نظیر و بی سابقه که بازتاب جو لیبرال جامعه بوده.
سبک Hufu شامل لباس و کلاه در دوره ی Wu Zetian بسیار متداول بوده که ویژگی اصلی اون شامل قبایی با آستین های تنگ، یقه ی برگشته و چکمه های نرم میشده.
علاوه بر این، مدل مو و آرایش صورت زنان Tang هم بسیار تجملی و متنوع بوده، چیزی شبیه ابر یا بال پرنده ی در حال پرواز!
زنان شهری لباس های پرزرق و برق و باشکوهی داشتند که همه ی این ها نشان دهنده ی زندگی آزاد و انتخاب آزادانه ی آنها بوده. بنابراین میشه گفت سلسله ی Tang عصر حقوق زنان بوده.
اگر بپرسیم رنگ چین چه رنگیه؟ بیشتر مردم میگن قرمز. درسته، یک نوع رنگ قرمز وجود داره که به "قرمزِچینی" معروفه. در چین، قرمز رنگ خوش یمنی و خوشحالیه. مردانی که در سلسله ی Zhou لباس قرمز می پوشیدند نمایانگر افرادی ثروتمند و محترم بودند. در سلسله ی Qing امپراطور هنگام عبادت در معبد بهشت، باید ردای قرمز به تن میکرد. در هر دو سلسله ی Ming و Qing، زوج های جوان _چه از خانواده ی سلطنتی و چه از خانواده ی غیرنظامی_ قرمز می پوشیدند و این رسم تاکنون ادامه داشته.
این روزها، در جشن سال نوی چینی (Spring Festival) میتوان همه جا این رنگ رو دید:
اما قبل از سلسله ی Ming مردم در مراسم عروسی رنگ سبز یا حتی سیاه می پوشیدند. مراسم عروسی مهم ترین رویداد زندگی به حساب می آمد. بنابراین لباس عروس و داماد بسیار عالی و باشکوه و دارای استاندارد خاصی از رنگ و سبک بود و همچنین در سلسله های مختلف رنگ ها و سبک های متفاوتی داشت. مثلا لباس عروسی در سلسله ی Zhou ی غربی سبکی موقر و رسمی با رنگ سیاه و زرشکی داشت.
یا لباس عروسی در سلسله ی Tang ترکیبی از رنگ های موقر و شاد بود (لباس عروس سبز و لباس داماد زرشکی).
از سلسله ی Ming به بعد قرمز رنگ غالب شد:
و رسوم خاصی هم در سلسله ی Qing به وجود آمد: عروس در روز عروسی روبند قرمزی می پوشید که توسط داماد رونمایی میشد. روبند سفید هم نمایانگر بکارت و پاکدامنی بوده.
حالا در مورد رنگِ مقابلِ قرمز بگیم. در فرهنگ سنتی چینی قرمز نماد عروسی و سفید نماد مراسم ترحیم یا رویدادهای بزرگه. لباس های عروسی و سوگواری از لحاظ سبک و رنگ تفاوت زیادی با هم دارند. موسسه ی لباس سوگواری در ابتدا در زمان سلسله ی Zhou ی غربی تاسیس شد. با توجه به رابطه ی بین اعضای خانواده از نظر رتبه، جنسیت و درجه ی خویشاوندی، لباس سوگواری در بافت های مختلفی طراحی میشد. سپس زمانی که موسسه به طور رسمی جا افتاد، لباس ها به پنج درجه تقسیم شدند: هر چه درجه ی خویشاوندی نزدیک تر بود، لباس سوگواری سنگین تر میشد.
در چین باستان، فرزندان و نوه ها لباس های کتانی سفید می پوشیدند که به "披麻戴孝" معروف است و تکه پارچه ای هم به بازوی خود می بستند به نشانه ی ابراز تاسف برای مرحوم. اگر مرحوم مرد بود، آن را روی آستین چپ و اگر زن بود، روی آستین راست می بستند.
رنگ لباس سوگواری سفید، سیاه، آبی و سبز بود. مردم در طول زمان آداب و رسوم، زیبایی، رنگ، طرح، فرهنگ و مذهب را در لباس هایشان ادغام می کردند که همین منجر به شکل گیری فرهنگ شاخص و ژرف لباس چینی شده است.
