درباره خبر کریدور #زنگزور و از میان رفتن مرز ایران و ارمنستان
فواد شمس / کارشناس ارشد جغرافیا
1️⃣ در خبرها بود که ایران هم به نقشه آذربایجان و روسیه برای گشودن کریدور زنگزور پیوسته و با گشودن این کریدور که ارمنستان بر آن هیچ کنترلی ندارد، دیگر ایران و ارمنستان مرزی نخواهند داشت-
▫️گذرگاه زنگزور ارتباط میان نخجوان و بخش اصلی جمهوری آذربایجان را برقرار می‌کند.
2️⃣ اما در منطقه زنگزور کشور ارمنستان فعلی کریدوری در کار نیست؛ راه‌هایی اما وجود دارند که در زمان شوروی سابق ساخته شده‌اند و بعد از تجزیه اتحاد جماهیر شوروی و در خلال نخستین جنگ‌ها میان دو جمهوری تازه استقلال‌یافته‌ی آن زمان، ارمنستان و آذربایجان بسته شدند. حالا قرار است همین راه‌های بسته‌شده دوباره باز شوند.
3️⃣ ادعای گشوده‌شدن کریدور جدیدی که ارمنستان بر آن اختیاری ندرد، از ادعاهای برخی محافل تندرو در باکو است که بیش‌تر از آنکارا خط می‌گیرند و اغلب به درد تبلیغات جریانات دست‌راستی طرفدار حکومت علی‌اف می‌خورد- تبلیغاتی که می‌خواهد دستکم خارج‌از کنترل ماندن بخشی از قره‌باغ و کنترل روسیه بر آن را از نظر پنهان کند.
▫️فی‌الواقع، بر اساس توافقات بین ارمنستان و آذربایجان که روسیه و شخص پوتین بر آن نظارت دارد، قرار است مسیرها و راه‌هایی که زمان شوروی سوسیالیستی، نخجوان، ارمنستان و آذربایجان، قره‌باغ و گرجستان را در نهایت به خاک روسیه وصل می‌کردند، بازگشایی شوند.
▫️در این بازگشایی هم اداره و حاکمیت بر تمام راه‌ها در هریک از کشورهای فعلی در اختیار همان کشور است. یعنی در منطقه زنگزور اداره و حاکمیت راهی که قرار است نخجوان را به جمهوری باکو وصل کند تحت حاکمیت دولت ارمنستان است و روسیه صرفا تضمین‌کننده آن است.
▫️بند نهم توافق‌نامه آتش‌بس ۲۰۲۰ میان آذربایجان و ارمنستان مقرر کرده: «کلیه فعالیت‌های اقتصادی و حمل و نقل در منطقه بلامانع است. جمهوری ارمنستان ایمنی ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را به منظور سازماندهی حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت تضمین می‌کند. کنترل حمل و نقل توسط ارگان‌های سرویس مرزی FSB روسیه انجام می‌شود.»
4️⃣ فعلا صرفا یک مسیر ریلی و جاده‌ای از نخجوان به باکو بازگشایی می شود که تحت حاکمیت دولت ارمنستان است و هیچ مشکلی برای مرز ایران با ارمنستان ایجاد نمی‌کند. این مرز همچنان باز می‌ماند.
▫️حتی فرصت هم هست که ایران به این جاده دسترسی پیدا بکند و از این مسیر هم بتوان به باکو و نخجوان رفت.
▫️بازگشایی مسیرهای ریلی و جاده‌ای که زیرساخت‌های آن تماما در زمان شوروی بنا شده، فرصتی برای ایران است تا مسیر ریلی تبریز و جلفا به نخجوان احیا شود و از آن‌جا به ارمنستان و باکو و نهایتا گرجستان و روسیه متصل شود.
▫️از قضا باید ایران سریعا به صورت فعالانه در احیای این مسیر مهم ریلی و بعدها جاده‌ای نقش داشته باشد.
