#تو_هم_بخوان
فواد شمس
«سفر آقای فیل» آخرین نوشته ژوزه ساراماگو است که به فارسی منتشر شده است. این رمان سفر یک فیل را در اروپا نشان می دهد. نویسنده در سال های پایانی زندگی خود، اثری تمثیلی درباره انسان ها خلق کرده و در آن به نقد برخی رفتارهای بشر پرداخته است. «سفر فیل» در سال ۲۰۰۸ برای نخستین بار منتشر شد.
داستان این کتاب در اواسط قرن شانزدهم میلادی، در زمان ژوان سوم اتفاق می افتد. ژوان سوم، به عموزاده اش دوک بزرگ ماکسیمیلیانوی اتریشی، فیلی آسیایی هدیه می دهد. این رمان ماجرای سفر قهرمانانه آن فیل است که سالمون نام داشت و به دلیل تمایلات شاهانه و استراتژی های پوچ باید اروپا را می پیمود. سفر فیل کتابی تاریخی نیست، ترکیبی است از ماجراهای حقیقی و ساختگی، که همچون هر اثر ادبی بزرگ، امکان درک واقعیت و خیال را به صورتی تفکیک ناپذیر میسر می کند؛ بازتابی از انسانیت که طنز و طعنه را با شفقتی که ژوزه ساراماگو در تحلیل ضعف های بشری دارد، درهم آمیخته است.
ساراماگو در «سفر آقای فیل» تلاش نمی کند به درون ذهن سالمون راه یابد، اما با گفت وگوهایی که در سراسر کتاب آورده شده، خواننده اثر با احساسات و تمایلات این فیل آشنا می شود. در این رمان، مخاطب نکاتی درباره انسان ها و فیل ها کشف می کند که بسیار فراتر از مرزها و طبقه بندی های بیان شده درباره موجودات جهان است.
این رمان، داستانی است که گروه های سنی متفاوت مخاطب آن هستند. تمرکز نویسنده در رمان «سفر آقای فیل»، بر رفتار بشریت است که در مجرای فشارهای اجتماعی و فرهنگی، تا حد زیادی تاسف آور و خنده دار می شود. ساراماگو در این کتاب با نثر چندلایه خود و ایجاد کردن احساس همدردی در مخاطب، واکنش هایی نسبت به طبیعت بشر نشان می دهد و نوعی نقد اجتماعی را مطرح می کند.
مانند آثار قبلی این نویسنده، «سفر آقای فیل» هم با زبان و داستانی ساده، مفاهیم عمیق تری از مسایل بشری را روایت می کند. ساراماگو، برنده جایزه نوبل ادبیات، شاعر، داستان نویس، فیلمنامه نویس و روزنامه نگاری بود که در اغلب کارهایش، از تمثیل های فراوان استفاده می کرد و دیدگاهی بر حوادث تاریخی داشت؛ حوادثی که در آنها، ساراماگو بر تاثیر عوامل انسانی تاکید فراوانی داشت.
ژوزه ساراماگو، نویسنده پرآوازه پرتغالی، در ابتدا با رمان کوری به جامعه ادبی ما معرفی شد و بعد از استقبال از آن، اغلب داستان های او در اختیار فارسی زبانان قرار گرفت. او نویسنده ای است که با خلق شرایط خاص در نوعی از جامعه انسانی، عکس العمل های مردم آن جامعه را نسبت به آن ویژگی خاص موشکافی و بررسی می کند و بازخورد آن را با زبانی شیوا و گیرا نشان می دهد؛ این سبک در اغلب رمان های او، مانند کوری، مرد تکثیر شده، دخمه و...، دیده می شود و او را از این حیث می توان با روبر مرل فرانسوی مقایسه کرد.
ژوزه ساراماگو نویسنده پرتغالی در سال ۱۹۹۸ میلادی برنده جایزه نوبل ادبیات شد. وی از سال ۱۹۶۹ به حزب کمونیست پرتغال پیوست و همچنان به آرمان های آن وفادار بوده است اما هیچ گاه ادبیات را به خدمت ایدئولوژی در نیاورد و همین روشن اندیشی و بلندنظری اش بود که باعث شد وی به یک نویسنده جهانی تبدیل شود.
ساراماگو، در کتاب سفر فیل نیز، با ورود فیل در میان اروپاییان قرن شانزدهم، نوعی شرایط خاص را ترسیم کرده و تلفیقی از دنیای واقعی و ویژگی های خیالی را به صحنه داستان آورده است؛ و این سبکی است که در اغلب رمان هایش به کار برده، اما سفر فیل یک تفاوت عمده با سایر رمان هایش دارد و آن طنزآلود بودن داستان است.
همچنین این کتاب تنها یک رمان نیست، بلکه یک ماجرای تاریخی است که اطلاعات زیادی در مورد فرهنگ های رایج در سرزمین های گوناگون، ارایه می دهد و روابط انسانی و عاطفی میان ساکنان آنها را به تصویر می کشد.
شهرت ساراماگو در میان خوانندگان فارس زبان به خاطر رمان معروف وی یعنی «کوری» است. اما به واقع باید آخرین اثر این نویسنده بزرگ را یعنی «سفر آقای فیل» را خواند تا فهمید که وی نویسنده ای چیره دست و قوی بوده است.
این کتاب هم اکنون توسط کیومرث پارسای مستقیما از زبان پرتغالی ترجمه شده است. خود این امر این ترجمه وی را بهتر و روان تر از ترجمه هایی که دیگران از زبان انگلیسی کرده اند می کند و این نقطه قوت این کتاب است که توسط نشر «در دانش بهمن» به چاپ رسیده است.
کتاب را از سیاست طاقچه می توانید بخرید.
#تو_هم_بخوان
