به مناسبت آغاز هفدهمین جام ملت های اروپا، مروری می کنیم بر آنچه تا به حال در این مسابقات رخ داده است.
ایده برگزاری یک مسابقات اروپایی میان کشور های اروپایی در سال 1927 توسط هنری دلونِی، رئیس فدراسیون فوتبال فرانسه داده شد؛ دلونه بعدها به عنوان اولین دبیر کل یوفا انتخاب شد اما در سال 1955 درگذشت و نتوانست آغاز شدن مسابقاتی را که خودش پیشنهاد داده بود را ببیند. به افتخار او، جام مسابقات به نام او نامگذاری شد.
اولین مسابقات جام ملت های اروپا «یورو» در سال ۱۹۶۰ برگزار شد. جام ملتهای اروپا ۱۹۶۰، از تاریخ ۴ تا ۱۰ جولای ۱۹۶۰ در دو شهر پاریس و مارسی در کشور فرانسه برگزار شد. این مسابقات با شرکت ۴ تیم انجام شد. ۱۷ کشور در مسابقات مقدماتی شرکت کردند که در نهایت کشورهای چکسلواکی، فرانسه (میزبان)، اتحاد جماهیر شوروی و یوگسلاوی به مرحله نهایی رسیدند. به دلیل حضور ۴ تیم، مسابقات از نیمه نهایی شروع می شد. در نیمه‌نهایی، شوروی با نتیجه ۳ بر ۰ چکسلواکی را شکست داد و فرانسه با نتیجه ۴ بر ۵ مغلوب یوگسلاوی شد. فینال در تاریخ ۱۰ جولای ۱۹۶۰ در ورزشگاه پارک دو پرنس برگزار شد، که در آن اتحاد جماهیر شوروی با نتیجه ۲ بر ۱ در وقت اضافه یوگسلاوی را شکست داد و به اولین قهرمان یورو بدل شد. بازیکنان برجسته‌ای چون لو یاشین، ولادیمیر دورکوویچ، ایگور نتو، ویکتور پوندلنیک در این مسابقات حضور داشتند.
اسپانیاى ژنرال فرانکو که تنها بازمانده حکومت هاى فاشیستى در اروپا بود نخستین دوره «جام قهرمانى اروپا» در فرانسه را به بهانه حضور شوروى کمونیستى تحریم کرده بود اما پس از ۴ سال مجبور شد سرخ هاى CCCP را به عنوان یک میهمان مدعى قهرمانى در خاک خود بپذیرد.
تعداد شرکت کننده هاى مرحله مقدماتى دومین دوره از ۱۷ کشور به ۲۹ کشور افزایش یافت. در آن زمان میزبان از ابتدا تعیین نمى شد بلکه پس از مشخص شدن چهار تیم نهایى از دل بازی‌هاى حذفى، یکى از آنها به میزبانى انتخاب مى شد.
4 تیم راه یافته به نیمه نهایی مسابقات برای رسیدن به این مرحله از سد 3 تیم گذشتند.
اسپانیا برای رسیدن به جمع 4 تیم نهایی ابتدا در مجموع دو بازی رفت و برگشت با نتیجه 7 بر 3 از سد رومانی گذشت. ماتادورها در دور بعد ایرلند شمالی را در مجموع 2 بر یک شکست دادند و پس از آن جمهوری ایرلند را با نتیجه 7 بر یک درهم کوبیدند تا به نیمه نهایی برسند.
دیگر فینالیست این دوره یعنی شوروی به دلیل قهرمانی در اولین دوره این مسابقات از مرحله یک هشتم نهایی وارد مسابقات شد که البته در شروع هم کار سختی داشت. شوروی در مرحله یک هشتم نهایی به مصاف ایتالیا رفت که در نهایت توانست در مجموع دو دیدار رفت و برگشت این تیم را با نتیجه 3 بر یک از پیش رو بردارد. شوروی در یک چهارم نهایی سوئد را 4 بر 2 برد تا راهی اسپانیا شود.
اما مجارستان برای رسیدن به نیمه نهایی ولز را 4 بر 2 از پیش رو برداشت، آلمان شرقی را 5-4 برد و فرانسه را 5 بر 2 شکست داد.
دیگر تیم راه یافته به جمع 4 تیم نهایی در سال 1964 دانمارک بود که در واقع به نوعی ضعیف‌ترین عملکرد را در بین 4 تیم داشت و در نهایت چهارم شد. دانمارک برای رسیدن به جمع چهار تیم برتر اروپا ابتدا با 9 گل مالت را درهم کوبید، آلبانی را 4 بر یک برد و مقابل لوگزامبورگ 5-5 مساوی کرد و به لطف گل زده بیشتر در خانه حریف به جمع 4 تیم برتر اروپا رسید.
مرحله نهایی مسابقات با حضور چهار تیم اسپانیا، شوروی، مجارستان و دانمارک از 17 تا 21 ژوئن 1964 به میزبانی اسپانیا برگزار شد. دو استادیوم نوکمپ (بارسلون) و سانتیاگوبرنابئو (مادرید) برای میزبانی مسابقات در نظر گرفته شده بود. در دیدار نخست میزبان مسابقات کار سختی مقابل مجارستان داشت اما در نهایت توانست با حمایت مادریدی‌ها 2 بر یک حریف قدرتمند خود را از پیش رو برداشته و به فینال برسد. حضور شوروى در نوکمپ بارسلون چپ هاى اسپانیا را شاد کرد. در دومین بازی این مرحله شوروی با اقتدار و با 3 گل دانمارک را از پیش رو برداشت و راهی فینال شد.
در دیدار رده بندی مجارستان 3 بر یک دانمارک را برد و سوم شد. دیدار فینال این مسابقات در تاریخ 21 ژوئن 1964، در حضور 79115 نفر در استادیوم سانتیاگو برنابئو شهر مادرید، مابین دو تیم شوروی و اسپانیا به قضاوت آرتور هالند از انگلیس برگزار شد. میزبان با گل خسوس ماریا پردا خیلی زود به گل رسید و در دقیقه 6 دروازه لئو یاشین را باز نمود. گالیمزیان خوسیانوف دو دقیقه بعد حساب کار را به تساوی کشاند. مارسلینو مارتینز بازیکن رئال زاراگوزا در دقیقه 84 گل برتری و قهرمانی اسپانیا را به ثمر رساند تا این تیم تحت هدایت خوزه ویالونگا به دومین قهرمان یورو تبدیل شود. اسپانیا در واقع با درخشش لوئیز سوارز، سیاسى ترین جام را تصاحب کرد و در پایان مسابقات این بازیکن به عنوان ستاره جام معرفی شد.
در سومین دوره مسابقات جام ملت های اروپا 31 تیم از مسابقات استقبال کردند و برای اولین بار مسابقات در مرحله مقدماتی به صورت گروهی برگزار شد و تیم ها در هشت گروه با یکدیگر به رقابت پرداختند و تیم های اول گروه ها راهی مرحله بعدی شدند. در پایان این مرحله، تیم های ایتالیا، اسپانیا، شوروی، فرانسه، بلغارستان، انگلیس، یوگسلاوی و مجارستان به دور دوم صعود کردند.
پرتماشاگرترین دیدار تاریخ اروپا در این رقابت ها رقم خورد؛ جایی اسکاتلند در ورزشگاه همپدن پارک شهر گلاسکو میزبان انگلیس بود، دیداری که با نتیجه 1-1 خاتمه یافت. از این دیدار 130711 نفر استقبال کردند.
در دور دوم، ایتالیا به سختی با نتیجه 4-3 بلغارستان را در مجموع دو دیدار از پیش رو برداشت. شوروی پس از شکست 2-0 در دیدار رفت، در دیدار برگشت با سه گل مجارستان را شکست داد تا سومین حضور متوالی خود را در مرحله نهایی یورو جشن بگیرد. انگلیس قهرمان جام جهانی با نتیجه 3-1 از سد اسپانیا مدافع عنوان قهرمانی عبور کرد و یوگوسلاوی مقتدرانه با نتیجه 6-2 فرانسه را از پیش رو برداشت.
مرحله نهایی مسابقات با حضور چهار تیم ایتالیا، یوگسلاوی، انگلیس و شوروی از 5 ژوئن تا 10 ژوئن 1968 به میزبانی ایتالیا برگزار گردید. سه استادیوم المپیک شهر رم، سن پائولو شهر ناپل و کوموناله شهر فلورانس برای میزبانی مسابقات در نظر گرفته شده بود. در مرحله نیمه نهایی ایتالیا به مصاف شوروی پرافتخارترین تیم مسابقات تا آن لحظه رفت. مسابقه در 120 دقیقه با تساوی بدون گل خاتمه یافت و با توجه به اینکه ضربات پنالتی در آن زمان برای تصمیم گیری در مورد برنده بازی پیش بینی نشده بود، سکه برنده را مشخص کرد و جاکینتو فاکتی کاپیتان خوش شانس آتزوری در این زمینه بود. در دیگر دیدار این مرحله یوگسلاوی با تک گل درگان ژاییچ از سد انگلیس عبور کرد تا حریف ایتالیا در فینال مسابقات شود.
در دیدار رده بندی انگلیس موفق شد با گلزنی دو ستاره تیمش بابی چارلتون و جف هرست از سد شوروی عبور نماید و عنوان سومی را از آن خود نماید. دیدار فینال مسابقات در تاریخ 8 ژوئن 1968 (18 خرداد 1347) در حضور 68817 نفر در استادیوم المپیک شهر رم، مابین دو تیم ایتالیا و یوگوسلاوی به قضاوت گاتفرد داینست از سوئیس برگزار شد. دراگان ژاییچ برای یوگوسلاوی گل زد و آنجلو دومنگینی گل تساوی ایتالیا را در دقیقه 80 به ثمر رساند. پس از تساوی 1-1 در مجموع 120 دقیقه، رای به بازی تکراری صادر شد. دو روز بعد لوییجی ریوا و پیتر آناستاسی برای ایتالیا گلزنی کردند تا در حضور 32866 نفر و با قضاوت خوزه ماریا اورتیز ده مندیبیل اسپانیایی، آتزوری با دو گل پیروز میدان شود و سومین قهرمان مسابقات لقب گیرد. دینو زوف دروازه بان ایتالیا چهره برجسته این مسابقات بود.
از چهارمین دوره مسابقات 32 تیم استقبال کردند و در نهایت چهار تیم بلژیک، آلمان غربی، مجارستان و شوروی راهی دور نهایی شدند. از چهار تیم مذکور، بلژیک و آلمان غربی اولین حضورشان را در مرحله نهایی مسابقات تجربه می کردند.
مرحله نهایی مسابقات با حضور چهار تیم بلژیک، آلمان غربی، مجارستان و شوروی از 14 ژوئن تا 18 ژوئن 1972 به میزبانی بلژیک برگزار گردید. چهار استادیوم هیسل شهر بروکسل، امیل ورس شهر بروکسل، سلسین شهر لیژ و بوسویل شهر آنتورپ برای میزبانی مسابقات در نظر گرفته شده بود. در مرحله نیمه نهایی ابتدا میزبان مسابقات یعنی بلژیک به مصاف آلمان غربی رفت. این دیدار در سطحی بسیار بالا و سرعتی زیاد در جریان بود و با وجود موقعیت های گلی که رائول لمبرت و پل فن هیمست به وجود آوردند، بیشتر وقت بازی در اختیار آلمان بود. گل اول آلمان را گرد مولر روی سانتر گونتر نتزر وارد دروازه حریف کرد. سپس کار دو نفره گونتر نتزر و گرد مولر در دقیقه 73 به گل دوم آلمان بدل شد. اودیلون پولئونیس یکی از گل ها را جبران کرد، اما آلمان غربی با پیروزی 2-1 راهی فینال شد. در دیگر دیدار نیز تیم ملی شوروی موفق شد با تک گل آناتولی کونکوف از سد مجارستان عبور کند تا برای سومین بار حضور در فینال مسابقات را تجربه نماید.
در دیدار رده بندی برای تعیین تیم سوم مسابقات، بلژیک موفق شد با گل های رائول لمبرت و پل فن هیمست با نتیجه 2-1 از سد مجارستان عبور نماید. لایوس کو تک گل مجارها را به ثمر رساند. دیدار فینال این مسابقات در تاریخ 18 ژوئن 1972، در حضور 43437 نفر در استادیوم هیسل شهر بروکسل، مابین دو تیم شوروی و آلمان غربی به قضاوت فردیناند مارشال از اتریش برگزار شد. قبل از دیدار فینال لو یاشین دروازه بان افسانه ای شوروی گفته بود: "اگر همه چیز آنطور که باید انجام گیرد، آلمان پیروز میدان می شود. ولی در فوتبال همیشه اوضاع آنطور که انتظار می رود پیش نمی رود." در این دیدار و از همان ابتدا آلمان غربی فشار زیادی به خط دفاعی تیم شوروی وارد کرد که باعث شد در دقیقه 27 گرد مولر، گلزن بزرگ ژرمن ها گل اول بازی را به ثمر رساند. هربرت ویمر (52) و گرد مولر (58) دو بار دیگر برای آلمان گلزنی کردند تا این تیم با نتیجه 3-0 و مقتدرانه به اولین عنوان قهرمانی خود در اروپا دست یابد. ستاره بزرگ آن دوران فرانتس بکن‌باوئر، یگانه قیصر دنیای فوتبال بود که در کنارش چهره‌هایی درخشان چون سپ مایر، گونتر نتزر و گرد مولر حضور داشتند.
این جام، نخستین باری که فدراسیون فوتبال اروپا تصمیم گرفت برنده یک دیدار را در صورت تساوی دو تیم بعد از ۱۲۰ دقیقه بازی، از طریق ضربات پنالتی مشخص کند. در این دوره از مسابقات 32 تیم در غالب 8 گروه 4 تیمی حضور یافتند که در نهایت تیم‌های نخست گرو‌ه‌ها (چکسلواکی، ولز، یوگسلاوی، اسپانیا، هلند، شوروی، بلژیک و آلمان غربی) به مرحله بعدی راه یافتند. در دور دوم که به صورت رفت و برگشت انجام شد، چکسلواکی 4 – 2 شوروی را برد، آلمان غربی 3 بر یک اسپانیا را از پیش رو برداشت، یوگسلاوی با نتیجه 3 بر یک ولز را حذف کرد و هلند 7 بر یک بلژیک را در هم کوبید و به مرحله نهایی راه یافت.
مرحله نهایی مسابقات با حضور چهار تیم چکسلواکی، یوگوسلاوی، هلند و آلمان غربی از 16 ژوئن تا 20 ژوئن 1976 به میزبانی یوگسلاوی برگزار گردید. دو استادیوم ماکسیمیر شهر زاگرب و کرنا زودا شهر بوگراد برای میزبانی مسابقات در نظر گرفته شده بود. در مرحله نیمه نهایی چکسلواکی مقابل هلند قرار گرفت. این دیدار در وقت‌های قانونی مسابقه با نتیجه یک بر یک به پایان رسید. در وقت‌های اضافه اما چکسلواکی دو بار در دقایق 114 و 118 به گل رسید تا به فینال صعود کند. در دیگر دیدار این مرحله، یوگسلاوی میزبان در ورزشگاهی که 50652 نفر را در خود جای داده بود به مصاف آلمان غربی رفت. این دیدار سخت و نفسگیر در حالی که تا پایان نیمه اول 2 بر صفر به سود یوگسلاوی بود، در نود دقیقه 2 بر 2 شد تا بازی به وقت‌های اضافه برود. در وقت‌های اضافه اما آلمان‌ها بهتر عمل کردند و با گل‌های دقایق 115 و 119 دیتر مولر موفق شدند میزبان را در حسرت دیدن فینال بگذارند.
در بازی رده بندی در حالی که تنها 6766 نفر در ورزشگاه حضور داشتند بازی در وقت‌های قانونی با نتیجه 2 بر 2 به پایان رسید و رود گیل هلندی با زدن گل طلایی در دقیقه 107 کار میزبان را تمام کرد و سوم شد. دیدار فینال مسابقات در تاریخ 20 ژوئن 1976 در حضور 68817 نفر در استادیوم کرنا زودا شهر بوگراد، مابین دو تیم چکسلواکی و آلمان غربی به قضاوت سرجیو گونِلا برگزار شد. در این دیدار ابتدا چکسلواکی تا دقیقه 25 با دو گل از حریف پیش افتاد اما درست 3 دقیقه بعد یعنی در دقیقه 28 بازی توسط دیتر مولر، ستاره آلمان‌ها 2 بر یک شد تا امیدهای ژرمن‌ها زنده بماند. در حالیکه همه تلاش آلمان غربی برای زدن گل در نیمه دوم بی نتیجه باقی مانده بود، برند هولزِنبین در دقیقه 90 و در مقابل دیدگان 30790 نفر بازی را با تساوی کشید تا بازی به وقت‌های اضافه برود. این دیدار در دقایق اضافه گلی در بر نداشت تا قهرمان با پنالتی مشخص شود. در ضربات مرگبار پنالتی چکسلواکی 5 ضربه را وارد دروازه کرد و در مقابل آلمان تنها 3 بار دروازه حریف را باز کرد تا چکسلواکی قهرمان این دوره از مسابقات لقب بگیرد.
آنتونین پاننکا ستاره میدان و مرد اول چکسلواکی برای قهرمانی اروپا بود. وقتی بازی فینال در مقابل آلمان قدرتمند با نتیجه 2 بر 2 به تساوی کشید، در ضربات پنالتی این پاننکا بود که پس از ضربه ناموفق اولی هوینس آلمانی، با زدن ضربه چیپ به توپ، «سپ مایر» دروازه‌بان تیم ملی آلمان را مقهور کرد و در نتیجه چکسلواکی با نتیجه 5 بر 3 آلمان غربی را شکست داد و قهرمان اروپا شد. پس از این ضربه، ضربات چیپ در پنالتی را ضربه پاننکایی می گویند.
مرحله مقدماتی ششمین دوره مسابقات یورو 1980 با حضور 31 تیم (متشکل از 3 گروه 5 تیمی و 4 گروه 4 تیمی) برگزار شد که در نهایت پس از جدال درگروه‌های هفتگانه تیم‌های آلمان غربی، چک اسلواکی، هلند، یونان، بلژیک، انگلیس و اسپانیا توانستند جواز حضور در مرحله نهایی به میزبانی ایتالیا را کسب کنند.
اولین بار در مسابقات ۱۹۸۰ در ایتالیا بود که هشت تیم در دور نهایی شرکت داشتند که در دو گروه تقسیم شده بودند. در گروه نخست آلمان غربی با 2 پیروزی و 1 تساوی و کسب 5 امتیاز در رتبه اول قرار گرفت و به فینال راه یافت. در آن سو و در گروه دوم بلژیک با یک برد و دو مساوی و 4 امتیاز و به لطف گل زده بیشتر نسبت به ایتالیای میزبان توانست راهی فینال شود تا لاجوردی پوشان در حسرت فینال خانگی بمانند. تیم‌های دوم هر گروه که چکسلواکی و ایتالیا بودند هم به دیدار رده بندی راه یافتند.
در دیدار رده‌بندی که در تاریخ 21 ژوئن 1980 برگزار شد ایتالیا در ورزشگاه سن پائولوی شهر ناپولی به مصاف چک اسلواکی رفت. نیمه نخست این بازی گلی در بر نداشت اما با شروع نیمه دوم و در دقیقه 55 لادیسلاو جورکمیک برای چک اسلواکی گلزنی کرد. پس از آن در دقیقه 72 فرانچسکو گرازیانی کار با به تساوی کشید تا ایتالیا همچنان امیدوار به سومی بماند. در وقت های اضافه دو تیم گلی نزدند تا بازی به ضربات پنالتی کشیده شود. در ضربات پنالتی که نفسگیر هم دنبال شد چکسلواکی 9 بر 8 ایتالیا را شکست داد.
در دیدار فینال آلمان غربی پر قدرت در تاریخ 21 ژوئن 1980 در ورزشگاه المپیک رم و در مقابل دیدگان حدود 48 هزار هوادار به مصاف بلژیک رفت. با شروع بازی هورست هروبش در دقیقه 10 توانست آلمان‌ها را از حریف پیش بیندازد که این برتری تا پایان نیمه نخست هم دوام آورد. با آغاز نیمه دوم این بلژیک بود که برای جبران پیش کشید و در دقیقه 72 صاحب یک ضربه پنالتی شد که این ضربه را رنه واندریِکِن تبدیل به گل تساوی بخش کرد اما در نهایت در دقیقه 88 بازهم هورست هروبش دروازه بلژیک را گشود تا یک تنه و با زدن دو گل در فینال آلمان‌ها را برای دومین بار به جام قهرمانی برساند.
جام ملتهای اروپا در سال ۱۹۸۴ را باید نقطه عطفی در این بازی‌ها دانست. در این سال فرانسه میزبانی برگزاری هفتمین دوره را برعهده داشت و نه تنها به بهترین وجه از عهده انجام این وظیفه برآمد، بلکه با کسب عنوان قهرمانی، شور و شادی فرانسویان را دو چندان کرد.
فرانسه در آن سال بیش از همه از وجود یکی از نوابغ بزرگ عالم فوتبال بهره می‌برد، اعجوبه ای به نام میشل پلاتینی که طی ۵ بازی ۹ گل به ثمر رساند و نه تنها آقای گل مسابقات شد، بلکه رکوردی به جا گذاشت که بعید می رسد روزی شکسته شود. از آن گذشته پلاتینی توانست در دیدار تیمش در برابر یوگسلاوی در طول یک نیمه سه گل به ثمر برساند و در این عرصه هم رکوردی از خود برجای بگذارد.
در سال ۱۹۸۸ برای اولین بار میزبانی برگزاری جام ملتهای اروپا به آلمان واگذار شد و طبیعی است که سطح توقع مردم این کشور از تیم ملی هم بالا بود. ملی‌پوشان آلمان مرحله گروهی را با دو پیروزی برابر دانمارک و اسپانیا و یک تساوی مقابل ایتالیا، پشت سرگذاشتند و به‌عنوان سرگروه راهی نیمه نهایی شدند. حریف آلمان در این مرحله هلند بود. بازی های بین هلند و آلمان همیشه پرهیجان و جنجالی بوده‌اند. این امر دست کم تا اندازه‌ای، ریشه در تاریخ و اشغال هلند توسط ارتش نازی درجنگ جهانی دوم دارد.
تیم ملی فوتبال هلند در این دوره ستاره‌های زیادی داشت که البته نقش دو چهره از دیگران برجسته‌تر بود: رود گولیت، هافبک و کارگردان بازی نارنجی‌پوش های هلند و مارکو فان باستن، مهاجم مهارنشدنی این تیم.
لوتار ماتئوس از نقطه پنالتی گل اول آلمان‌ها را به ثمر رساند و در دقیقه ۷۴ هم رونالد کومان با به ثمر رساندن ضربه پنالتی برای هلند، بازی را به تساوی کشاند. نبرد آلمان و هلند در آن زمان، دوئل دو بازیکن هم بود: یورگن کوهلر، مدافع میانی آلمان و مارکو فان باستن، مهاجم هلند. در سال ۱۹۸۸ بخت با هلند یار بود؛ فان باستن از یک غفلت کوچک کوهلر سود جست و دو دقیقه مانده به پایان بازی، گل پیروزی را برای هلند به ثمر رساند. این موفقیت در عین حال انتقام شکست دو بر یک هلند از آلمان در جام جهانی ۱۹۷۴ هم بود.
در دیدار فینال آن دوره، هلند با نتیجه ۲ بر صفر مقابل شوروی به برتری رسید و برای اولین بار به عنوان قهرمانی اروپا دست یافتند. این جام تا به امروز مهم ترین جامی است که هلند توانسته فتح کند. ناگفته نماند که مارکو فان باستن، ستاره آن دوره نیز، با ۵ گل آقای گل بازی‌ها شد.
مسابقات فوتبال قهرمانی اروپا در سال ۱۹۹۲ در سوئد برگزار شد، از یک لحاظ تاریخی شد؛ با توجه به جنگ بالکان و فروپاشی یوگسلاوی سابق، این کشور که دور مقدماتی را با موفقیت پشت سر گذاشته بود، از حضور در دور نهایی محروم ماند و دانمارک به جای یوگسلاوی راهی این پیکارها شد. بازیکنان دانمارک که با خیال خوش و آسودگی خاطر ایام مرخصی و استراحت را می‌گذراندند، از طرف فدراسیون فوتبال کشورشان خبردار شدند که باید در رقابت های جام ملت های اروپا شرکت کنند.
ملی‌پوشان دانمارک که برخلاف تیم‌های دیگر، فرصت چندانی برای تدارکات، آماده‌سازی و انجام دیدارهای تدارکاتی نداشتند، با کمی بخت و اقبال و پس از موفقیت های دور از انتظار در مرحله گروهی، نخست تیم ملی هلند، مدافع عنوان قهرمانی را در مرحله نیمه نهایی در ضربات پنالتی مغلوب کردند و سپس تیم ملی فوتبال آلمان، قهرمان جهان در آن زمان را در بازی فینال با نتیجه ۲ بر صفر به زانو درآوردند و قهرمان شدند.
دومین تحول اساسی در جام ملت های اروپا، با فروپاشی شوروی و به وجود آمدن جمهوری‌های ریز و درشت صورت گرفت. با توجه به افزایش ناگهانی تعداد کشورهای اروپایی و فدراسیون‌های فوتبال در اروپا، تصمیم گرفته شد که در یورو ۱۹۹۶ انگلیس، شمار تیم‌های شرکت کننده در دور نهایی از ۸ تیم به ۱۶ تیم افزایش پیدا کند:
چهار گروه چهار تیمی که دو تیم اول و دوم به مرحله یک چهارم نهایی راه پیدا می کنند. نوآوری دیگر این دوره، گل طلایی بود که در وقت اضافی برنده مسابقه را تعیین می‌کرد. یعنی اگر در وقت اضافی، تیمی گل برتری را به ثمر می‌رساند، بازی در همان لحظه به پایان می‌رسید و تکلیف برنده هم مشخص می‌شد.
آخرین پیروزی بزرگ انگلیس میزبان بازی های یورو ۹۶، به سی سال پیش از آن برمی‌گشت: کسب عنوان قهرمانی جهان در سال ۱۹۶۶. انگلیسی ها درصدد تکرار موفقیت پیشین خود بودند. همه چیز برای تیم ملی انگلیس خوب پیش رفت تا مرحله نیمه نهایی که این تیم مقابل آلمان قرار گرفت.
انگلیسی‌ها که در جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا در مرحله نیمه نهایی در ضربات پنالتی از آلمان‌ها شکست خورده بودند، این بار نیز در ضربات پنالتی تسلیم ملی‌پوشان آلمان شدند. فینال جام ملت های اروپا در سال ۱۹۹۶ بین آلمان و جمهوری چک برگزار شد که با پیروزی ۲ بر یک آلمان خاتمه یافت. ناگفته نماند که الیوور بیرهوف، مهاجم آلمان در این دیدار اولین گل طلایی تاریخ فوتبال را به ثمر رساند.
جام ملتهای اروپا در سال ۲۰۰۰ از لحاظ شمار تیم‌های شرکت کننده تفاوتی با دوره پیشین نداشت، اما یک نوآوری بزرگ را دربرمی‌گرفت و آن اینکه برای نخستین بار میزبانی برگزاری مسابقات را دو کشور به طور مشترک برعهده داشتند: بلژیک و هلند.
تیم ملی فوتبال آلمان که ستارهایش در جام جهانی ۹۸ فرانسه رو به افول گذاشته بودند، تلخ‌ترین دوره خود را تجربه کرد. آلمان‌ها در مرحله گروهی، با یک تساوی و دو شکست در قعر جدول قرار گرفتند. روزنامه «بیلد» در پی این ناکامی بی‌سابقه، در صفحه اول با تیتر درشت خطاب به ملی پوشان آلمان نوشت: «شما خل و چل‌های فوتبال اروپا هستید و باعث شرم و خجالت آلمان!»
درحالیکه ستاره فوتبال آلمان به شدت رو به خاموشی گذارده بود، درخشش ستاره یک تیم دیگر اروپا روز به روز بیشتر می‌شد: تیم ملی فرانسه که در سال ۱۹۹۸ در خانه خود، عنوان قهرمانی جهان را کسب کرده و آن دوران، فوتبال جذاب و مدرنی را به نمایش می گذاشت. در آن دوره از بازی‌ها، تیم ملی بلژیک، یکی از دو میزبان مسابقات در همان مرحله گروهی حذف شد. در مقابل، میزبان دیگر، یعنی هلند بازی‌های خوبی از خود به نمایش گذاشت و اگر شانس بیشتری داشت، در مرحله نیمه نهایی در ضربات پنالتی مغلوب ایتالیا نمی‌شد.
لاجوردی‌های ایتالیا که بعد از ۳۲ سال بوی قهرمانی به مشام‌شان خورده بود، در دیدار فینال به مصاف فرانسه، قهرمان جهان رفتند و لحظاتی پیش از پایان بازی با نتیجه یک بر صفر از فرانسه جلو بودند که ویلتورد، بازیکن تازه نفس فرانسه گل تساوی را به ثمر رساند و بازی به وقت اضافی کشیده شد. در وقت اضافی نیز دیوید ترزگه، مهاجم تیم ملی فرانسه با زدن گل طلایی کار ایتالیا را یک سره کرد و باعث تداوم طلسم قهرمانی اروپا برای لاجوردی‌ها شد.
جام ملتهای اروپا در سال ۲۰۰۴ با یک ضربه غافلگیر کننده آغاز شد. تیم ملی فوتبال یونان که بعد از ۲۴ سال برای دومین بار توانسته بود در دور نهایی رقابت های جام ملتهای اروپا حضور پیدا کند، در همان دیدار افتتاحیه اولین ضربه غافلگیرکننده را وارد کرد و ۲ بر یک پرتغال، میزبان بازی‌ها را که برای عنوان قهرمانی دندان تیز کرده بود، شکست داد. ملی پوشان یونان که با یک تساوی برابر اسپانیا و یک شکست مقابل روسیه، در گروه شان دوم شده بودند، در مرحله یک چهارم نهایی به مصاف فرانسه، مدافع عنوان قهرمانی رفتند و یک بر صفر از سد حریف خود گذشتند.
یونانی‌ها در نیمه نهایی هم کار ملی‌پوشان جمهوری چک را یکسره کردند و در بازی فینال رویاروی تیمی قرار گرفتند که در نخستین بازی ۲ بر یک آن را شکست داده بودند: پرتغال میزبان بازی‌ها. اگر چه پرتغالی‌ها تشنه انتقام بودند، اما بعد از ۹۰ دقیقه همچنان تشنه ماندند، چرا که کاریستیاس، یکی از ستارگان یونان در آن دوره، با تک گل خود، ناممکن را ممکن ساخت و کشورش را برای اولین بار به‌عنوان قهرمانی اروپا رساند.
جام ملت های اروپا در سال ۲۰۰۸ به میزبانی اتریش و سوییس برگزار شد. ۱۶ تیم در ۴ گروه تقسیم شده و ساختار بازی‌ها مانند سه دوره گذشته بود با این تفاوت که در پیکارهای این دوره، از گل طلایی و یا گل نقره‌ای خبری نبود.
اما شگفتی این مسابقات در گروه C که گروه مرگ بازی ها بود رقم خورد و در شرایطی که تیم های هلند، ایتالیا، رومانی و فرانسه در این گروه قرار داشتند تیم ملی فرانسه با ستارگانی مانند بنزما، هانری، آبیدان و گالاس با کسب تنها یک امتیاز به عنوان تیم آخر از دور بازی ها کنار رفت.
اما در سوی مقابل، اسپانیا که دیگر تیم مدعی بازی ها بود در مرحله گروهی با روسیه، سوئد و یونان هم گروه بود. اسپانیا با ۹ امتیاز صدرنشین شد و یونان که مدافع عنوان قهرمانی بود با ۳ شکست از دور بازی ها کنار رفت.
اسپانیا در دیدار نهایی به مصاف آلمان رفت و با تک گل فرناندو تورس موفق شد پس از سال ها، عنوان قهرمانی این بازی ها را از آن خود کند.
این دوره از بازی‌ها در کشورهای لهستان و اوکراین برگزار شد و تیم ملی فوتبال اسپانیا که مدافع عنوان قهرمانی بود عملکرد درخشانی داشت و با تنها یک گل خورده توانست قهرمانی خود را تکرار کند. اسپانیا در مرحله گروهی با ایتالیا، کرواسی و ایرلند هم گروه بود و با ۷ امتیاز به عنوان تیم نخست راهی یک چهارم نهایی شد. در یک چهارم نهایی با نتیجه ۲ بر صفر فرانسه را شکست داد. در نیمه نهایی در ضربات پنالتی از سد پرتغال گذشت و در دیدار نهایی هم موفق شد ایتالیا را با نتیجه ۴ بر صفر در هم بکوبد و سومین قهرمانی خود در این بازی ها را کسب کند. دیدار نهایی با حضور ۶۴ هزار نفر در ورزشگاه ملی المپیسکی شهر کیف اوکراین و به قضاوت پدرو پروئنکا از پرتغال برگزار شد.
یکی از شگفتی های یورو ۲۰۱۲ حذف هلند با ۳ شکست پیاپی در مرحله گروهی بود. این تیم که با آلمان، پرتغال و دانمارک در یک گروه قرار گرفته بود با ۳ شکست متوالی به عنوان تیم چهارم از گرونه بازی ها کنار رفت.
جام ملت های ۲۰۱۶ در کشور فرانسه برگزار شد و برای اولین بار با 24 تیم برگزار شد. یاران کریستیانو رونالدو در تیم ملی پرتغال که در چند دوره قبلی این بازی ها ناکامی بودند موفق شدند برای اولین بار بر بام قاره اروپا بایستند.
در این دوره پرتغال شروع ناامیدکننده ای داشت و در گروهی که مجارستان، ایسلند و اتریش حضور داشتند با ۳ تساوی و ۳ امتیاز، سوم شدند و به عنوان یکی از ۴ تیم برتر سوم توانستند جواز صعود به یک چهارم نهایی را به دست آورند. این تیم در یک هشتم نهایی به مصاف کرواسی رفت و با نتیجه یک بر صفر به برتری رسید. در یک چهارم نهایی بعد از تساوی برابر لهستان در وقت های قانونی، توانست در ضربات پنالتی پیروز شود. در دیدار نیمه نهایی با نتیجه ۲ بر صفر ولز را شکست داد و در دیدار نهایی هم مصاف تیم فرانسه میزبان رفت و پس از تساوی بدون گل در ۹۰ دقیقه، توانستند با تک گل «ادر» عنوان قهرمانی را از آن خود کنند. فرانسه در حالی در دیدار نهایی مغلوب پرتغال شد که در مرحله گروهی با سوییس، رومانی و آلبانی هم گروه بود و با ۷ امتیاز به عنوان تیم اول راهی مرحله حذفی شد و پس از برتری برابر ایرلند، ایسلند و آلمان به فینال رسیده بود.
شگفتی این دوره حضور تیم های ایسلند و ولز پس از سال ها در این مسابقات بود. ایسلند تا مرحله یک چهارم نهایی پیش رفت و به فرانسه باخت؛ ولز هم تا مرحله نیم نهایی بالا رفت و به پرتغال باخت.
شانزدهمین دوره از بازی ها به دلیل همه‌گیری کرونا با یک سال تاخیر برگزار شد و ۱۱ کشور میزبان بازی ها بودند تا با این اقدام، شصتمین سال مسابقات یورو در بسیاری از کشورها برگزار شود. ورزشگاه المپیک رم در ایتالیا میزبان بازی افتتاحیه بین ترکیه و ایتالیا بود و ورزشگاه ومبلی لندن از دیدار نهایی که بین ایتالیا و انگلیس برگزار شد میزبانی کرد. ایتالیا پس از عدم صعود به جام جهانی 2018، آمده بود تا قدرت خود را به رخ اروپا بکشاند و با شکست دادن تیم هایی مانند بلژیک این را ثابت کرده بود؛ انگلیس هم آمده بود تا برای اولین بار یورو را فتح کند تا پس از جام جهانی 1966، افتخار دیگری را کسب کند و طلسم ناکامی های خودش را بشکند.
ایتالیا و انگلیس در دیدار نهایی در وقت های قانونی به تساوی یک به یک رسیدند و در ضربات پنالتی، ایتالیا توانست با درخشش دوناروما، دروازه بان خود، انگلیس را شکست دهد تا هم عنوان قهرمانی را از آن خود کند و هم مشت محکمی بر صورت انگلیسی هایی بزند که خود را صاحب فوتبال می دانستند و بازی هم در ومبلی لندن برگزار می شد، می گفتند جام به خانه برگشت «cup back to home»؛ ایتالیایی ها هم پس از قهرمانی گفتند جام به رم برگشت «cup back to Rome».
حال با این همه تفاسیر، ببینیم کدام تیم در یورو ۲۰۲۴ که به میزبانی آلمان برگزار می شود قهرمان می شود. بازی افتتاحیه این مسابقات فردا (25 خرداد 1403) میان تیم ها آلمان و اسکاتلند برگزار می شود.
آلمان، انگلیس، فرانسه، پرتغال، اسپانیا و ایتالیا جزء مدعی های درجه اول به حساب می آیند و تیم هایی مانند کرواسی، هلند، بلژیک هم نیم نگاهی به قهرمانی دارند.
به نظر شما، کدام تیم قهرمان یورو 2024 می شود؟
