به قلم: حجت الاسلام عرب
بازخوانی مفهوم انفاق جمعی در قرآن و نقش آن در ساخت هسته های مقاومت
یکی از غلط‌های رایج درباره انفاق، معادل دانستن این ادبیات مهم دینی با صرف کمک‌های مالی است. در حالی که در ادبیات قرآنی، مثلاً در سوره مبارکه حدید، انفاق بال دیگر ایمان را برای تصویر انسان مومن معرفی می‌کند و به عنوان آسیب اصلی فرهنگی در جامعه ایمانی ارائه می‌دهد که می‌تواند ریشه‌های نفاق را بین حزب‌اللهی‌ها پرورش دهد.
انفاق در سوره حدید مفهومی اعم از صدقه، قرض و حتی نصرت امام جامعه و حکومت دینی را در بر می‌گیرد. یا در سوره آل عمران، آیه معروفی که در ذهن داریم: لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبّونَ. در این آیه سخن از انفاق پول نیست، بلکه شرط رسیدن به مقام نیکی، انفاق از دوست‌داشتنی‌ها است، نه لزوماً پول.
در آیات مشهوری که می‌فرماید از تو راجع به این می‌پرسند که چه چیز انفاق کنند، قرآن دو جواب می‌دهد: خیر و عفو. گرچه هر دو می‌توانند مصادیق مالی نیز داشته باشند، اما در ادبیات قرآن هر دو مفاهیمی اعم از پرداخت‌های مالی یا گذشت‌های مالی هستند.
بسیاری از آیات کلیدی انفاق در سیاق یا همان کانتکست جهاد حضور دارند، همچون آیه:
وَأَعِدُّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ
(سوره انفال، آیه ۶۰)
مسأله انفاق "من شیء" یعنی هر چیزی است. به این شکل، مفهوم انفاق به معنای نفقی و تونلی برای گذشتن از سرمایه‌های خود و پر کردن خلائی در جامعه دینی است. شاید بهترین ترجمان فارسی برای مفهوم انفاق، کلمه «هزینه دادن» باشد.
انفاق، هزینه‌ای واجب بر عهده هر مومن از سرمایه‌های خود در مسیر مبارزه، جهاد و نصرت حکومت دینی و جامعه مومنین است. این هزینه از همه سرمایه‌های مهم و اصیل جامعه مومنین است. شاید کمتر به انفاق از دوست‌داشتنی‌های‌مان فکر کرده‌ایم، مثل وقت، استعداد، کاری که خوب بلدیم، مهارت ویژه، توان فکری، نیروی جوانی، علاقه به خانواده و وقت‌گذاری برای ایشان. اینها همه در واقع از دوست‌داشتنی‌های ماست.
رسیدن به مقام البر شرطی دارد و آن، هزینه دادن از دوست‌داشتنی‌هاست. ممکن است دوست‌داشتنی‌های همه ما پول و طلا نباشد.
همه اینها تازه صورت‌هایی از انفاق فردی هر یک از ما بود. آیا درباره انفاق‌های جمعی و اجتماعی اندیشیده‌ایم؟ آیا یک خاندان، یک مجموعه رفاقتی، یک گروه، یک هسته، یک شرکت، یک هلدینگ، یا حتی یک جامعه بزرگ هم انفاق متناسب خود را دارد؟ آیا باید از سرمایه‌ها و دوست‌داشتنی‌هایش برای پر کردن یک خلاء بزرگتر و نصرت حق فداکاری و گذشت کند؟ آیا او هم در مقیاس جبهه حق وظایفی بر دوش دارد؟
بحث اینجا فقهی نیست که آیا آخر شخصیت حقوقی را به رسمیت می‌شناسیم و مکلف می‌دانیم یا نه؛ بحث در همان لایه معارفی است که خطابات جمعی قرآن صورت می‌پذیرد. مثل این که آیا خطابات تکلیف قرآن به شخصیتی به نام مردم است یا نه، به تک‌تک آدم‌ها جداگانه است؟ این بحث‌ها را به نقطه مناسبش واگذار می‌کنیم. اما آنچه روشن است، از بحث‌های فنی فلسفی درباره نحوه وجودهای جمعی و من‌های بزرگ شده در قالب یک مای بزرگ، خطاب‌های قرآن درباره نامه اعمال اجتماعی و سرنوشت‌های جمعی و همه و همه که تفصیلی مهم در جای خود دارد اینگونه متوجه میشویم که این اندازه مسلم است: نصرت جبهه حق و هزینه دادن از سرمایه‌ها روش زیست مومنانه تمام یک جامعه پویا در مسیر حق است.
نظر سوم: یک شرکت فناورانه سهمی از مسائل نوآوری تا فناوری جبهه مقاومت دارد و نقشی در مبارزه ایفا می‌کند؟
یک کسب و کار اقتصادی یا یک گروه دانش‌بنیان در خلق زنجیره‌های ارزشی تولیدی همبسته در کمربند دفاعی از پاکستان تا لبنان نقش‌آفرینی می‌کند. آیا او نیز در مسیر مبارزه هزینه می‌دهد؟
در اندیشگاه‌ها و اندیشکده‌های ما، حل مسائل فکری و طراحی‌های راهبردی برای این ائتلاف بزرگ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جبهه مقاومت سهمی وجود دارد؟
تشکل‌های مردم‌نهاد، انجمن‌ها، ان‌جی‌اوها و گروه‌های مختلف در زمینه حقوق بین‌الملل، کادر درمان و پزشکان، متخصصین ارتباطاتی، متخصصین علوم شناختی و هوش مصنوعی، توانمندان در عرصه سایبری، اثرگذاران سیاسی و اجتماعی، آیا انفاقی مجموعی و هزینه دادن در مسیر آرمان بشری فلسطین را در سبد کارهای خود می‌بینند؟
سهم یک تشکل دانشجویی یا یک تشکل طلبگی، نفاق‌های مالی کوچک و بزرگ افراد آن یا نهایتاً جمع‌آوری چند قلم کالای مورد نیاز است یا انفاقی بزرگتر به صورت جمعی در خلق ارتباط‌های بین‌المللی مابین دانشگاه‌ها و جوانان آزاده جهان و مستضعفین بر دوش آنهاست؟
از ما پیرامون مبارزه و جهاد و هزینه دادن در راه دین خدا و آرمان‌های بزرگ پرسیده خواهد شد: ما لَكُم لا تُقاتِلونَ في سَبيلِ اللَّهِ والمُستَضعَفينَ مِنَ الرِّجالِ والنِّساءِ والولدانِ ؟
نقش‌آفرینی و میدان‌داری نخبگان، جمع‌های تخصصی، شرکت‌ها و هزینه دادن در راه مبارزه و آرمان مقدس فلسطین و خلق نظمی نوین در جهان مبتنی بر نظام ولایی و جهان مقاومت، یک انفاق جمعی لازم در نبرد بزرگ حق و باطل در جهان امروز است. و اینگونه هسته‌های مقاومت حقیقی در ایران و سراسر جهان مستضعفین برای رویارویی با استکبار شکل خواهد گرفت.
