به قلم: دکتر محمد فدائی
برای کسی که در بسیج دانشجویی مسئولیت دارد، مهم‌ترین پرسش باید این باشد که ماهیت بسیج دانشجویی چیست؟ هر نهاد اجتماعی اجزای مختلفی دارد که در طول زمان و بدلایل متعدد تطور یافته است. پرسش اساسی این است که در این میان این اجزای متکثر، چطور می‌شود جزء اصلی و DNA آن نهاد را که معرف ماهیت آن است، تشخیص داد؟ جزء اصلی چیزی است که با حذفش دیگر آن نهاد، آن نهاد سابق نیست و تغییر ماهیت رخ داده است.
بیمارستانی که بوفه یا فضای سبز و یا حتی دستگاه سونوگرافی و MRI نداشته باشد، کماکان بیمارستان است اما اگر در بیمارستانی فرایند درمانی ارائه نشود، آن نهاد دیگر بیمارستان نیست.
کسی که در نهادی مسئولیت می‌پذیرد باید دائماً متوجه و مترصد صیانت از ماهیت آن نهاد باشد.
عدم اثرگذاری بسیج دانشجویی در بزنگاه‌ها؛ ثمره‌ی تضعیف جزء اصلی هویت‌بخش آن
بنظر می‌رسد عدم توجه و اهتمام به ماهیت بسیج دانشجویی، فرایند انزوای آن را کلید زده است. علت عدم حضور بسیج دانشجویی در وقایعی که توقع نقش‌آفرینی جدی از آن وجود دارد، پدیده‌ای است که در چیستی و فلسفه شکل‌گیری آن بوجود آمده‌است. باید دقت شود که منظور از این قلب ماهیت این نیست که بسیج دانشجویی در توجه و علقه نسبت به آرمان‌های انقلاب خدای‌ناکرده سست شده است و یا دیگر هیچ فعالیت مثبتی ندارد. بسیج دانشجویی فعالیت‌هایی دارد، اما این فعالیت‌ها در نسبت مستقیم با ماهیت و فلسفه شکل‌گیری خود نیست. بسیج دانشجویی تلاش می‌کند آرمان‌های انقلاب را تبیین کند، از آنها حراست کند، اردوی جهادی برگزار می‌کند، داوطلبانه به میدان‌های مختلف وارد می‌شود، نسبت به اسلام و انقلاب احساس تعلق و مسئولیت دارد، اما همه این فعالیت های مثبت و ویژگی‌های خوب می‌تواند در تشکلی غیر از بسیج دانشجویی نیز محقق شود.
پس برمی‌گردیم به پرسش ابتدای متن، اساساً چرا بسیج دانشجویی شکل گرفت؟ حقیقت این است که بسیج دانشجویی نباید به نحوی مشغول این فعالیت‌ها شود، که از آن فلسفه تأسیس و روح مؤسس خود فاصله بگیرد.
بسیج کردن؛ ماهیت فراموش شده بسیج
ماهیت اصلی بسیج همانطور که از نام آن برمی‌آید، «بسیج کردن» و خلق کردن حرکت‌ها و سازماندهی‌های بزرگ است. در واقع آن چیزی که معنای بسیج دانشجویی را تکامل می‌بخشد، دامنه‌دار شدن، وسعت گرفتن و جماعت بزرگی را برای هدفی به حرکت درآوردن است.
جهت، انقلاب است و وظیفه، حراست از آرمان‌های انقلاب؛ اما قرار نیست یک چند نفر در بسیج از آرمان‌‌ها حراست کنند، بلکه این چند نفر باید بتوانند، جماعت بزرگی را برای حراست از آرمان‌های انقلاب همراه کنند. چه اینکه با تعداد کم اگر بخواهند هم، نمی‌توانند این مأموریت را محقق سازند.
تعداد بالا و فراگیری تنها راه قدرت گرفتن، کارآمدی و اثرگذاری جریان‌های اجتماعی
تعریف کارآمدی در هر نهادی متناسب با فلسفه وجودی آن است. بهره‌مندی از حرف قوی و متقن اگرچه اهمیت دارد، اما این حرف متقن تا زمانی که توسط دو نفر بیان شود، هرگز پیش نخواهد رفت. موفقیت یک جریان اجتماعی به تعداد افرادی است که توانسته به خود اضافه کند. به عبارتی دیگر در جریان های اجتماعی، کارآمدی نه به «تعداد» که «فقط به تعداد» است. آن چیزی که در بزنگاه‌ها به بسیج، قدرت کنش و اثرگذاری در جهت انجام مأموریت‌هایش را می‌دهد، جز فراگیری و ابعاد تشکل، چیز دیگری نیست. بسیج اگر پهن و فراگیر نباشد، دیگر بسیج نیست. به طور خاص رهبر معظم انقلاب درباره تشکل‌های دانشجویی که بسیج دانشجویی را نیز شامل می‌شوند، می‌فرمایند که این تشکل‌ها باید بتوانند 40 درصد دانشجویان یک دانشگاه را جذب کنند.(1) جذب نه به این معنا که حتماً در این تشکل فرم پر کرده باشند، به این معنا که در هنگام پیشبرد کاری بزرگ، حضور داشته باشند. برای درک اهمیت این موضوع، مثال انتخابات کمک کننده خواهد بود؛ در شهری با مشارکت حدود 50 درصد، از هر دو نفر، یک نفر در انتخابات شرکت نکرده‌است که براساس تحلیل گروه سنی شرکت‌کنندگان، وضع در دانشگاه‌ها وخیم‌تر است. سؤال این است که این افراد را انقلاب به چه کسی سپرده بود؟ وظیفه بسیج دانشجویی در قبال آنها چه بود؟ واضح است که برای بسیج دانشجویی مشارکت اهمیت دارد اما آیا توانست این گفتمان را در دانشگاه فراگیر سازد؟
پیام امام (ره) در تشکیل بسیج دانشجو و طلبه نیز توصیه به سازماندهی کردن برای فراگیری و بزرگ شدن است.(2)
(1): این که من می‌گویم چهل درصد را باید جذب کند، یعنی همین جمعیت‌های دانشجویی که الان هستند، اینها باید خوب کار کنند تا بتوانند حداقل چهل درصد دانشجویان را جذب کنند. من عقیده‌ام این است که آنها کم‌کاری دارند، والّا اگر کم‌کاری نداشتند، واقعاً چهل درصد دانشجویان، بلکه بیشتر دانشجویان را جذب می‌کردند. کم‌کاری، گاهی کج‌سلیقگی و گاهی قصور، موجب می‌شود که این کار انجام نگیرد. اما اینکه حالا چه الگویی مورد نظر است، این الگو را بایستی خودِ دانشجویان پیدا کنند. (بیانات رهبر انقلاب اسلامی در جلسه پرسش و پاسخ دانشگاه تهران ۱۳۷۷/۲/۲۲)
(2): باید بسیجیان جهان اسلام در فکر ایجاد حکومت بزرگ اسلامی باشند و این شدنی است، چرا که بسیج تنها منحصر به ایران اسلامی نیست، باید هسته‌های مقاومت را در تمامی جهان به وجود آورد و در مقابل شرق و غرب ایستاد. (پیام امام خمینی (ره) در فرمان تشکیل بسیج دانشجو و طلبه ۱۳۶۷/۹/۲)
