نویسنده: محسن بهرام‌نژاد، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین المل دانشگاه خوارزمی
ابوالحسن بنی صدر متولد 2 فروردین 1312 در همدان است. او در دانشگاه تهران در رشته‌های اقتصاد و حقوق تحصیل کرد، بنی صدر، دو بار به خاطر فعالیت‌های سیاسی خود دستگیر شده و پس از قیامی ناموفق علیه حکومت شاه در خرداد 1342 عازم فرانسه شد و دکترای خود را در دانشگاه سوربون گرفت. بنی صدر در دهه هفتاد میلادی و پیش از انقلاب به عنوان یک ناسیونالیست و اقتصاددان انقلابی مطرح بوده است که با کتب تالیفی و سخنرانی‌های خود با مخالفت به حکومت شاه می‌پرداخت.
پس از انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) که عهده‌دار کنترل کشور بود، بنی صدر را ابتدا به معاونت وزارت اقتصاد و دارایی و سپس به عنوان وزیر معرفی کرد. همچنین از ابتدای بهار 58 و با آغاز کار شورای انقلاب به عضویت این شورا درآمد و تا پایان کار این شورا یعنی تیر 59 به عضویت خود ادامه داد.
او پس از عزل دولت موقت و با حمایت روحانیون مبارز کاندید ریاست جمهوری شد. در پنجم بهمن 1358 با کسب 76درصد آرا به عنوان اولین رییس جمهور ایران انتخاب شد.
مخالفت با روحانیت مبارز و جریان اصیل انقلابی
قبل از اینکه به دلایل عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا توسط امام خمینی (ره) بپردازیم، به ذکر نکاتی اشاره می‌کنیم که از زمان مسئولیت او موجب اختلاف و درگیری بوده است.
با روی کار آمدن بنی صدر در مقام ریاست جمهوری از همان ابتدا بنای مخالفت را علیه روحانیت مبارز و جریان اصیل انقلابی که به طور مشخص در قالب حزب جمهوری اسلامی بودند، بنا نهاد. میتوان بنای این مخالفت را در دو مورد به طور مشخص بیان کرد.
اول: اولین دوره مجلس خبرگان رهبری که موضوع مورد بحث در آنجا ولایت فقیه بوده است.
دوم: اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، چون حزب جمهوری اسلامی اکثریت آرا را بدست آورد، بنی صدر این حزب را متهم به تقلب در انتخابات دانست.
حتی بعدها بر سر انتخاب نخست وزیر هم با مجلس برسر انتخاب نخست وزیر به مجادله و مباحثه پرداخت. وی از همان ابتدا مخالف فعالیت گروه‌ها و نهادهای انقلابی همچون کمیته‌های انقلاب، سپاه پاسداران، دادگاه‌های انقلاب بود و سعی در مخالفت در ایجاد اینگونه نهادها و بعد از ایجاد سعی در کارشکنی در این تشکیلات را داشت.
بنی صدر و مجاهدین خلق
یکی از موارد تاثیر گذار دیگر باید اینجا به آن اشاره کرد، ارتباط و رابطه تنگاتنگ بنی صدر با نیروها و گروه‌های مخالف انقلاب اسلامی بوده است.
منافقین پس از موفقیت در انتخابات ریاست جمهوری توسط بنی صدر، برای او پیام تبریک فرستادند، منافقین که از سوی امام (ره) توجهی به آنها نمی‌شد، سعی داشتند که با نزدیکی به بنی صدر به اهداف خود برسند، که تا حدودی هم در این امر موفق شدند.
مسعود رجوی که مسئولیت گروه منافقین را بر عهده داشت، ارتباط بسیار نزدیک و تنگاتنگی با بنی صدر داشت، تا جایی که در هفته چند بار باهم ملاقات داشتند و کارها را با هماهنگی همدیگر انجام می‌دادند.
در 20خرداد 1360، امام خمینی {ره} حکم به عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا دادند.
متن حکم به شرح زیر است:
«بسم‌الله الرحمن الرحیم
ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
آقای ابوالحسن بنی‌صدر از فرماندهی نیروهای مسلح برکنار شده‌اند.
روح‌الله الموسوی الخمینی»
دلایل عزل بنی صدر
اینجا به دلایلی میپردازیم که مستقیما به عزل بنی صدر از فرماندهی نیروهای مسلح منجر شده است.
تعلل بنی صدر در کمک به نیرهای مردمی در خرمشهر باعث سقوط شهر شده بود.
یکی از کارهایی که بنی صدر درصدد انجام دادن آن بود که با هوشیاری اطلاعات سپاه و شهید بروجردی خنثی شد، که از آن به اسم کودتا یاد میکنند، به اصطلاح سبک کردن نیروها در جبهه غرب و فرستادن نیرو به خط مقدم و خالی کردن نیرو در جبهه غرب بود تا بتوانند با همراهی گروه منافقین در آنجا نفوذ کنند و نقشه‌های خود را عملی سازند.
یکی از مسائل دیگر، بی‌توجهی رییس جمهور به هشدار فرماندهان درباره احتمال حمله رژیم بعث عراق به ایران بود، البته یکی از علل بی‌توجهی به این گزارشات ارتباطی بود که بنی صدر با رژیم بعث عراق داشت.
کارشکنی در اعزام نیروهای مردمی و بها ندادن به این نیروها یکی از عوامل دیگر از دلایل عزل بنی صدر است.
بنی صدر در جنگ اعتقاد به این داشت که نیروهای دشمن را به داخل مرزهای خود بکشاند، یعنی نیروها در داخل خاک ایران پیشروی کنند و بعد از آن، نیروها را محاصره و آنها را نابود کنند. البته این موضوع با مخالفت شدید فرماندهان نظامی روبرو شد.
بنی صدر با اینکه در مقام ریاست جمهوری ایران قرار داشت، تشکیل شورای ملی مقاومت علیه جمهوری اسلامی ایران را در دستور کار خود قرار داد.
فرار با پوشش زنانه
با تمام نکاتی که گفته شد، میتوان اینطور تحلیل کرد که ابوالحسن بنی صدر، اگرچه یک فعال قبل انقلاب و حتی ضد شاه بود و با انقلابیون همراه شد و توانست نخستین رییس جمهور، جمهوری اسلامی ایران بشود، اما دچار انحراف بسیار زیاد و جدا از مسیر اصلی انقلاب اسلامی شده بود و مخالف با عناصر اصلی انقلاب به طور اخص روحانیون مبارز بود. همین مسیر و راهی که او در پیش گرفت باعث شد از فرماندهی کل نیروهای مسلح و چندی بعد از مقام ریاست جمهوی عزل بشود.
اما نکته قابل توجه دیگری که بسیار در رفتار بنی صدر هم نمایان بود، باید به آن پرداخته شود، همکاری و هماهنگی او با گروهک منافقین و سرکرده آن مسعود رجوی است. این دو کنار هم مخالف جمهوری اسلامی ایران بودند و در خط مشی و سیاست‌ها با انقلاب دچار انحراف شدید بودند و اگرچه موافق انقلاب، ولی مخالف اسلامی بودن انقلاب و از روی کارآمدن انقلاب اسلامی به مخالفت با آن پرداختند. این رابطه نزدیک باعث شد تمام کارهایی که بنی صدر انجام میداد با هماهنگی رجوی باشد و منجر به ضربه زدن به انقلاب و نیروهای انقلابی بشود. سرانجام این دو در هفتم مرداد 1360 با لباسی زنانه وارد فرودگاه شدند و از ایران گریختند. البته همکاری و رابطه دوستانه این دو نفر دوام زیادی نداشت و از هم گسسته شد.
