نگاهی کوتاه به چندمورد از مهم‌ترین نگفته‌های متن برجام که بر گفته‌های آن اثر می‌گذارد.
به قلم: سیدحامد ترابی، کارشناس دیپلماسی اقتصادی
1- تحریم‌هایی که باقی می‌ماند و اثرات آن : در برجام در مورد تحریم‌های باقی مانده صحبت چندانی نمی‌شود. مثلا هیچگاه گفته نمی‌شود تحریم قانون سیسادا(CISADA)که پایه تحریم‌های بانکی است، در برجام و احیای برجام باقی می‌ماند و هیچ تغییری نمی‌کند و همین موضوع باعث می‌شود علی رغم توقف برخی تحریم‌ها، روابط کارگزاری بانکی برقرار نشود یا دسترسی به پول نفت راحت نباشد.
در مورد باقی ماندن تحریم دسترسی به چرخه غیرمستقیم دلار(u-turn) نیز به همین شکل. تحریمی که در دسترسی و تبدیل ارز حاصل از فروش نفت مشکل ایجاد می‌کند.
2- اشخاص حقیقی/حقوقی باقی مانده در لیست تحریم:
حدود ۲۰۰۰ شخص حقیقی/حقوقی از ایران براساس دستورات و قوانین مختلف در تحریم هستند. در برجام در مورد آنها که از لیست تحریم خارج می‌شوند گفته می‌شود، اما در مورد افراد و نهادهای باقی مانده در لیست تحریم چیزی گفته نمی‌شود. در برجام حدود ۶۰ درصد اشخاص حقیقی/حقوقی از لیست تحریم خارج شدند و حدود ۴۰ درصد باقی ماندند و در طول اجرای برجام نیز بر تعداد تحریمی افزوده شد و برجام مانع آن نبود!
3- اثر باقی ماندن اشخاص حقیقی/حقوقی باقی مانده در لیست تحریم: عنوان‌هایی مثل رفع تحریم بانکی و نفتی در برجام وجود دارد، اما به اثر باقی ماندن اشخاص حقیقی/حقوقی در لیست تحریم در پانوشت ۱۴ و ۱۶ از پیوست ۲ پرداخته شده است. در آن پانوشت گفته می‌شود اینکه بانک‌ها و موسسات ایرانی مشتری تحریمی داشته باشند مانع همکاری خارجی‌ها نمی‌شود، مشروط بر اینکه در تراکنش(تجارت) انجام شده توسط بانک ها و موسسات خارجی‌ها با ایرانی‌ها اثری از نهاد باقی مانده در لیست تحریم نباشد!!!!
این موضوع باعث می‌شود همکاری بانکی و دسترسی به پول فروش نفت با مشکل روبه رو شود، چراکه بانک‌ها و موسسات مالی باید مراقبت کنند در تسویه مالی یا دسترسی دادن به ارز هیچ اثر مستقیم یا غیرمستقیمی از نهاد تحریمی نباشد، این موضوع همانطور که مسئولین دولت قبل در نامه های پس از برجام خود اشاره کرده اند مانع همکاری بانکی می‌شود.
4- مصونیت قراردادها: برخی خبرها می‌گویند در توافق احیای برجام، قراردادها منعقد شده پس از روز بازاجرای توافق، در صورت خروج آمریکا از برجام تا ۲/۵ یا ۳ سال مصونیت دارند. اما هیچ‌جای توافق نمی‌گوید اثر خروج یکجانبه آمریکا بر این مصونیت چیست؟
وقتی آمریکا از برجام خارج می‌شود به صورت یکجانبه خارج می‌شود و تحریم‌ها را یکجانبه اما ثانویه اعمال می‌کند و اصولا مصونیت بی معنا است. چنانکه در دوره برجام نیز وقتی آمریکا یکجانبه از توافق خارج شد و حتی اروپایی ها اعلام کردند که روابط تجاری با ایران مصونیت دارد، در کمتر از ۶ ماه خرید نفت اروپا از ایران صفر شد و همه شرکت‌ها حتی شرکت‌های دولتی اروپا از ایران خارج شدند!
اگر مصونیت اعتبار داشت حرف دکتر ظریف در پاسخ به دکتر ایزدی درست از آب در می‌آمد و کسی به حرف ترامپ در خروج از توافق گوش نمی‌کرد، اما دیدیدم که همه شرکت‌ها گوش کردند!!!
5- راستی آزمایی: برخی اخبار به نقل از دکتر باقری می‌گوید در نقشه راه جدید اجرای توافق، ۶۰ روز مهلت راستی‌آزمایی است. همچنین گفته می‌شود در روز جمع‌بندی اجرای ۳ دستور اجرایی ترامپ(احتمالا دستور ۱۳۸۷۱، ۱۳۸۷۶ و ۱۳۹۰۲) متوقف می‌شود و ۱۵۰ فرد و نهاد و ۱۷ بانک تحریمی براساس این ۳ دستور از لیست خارج می‌شوند.
اما در توافق و مطالب مطرح شده، گفته نمی‌شود این ۳ دستور ربطی به تحریم نفتی و تسویه مالی آن ندارند، چراکه این تحریم در قانون NDAA سال ۲۰۱۲ و همچنین دستوراجرایی ۱۳۸۴۶ مربوط به خروج آمریکا از برجام گنجانده شده و وقتی این تحریم‌ها تا زمان انجام تعهدات دوطرفه ایران و آمریکا تغییری نکند، عملا راستی آزمایی در مورد فروش نفت و تسویه مالی آن بی‌معنا است.
پینوشت 1: نامه جان کری در توقف تحریم‌ها که نامی از قانون CISADA در آن نیست(مرتبط با بخش ۱):
https://2009-2017.state.gov/documents/organization/248501.pdf
پینوشت 2: بازی رسانه ای اروپایی‌ها برای کمرنگ کردن اثر اقتصادی باقی ماندن نهادها در لیست تحریم(مرتبط با بخش ۳):
چند روز پیش سایت پولیتیکو، به نقل از برخی منابع اروپایی اعلام کرد، اگرچه برخی نهادها مانند سپاه از لیست تحریم خارج نشدند، اما بانک‌ها و موسسات غیرآمریکایی می‌توانند با ایرانی‌ها ارتباط داشته باشند، حتی اگر نهادهای تحریمی مانند سپاه مشتریان بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی باشند یا جداگانه با آنها همکاری کنند. در واقع این سایت به نقل از برخی منابع اروپایی، در ادعای ابتدایی خود شرط همکاری غیرآمریکایی ها با ایران که عدم حضور تحریمی در تراکنش(معامله) بود را از متن پانوشت ۱۶ پیوست ۲ برجام حذف کرد تا در ایران خطای محاسباتی ایجاد شود. ادعایی که بلافاصله و در متن همان گزارش توسط رابرت مالی تکذیب شده بود!
منبع: ماهنامه گرای انقلاب
