از یکی-دو ماه گذشته شاهد شکلگیری هشتگها و مطالبه گریهایی جدید در فضای مجازی بودیم که خواستار اصلاح نظام سربازی در ایران بود از هشتگ امنیت مرزبان گرفته تا از سربازی بگو اما واکنش ستاد کل نیروهای مسلح در واکنش به این مطالبات بسیار تعجب برانگیز بود.
۲۱ماه سابق به علاوه ۳ماه دیگر خدمت مقدس اجباری!
اما علت این افزایش مدت زمان سربازی چه بود؟
سردار موسی کمالی رئیس اداره سرمایه انسانی ستاد کل نیروهای مسلح در مصاحبهای در واکنش به تغییر مدت زمان سربازی بر این نکته تاکید میکند که قانونگذار این اجازه را داده تا در صورت ضرورت نسبت به افزایش یا کاهش مدت زمان سربازی اقدام شود .
به بیانی دیگر ستاد کل هر زمان که لازم بداند مدت زمان به خدمت گرفتن جوانان کشور را افزایش میدهد و این اختیار را قانون گذار به آنها داده و در شرایطی مانند اکنون که به دهها دلیل مختلف مانند وضعیت نابسامان اقتصادی و فرار مغزها و یا طولانی شدن تحصیلات تکمیلی پسران و... تعداد افرادی که در اختیار نظام وظیفه قرار میگیرند کاهش یافتهاست، برای جبران این مسئله، مدت زمان سربازی را افزایش میدهند.
اما سوال ما این است که تا چه زمان و تا کجا بر این سیستم کهنه و از مد افتاده که از پهلوی به ارث رسیدهاست اصرار میورزند؟
آیا این اختیار که هر زمان بخواهند مدت زمان سربازی را افزایش یا کاهش میدهند، در آینده باعث میشود با افزایش بیشتر میانگین سنی کشور و کمبود نیروی جوان، ما نیز مانند کشورهایی مانند کرهشمالی مدت زمان سربازی را به بالای ۱۰۰ماه افزایش دهیم یا مانند رژیم صهیونیستی زنان را نیز به خدمت بگیریم؟
در کنار همه این سوالات و مباحث اگر به نظام سربازگیری و نیروهای نظامی در سایر کشورهای جهان توجه کنیم این نکته مشهود است که اکثر کشورهای جهان اجبار سربازی را کنار گذاشته و اقدام به ساخت ارتش حرفهای کردهاند.
ایرانی که درطی سالیان گذشته در سایتهای اعتبار سنجی نظامی مهم در جهان مانند وبسایت گلوبال فایر پاور جزو ۲۰ نیروی نظامی برتر دنیا بوده و هست و به عنوان قدرت نظامی در دنیا اثبات شده هنوز اقدامی مثبت و جدی در جهت اصلاح نظام سربازگیری خود نکردهاست. با توجه به جایگاه نظامی ما در جهان و منطقه این ضعف است که بخش مهمی از نیروهای نظامی ما را سربازانی تشکیل میدهند که بیشتر از دو ماه آموزش نظامی ندیدهاند و بسیاری از آنان به اجبار به خدمت گرفتهشده و علاقهای به نظامیگری ندارند!
این نکته که بسیاری از کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان به سوی ارتش حرفهای رفتهاند صحیح است اما هستند کشورهایی که مانند ایران خدمت اجباری یا اختیاری نیز دارند .
به صورت کلی دو نوع سربازگیری اجباری و ارتش حرفهای در میان ارتشهای دنیا وجود دارد اما استثناهایی نیز هست مانند کشورهایی که خدمت سربازی وجود دارد اما تنها به درصدی از مشمولین نیاز است مانند روسیه یا کشورهایی با خدمت سربازی در شرایط خاص -مانند جنگ- و یا کشورهایی با خدمت غیر رزمی یا بدون سلاح و خدمت انتخابی که هر کدام از آنها میتوانند نمونههایی برای الگوگیری در جهت اصلاح قانون سربازی باشند اما با نگاهی منطقی باید شرایط ایران به ویژه موقعیت جغرافیایی و منطقهای ،جمعیت و وضعیت اقتصادی فعلی را باید در نظر داشت.
نمیتوان در منطقه خاورمیانه آن هم در ایران طی یک شب اقدام به تشکیل ارتش حرفهای کرد به ویژه در شرایط فعلی؛ اما این وضعیت نیز دیگر برای جوانان قابل قبول نیست و قطعا ادامه این رویه اشتباه است و در جهت اصلاح آن باید از طریق نهاد قانونگذاری اقدام کرد .
برای کشوری مانند ایران با این سطح از منابع انسانی و طبیعی و قدرت نظامی شایسته نیست که از سیستمی منسوخ شده برای سربازگیری استفاده شود.
از حقوق ماهیانه ناچیز به سرباز تا آموزش نظامی اندک و غیر حرفهای یا تجهیزات قدیمی و مستهلک سربازان تا مشکلات روحی و روانی، بیعدالتی و اعتیاد که همگی مشکلاتی هستند که به سختی میتوان در نیروهای نظامی کشورهای دیگر یا بهتر است بگوییم کشورهای هم رده ایران در حوزه نظامی شاهد آن بود.
برای مثال کشور ترکیه در همسایگی ما و با جمعیتی تقریبا نزدیک به کشور ما دارای سربازی اجباری است اما با تفاوت های بسیار در کشور ترکیه از سال ۲۰۰۳ از مدت سربازی کاسته شد و این مدت برای سربازان صفر ۱۵ ماه و برای افرادی که تحصیلات تکمیلی کسب کرده اند به مدت ۱۲ ماه و ۸ ماه کاهش یافته و به جرات میتوان گفت تجهیزات انفرادی سربازان ترک چه در ژاندارمری و چه در ارتش قابل مقایسه با تجهیزات سربازان ایران نیست و این خود نشان از توجه و اهمیت این کشور به نیروی انسانی خود دارد چیزی که در میان فرماندهان نظامی ما کم دیدهشده و همچنین ارتش کشور ترکیه به سوی حرفهای شدن و بروز شدن پیش رفتهاست .
در حالیکه ما حتی شاهد هستیم که سطح تجهیزات و آموزش نیروهای ما چه در مرزبانی و یا در نقاط خطرناک دیگر، پایین تر از سطح برخی گروهکهای تروریستی است!
اکنون با توجه به لغو تحریمهای تسلیحاتی بهترین زمان است تا نسبت به بروزرسانی و اصلاح نظام سربازگیری اقدام شود تا این عقب ماندگی جبران شود واگر هنوز شرایط تشکیل ارتش حرفهای وجود ندارد، حداقل برای بروزرسانی آموزشهای نظامی و تجهیزات اقداماتی شود و نهاد قانونگذار کشور نیز با توجه به خواست عمومی به بازنگری قانون سربازی بپردازد.
