حق شفعه یکی از موارد حقوقی است که در جامعه امروز زیاد استفاده نمی‌شود زیرا به نوعی مردم از آن بی‌اطلاع هستند. این حقی است که قانونگذار در جایی که مالی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از آنها آن را به غیر(شخص سومی) واگذار کند، برای دیگری در نظر گرفته است.
حق شفعه امتیاز و حق اولویت برای شریک ملک مشترک ایجاد می کند که نوعی حمایت قانونی است. یعنی هرگاه مال غیرمنقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک بدون اطلاع شریک دوم سهم خود را به شخص دیگری بفروشد، شریک دوم حق دارد همان مبلغی را که مشتری داده است به او بدهد و مالک سهم فروخته شده شود.
فرض کنید آقای علی و آقای سهیل به صورت مشاعی (یعنی هرکدام سه دانگ)، مالک شش دانگ یک زمین هستند. پس از مدتی، آقای علی سهم خود را به آقای حسین واگذار می‌کند. در این صورت، شریک او یعنی آقای سهیل می‌تواند پول سه دانگ زمین خریده شده را به آقای حسین بدهد و کل زمین را به مالکیت خود در آورد. به این عمل انجام شده و حق آقای سهیل، حق شفعه می‌گویند.
گفتیم یکی از مواردی که باعث ایجاد مالکیت می شود حق شفعه است که شرایط زیر باید وجود داشته باشد تا از این حق بتوان استفاده کرد:
حق شفعه درباره مال مشاع قابل اجرا شدن است و مشارکت در مال مشترک باید احراز شود. یعنی تا زمانی که مال تقسیم نشده باشد این حق وجود دارد. اما به محض تقسیم آن، این حق از بین می‌رود. همسایه بودن و وصل بودن به زمین‌های اطراف به هر طریق، دلیلی بر ایجاد حق شفعه نیست. در نتیجه، این حق در مورد اموال منقول وجود ندارد.
انتقال ملک باید حتما به‌وسیله عقد بیع انتقال داده شود. یعنی ملک مشاع، به فروش رسیده باشد. بنابراین، اگر این انتقال و جابه‌جایی از طریق هبه یا صلح یا معاوضه یا قرار دادن مهریه باشد، حق شفعه نسبت به آن ملک ایجاد نمی‌شود.
نکته مهم و مورد توجه این است که حق شفعه:
برای مطالعهی بیشتر به نکات حقوقی ملکی، دانستنی های حقوقی ملکی مجله دلتا مراجعه کنید.
