مرخصی یکی از حقوق کارگران و کارمندان به شمار می‌آید که به شیوه‌های مختلفی از جمله مرخصی بدون حقوق، مرخصی ازدواج، مرخصی زایمان و... در قانون تعیین شده است.
مرخصی حقی است که برای کارگر و کارمند در قانون کار تعیین شده است؛ اما نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار یکی از مهم‌ترین مسائلی است که کارمندان و کارگران ادارات دولتی و خصوصی با آن مواجه هستند. در قانون، شیوه‌های متفاوتی برای گرفتن مرخصی وجود دارد که به استحقاقی، استعلاجی، مرخصی ازدواج و… تقسیم میشود. برای آشنایی بیشتر با قوانین مربوط به انواع مرخصی با مجله دلتا همراه باشید.
انواع مرخصی در قانون
• مرخصی استحقاقی
• مرخصی استعلاجی
• مرخصی ساعتی
• مرخصی ازدواج و فوت
• مرخصی بین تعطیلی
• مرخصی زایمان و شیردهی
• مرخصی حج
• مرخصی بدون حقوق
مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی یا سالانه، ۲۶ روز در سال است که با احتساب ۴ روز جمعه، ۳۰ روز میشود. در مشاغل سخت، میزان این مرخصی افزایش یافته و به ۵ هفته در سال (تقریبا ۳ روز در ماه) می‌رسد.
مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی که براى ایام بیمارى در نظر گرفته شده، باید توسط پزشک معتمد و یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود تا هم جزء سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت دستمزد شود. حداکثر مدت این مرخصى چهار ماه است؛ ولی اگر پزشک و شورای عالی پزشکی تائید کنند و مرخصی به یک سال برسد و بیماری صعب العلاج باشد کارگر را بازنشسته می‌کنند.
مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی بوده که از میزان آن کسر میشود. در کارگاه‌ها و شرکت‌های مختلف، مدت این مرخصی متفاوت است. در برخی شرکت‌ها ۲ ساعت و برخی دیگر تا ۵ و حتی ۶ ساعت در روز هم مجاز است. در هر حال جمع مرخصی‌های ساعتی زمانی که به ۸ ساعت برسد، یک روز مرخصی محسوب میشود.
مرخصی ازدواج و فوت
افراد در صورت ازدواج دائم، فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان، ۳ روز مرخصی همراه با مزد دارند و این به مرخصی استحقاقی سالانه ارتباط ندارد و جداگانه محاسبه میشود. باید در نظر داشت که زمان استفاده از این سه روز، همزمان با فوت افراد مذکور یا ازدواج دائم بوده و قابل استفاده در زمان‌های دیگر نیست.
مرخصی بین تعطیلی
گاهی برای مثال بعد از روز جمعه، روزهای یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی اعلام می‌شوند و فرد تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند. در صورت انجام این کار، روزهای یکشنبه و دوشنبه تعطیل رسمی بوده؛ اما شنبه جزء مرخصی استحقاقی فرد محسوب شده و از آن کسر میشود که در اصطلاح مرخصی بین تعطیلی گفته میشود.
مرخصی زایمان
مدت مرخصی زایمان زنان شاغل ۶ ماه بود؛ اما بعد از تصویب «قانون تنظیم جمعیت خانواده» در سال ۹۲، مدت زمان مرخصی زایمان به ۹ ماه افزایش پیدا کرد. بر اساس قانون کار مرخصی زایمان جزء سوابق کاری زن محسوب میشود.
مرخصی حج
نحوه محاسبه مرخصی حج در قانون کار به این صورت است که هر شخص می‌تواند در تمام مدت کار خود برای یک بار به منظور ادای حج واجب تمتع، یک ماه مرخصی بگیرد. وی می‌تواند در صورتیکه ۳۰ روز مرخصی ذخیره داشته باشد، تحت عنوان مرخصی استحقاقی بهره‌مند شود و چنانچه مرخصی طلب نداشته باشد از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
مرخصی بدون حقوق
طبق قانون کار، مرخصی بدون حقوق حداکثر ۲ سال است. در طول مرخصی بدون حقوق قرارداد کار به حال تعلیق در می‌آید و پس از مرخصی، کارگر به کار سابق خود باز می‌گردد. استفاده از این مرخصی باید با موافقت کارفرما صورت بگیرد.
بر اساس قانون مدیریت خدمات کشوری نیز، کارمندان دستگاه‌های اجرایی می‌توانند در طول مدت خدمت خود با موافقت دستگاه ذیربط حداکثر سه سال از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند و در صورتی که کسب مرخصی برای ادامه تحصیلات عالی تخصصی در رشته مربوط به شغل کارمندان باشد تا مدت دو سال قابل افزایش خواهد بود.
مطلب پیشنهادی: برای آشنایی با قانون ساعت کار کارمندان مطلب “ساعت کار کارکنان دولت از منظر قانون” را مطالعه کنید.
مطالب بیشتر در مجله حقوقی دلتا....
