وجه التزام یکی از مهمترین موضوعات حقوقی و پرکاربرد در تمام قراردادها است. وجه التزام مبلغ مشخص و مقطوعی است که دو طرف در زمان تنظیم قرارداد به عنوان جریمه تاخیر در انجام دادن یا ندادن تعهداتشان پیش بینی میکنند. در واقع نوعی ضمانت اجرای حقوقی است که احتمال نقض و تخلف از قرارداد را به حداقل میرساند.
وقتی دو نفر باهم قرارداد میبندند ملزم به اجرای مفاد آن قرارداد هستند. اگر در زمان اجرای قرارداد یکی از دو طرف قرارداد به تعهد خود عمل نکند مبلغی را برای جبران انجام ندادن تعهد باید به طرف دیگر بپردازد.
به عنوان مثال در یک قرارداد مشارکت در ساخت ممکن است شرط شود که اگر سازنده در موعد مقرر نسبت به تحویل آپارتمان های موضوع قرارداد اقدام نکند به ازای هر روز تاخیر در انجام تعهد مبلغی به عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد به مالک پرداخت کند.
یا در قولنامه خرید و فروش ملک دو طرف توافق کنند اگر در تاریخ مشخصی در دفترخانه حاضر نشوند مبلغی را بابت حضور نداشتن به طرف دیگر بپردازد و تعهد خود را نیز انجام دهد.
بنابراین اگر یکی از طرف های قرارداد اجرای تعهد را با تاخیر انجام دهد و یا به صورت کلی از انجام تعهد خودداری کند، طرف دیگر قرارداد میتواند دادخواست مطالبه وجه التزام را به دادگاه بدهد.
دادگاه نمیتواند فرد متخلف را به بیشتر یا کمتر از وجهی که در قرارداد به عنوان وجه التزام ذکر شده محکوم کند.
اگر مبلغ وجه التزام مبلغی غیر متعارف باشد و با تعهد اصلی متناسب نباشد، برخی از مراجع قضایی تا سقف تعهد اصلی و یا حد متعارف حکم صادر میکنند. اما اکثر دادگاه ها به استناد قانون و همچنین اصل حاکمیت اراده نسبت به پرداخت وجه التزام تا هر میزانی که دو طرف در قرارداد توافق کرده اند حکم صادر میکنند.
وجه التزام برای پایبندی و تضمین اجرای تعهدات متعهد است. در چنین مواردی دادگاه در ابتدا قصد دو طرف را شناسایی و احراز میکند تا بعد از اطلاع از توافق آن ها تصمیم بگیرد که اگر وجه التزام انجام ندادن تعهد از متخلف گرفته شده است، دیگر او را به اجرای تعهد اصلی ملزم نکند. در واقع برخی از دادگاه ها این اعتقاد را دارند که زمانی میتوان وجه التزام انجام ندادن تعهد را مطالبه کرد که امکان الزام متعهد به اجرای تعهد اصلی وجود نداشته باشد.
با این حال متعاملان میتوانند در قرارداد تصریح کنند که دریافت وجه التزام جایگزین تعهد اصلی نیست و با آن قابل تجمیع است. ( یعنی در صورت تخلف، متخلف هم ملزم به اجرای تعهد اصلی باشد و هم وجه التزام را پرداخت کند.)
شایان ذکر است وجه التزام با ضرر و زیان و خسارت انجام ندادن تعهد متفاوت است. در صورتیکه در قرارداد مبلغی برای انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد مشخص نشده باشد به سراغ ضرر و زیان انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد میرویم. چون وجه التزام یک مبلغ مقطوع و مشخص شده در قرارداد است و اگر به هر دلیل دوطرف در قرارداد قید نکنند باید به دادگاه دادخواست مطالبه ضرر و زیان ارائه کنند که با نظر کارشناس دادگستری تعیین میشود.
برای مطالعهی بیشتر به نکات حقوقی ملکی، دانستنی های حقوقی ملکی مجله دلتا مراجعه کنید.
