زمان میگذرد ، برگ بر برگ تاریخ افزوده میشود و زندگی در گذر زمان ، دستخوش تغییرو تحول میشود . در ۱۰۰ ساله ی گذشته، سیر تغییر و تحولات اجتماعی، به سبب رشد ابزارهای دانایی از قبیل: فراگیر شدن آموزش و پرورش تا پیدایش رادیو تلویزیون اینترنت و ماهواره و... در کنار رشد شتابنده تکنولوژی، روز به روز سبک زندگی و حتی ظاهر شهرها را دستخوش تغییر کرده است. هر دوره تاریخی دربرگیرنده اتفاقات وقایع و رویدادهایی است که بازیگرانی در کسوت فرماندار، شهردار، رئیس، فعال اجتماعی، متخصص و... آمدهاند، نقش ایفا کرده و کم کم در گذر زمان یاد و خاطرهشان ، تلاش و همتشان ، گم شده و به تاریخ پیوسته است.
تاریخی که امروز برای دستیابی به آن میبایست پستوی خانهها، آلبومهای قدیمی، آرشیوهای راکد، بایگانی ادارات ، روزنامهها ، بریده جراید و خاطرات شفاهی مردم را با هزار زحمت و تلاش جمع کرد و این قطعات را چون پازلی در کنار هم چید و آنگاه نتیجه گرفت که پیشرفت امروز ما مدیون چه رویدادهایی در گذشته بوده است.
صد البته ملتی یا جامعهای میتواند خود را به عنوان جامعه با هویت و اصیل معرفی کند که بتواند مدارکی دال بر بودگی و تلاش گذشته خود ارائه نماید.
آنچه در این مقاله مایلم به آن بپردازم نقش اسناد در مطالعات اجتماعی و تاریخی است. اسناد شامل نامهها و مکاتبات اداری، نامههای شخصی، اسناد ثبتی، وقفنامه، گزارشها، اطلاعیه ها، بخشنامهها، دعاوی حقوقی، جراید و روزنامهها و... است. این اسناد حاوی اطلاعات بسیار مفیدی از اتفاقات و رویدادهای گذشته هستند رویدادهایی که در حوزههای مختلف شهری اجتماعی، فرهنگی، توسعه و زیرساختی و... . شاید برای شما جالب باشد که بدانید خیابانهای شهر شما از چه تاریخی آسفالت شد و یا سیر تکاملی و ایجاد شرکت برق یا مخابرات چگونه بوده است.
فعالین اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ گذشته ی سرزمینتان چه کسانی بودند و چه کارهایی انجام دادند. جدای از اینکه اسناد قدیمی میتواند حاوی اطلاعات مفیدی از اماکن، خیابانها ، آثار و ابنیه تاریخی که ممکن است در طول تاریخ ، تغییر شکل داده و یا از بین رفتهاند را ارائه نماید، میتوانند اطلاعات مهمی در مورد شیوه یزندگی، مراسم ملی و مذهبی، عادتها و باورها، رسم و رسوم، ادبا و فضلا و صاحب منصبان و در کل فولکلور آن جامعه ارائه نمایند.
به نظر من "تاریخ" برای یک سرزمین زمانی به وجود میآید که سندِ زیست مردمان آن سرزمین در دسترس باشد. با جمع آوری این اسناد و مدارک ما دستمایههای اصلی مطالعات تاریخی را فراهم آورده و هویت سرزمین خود را به اثبات رساندهایم.
اسنادی که اینک میبایست برای نگهداری و حفظ آن همت گماشت. "موزه" بهترین مکان برای حفظ و نگهداری این اسناد است. با دیدن اسناد تاریخی، حس نوستالژی در انسان زنده میشود، گویا این اسناد زنده هستند و برایت حرف میزنند، حرف از یک دنیا تلاش مردان و و زنان گذشته این سامان که با تلاش و پایمردی دیروز را برای رسیدن به امروز ما آباد کردند، میتوان ادعا کرد در شهرهایی که موزه اسناد و مدارک تاریخی وجود دارد، در کنار قدمت و هویت انسانهایی بودند که به این درک و شعور رسیده بوده اند که باید با جان و دل از میراث گذشته خود محافظت نمایند.
حمیدرضا مهدوی مقدم
