۱۴ اسفند ۱۴۰۱ شبی خاطره انگیز و زیبا از مشارکت اجتماعی مردم گناباد بود. در این شب مردم شهرستان گناباد، با قلبهای آکنده از مهر و محبت گرد آمده بودند تا به بهانه رونمایی از فیلم مستند طبیب جان به کارگردانی زنده یاد محمود فتح نیا و حمیدرضا مهدوی مقدم، ارادت خود را به مردی نشان دهند که شصت و پنج سال از بهترین سالهای عمر خود را در میان آنان زیست تا سلامتی را برایشان به ارمغان آورد. فیلم مستند طبیب جان، به تهیه کنندگی استودیو فیلم و عکس حمید و با همکاری انجمن سینمای جوانان شهرستان گناباد، در ۶ قسمت ۳۰ دقیقه ای از زندگی دکتر سید محمد حائری روحانی تهیه شده است. به بهانه رونمایی از این فیلم، مصاحبه ای داشتم با استادحمیدرضا مهدوی مقدم که توجه شما را به آن جلب می کنم.
⬅️به عنوان سوال اول و تشکر از شما خواهش می کنم خودتون را برای خوانندگان ما معرفی فرمایید.
حمیدرضا مهدوی مقدم هستم، از هنرمندان عرصه تئاتر و فیلمسازی شهرستان گناباد.
⬅️ممنونم جناب مهدوی، به طور مختصر و تلگرافی جواب فرمودید، البته شخصیت حضرت عالی برای خوانندگان ما بسیار آشناست. حضرت عالی در اکثر رشته های هنری صاحب نظر و از فعالین فرهنگی شهرستان گناباد به شمار می روید. در مورد ساخت فیلم طبیب جان بفرمایید. چطور ساخت این فیلم به ذهن شما رسید؟
خوب خیلی هم سخت نیست. چون اکثر کسانی که در حوزه فیلم سازی فعالیت می کنند موضوعات اطراف خود را به خوبی درک می‌کنند. بنده البته علاقه زیادی به ساخت فیلم مستند دارم و در این حوزه تجربیاتی هم داشته ام از سوی دیگر دکتر سید محمد حائری روحانی شخصیت خاصی هستند که شاید در طول این همه سال، افراد مختلفی به ایشان مراجعه کردند تا از ایشان فیلم تهیه کنند. خود بنده هم یک بار در دهه هشتاد، یک فیلم از خاطرات ایشان به نام «خاطرات هفتادساله» ساختم. به مرور زمان، نزدیکی من و دکتر سید محمد حائری روحانی سبب شد تا زوایای دیگری از زندگی ایشان را درک کنم. در اواخر دهه ۹۰ فکر کردم که هم شخصیت دکتر را بهتر شناخته ام و هم زمان زندگی این مرد بزرگ به جایی رسیده که پختگی کامل حاصل شده و می طلبد تا دوباره و با یک نگرش کاملتر این فیلم را بسازم.
⬅️از آقای فتح نیا بفرمایید.
آقای فتح نیا از هنرمندان شاخص عرصه تئاتر و فیلمسازی گناباد هستند که مدت های مدیدی در تهران ساکن بودند. فتح نیا دانش‌آموخته ی رشته تئاتر بود و کارشناسی ارشد طراحی صحنه را از دانشگاه هنر تهران گرفت. در حوزه تئاتر و طراحی صحنه سرآمد بود و مقام های زیادی در حوزه بازیگری و طراحی صحنه کسب کرده بود. در زمینه فیلم کوتاه هم چه زمانی که در گناباد بود و چه در تهران تجربیات زیادی انجام داد. ایشان علیرغم اینکه در تهران ساکن بودند، خوشبختانه همواره نسبت به گناباد و پیشرفت گناباد حساسیت داشتند.
محمود در اوایل دهه ۹۰ از دکتر روحانی شروع به ساخت یک فیلم مستند کرد. هر بار هم که به گناباد می آمد در مورد نحوه مونتاژ و خروجی کار بسیار بحث می‌کردیم اما کار بسته نمی شد تا اینکه سیستم دوربین ها عوض شد و ضرورت هایی در زندگی دکتر احساس شد، به این نتیجه رسیدم تا من هم از یک نگاه جدید تر بخش‌هایی از زندگی دکتر روحانی را تصویر برداری کنم. بعدها با موافقت زنده یاد محمود فتح نیا مقرر شد ایشان راش های فیلم های خود را برای من بفرستد تا یک کار کامل تر را بتوانیم ارائه کنیم. متاسفانه راش ها را گرفتم اما دست اجل در ایامی که بیماری کرونا کشور را تحت تاثیر قرار داده بود، محمود را از جامعه هنری گناباد گرفت و این مهم بر دوش من افتاد.
⬅️شخصیت دکتر روحانی برای مردم بسیار شناخته شده است اما شما به عنوان فیلمساز با زندگی ایشان بیشتر آشنا هستید، دوست دارید برای خوانندگان ما از شخصیت این مرد بزرگ بیشتر صحبت کنید.
خب من به عنوان فیلمساز اکثر حرف هایی را که باید بزنم، به زبان فیلم در آن گفته و ثبت کرده‌ام.
⬅️نه، منظور من این است که از دید شما چه مسائلی جذاب تر بوده که شما را تحت تاثیر قرار داده و یا مواردی هست که مایل باشید خوانندگان ما را از آن آگاه کنید؟
بله، البته. شخصیت دکتر روحانی به نظر من بی نظیر است و اغراق نیست اگر بگوییم که دکتر روحانی ماندگارترین چهره خدمتگزار تاریخ معاصر شهرستان گناباد است. من بحث را در سه حوزه، مجزا می کنم. اول شخصیت خود دکتر. دوم خدمات اداری و سوم خدمات پزشکی و حوزه سلامت که ایشان برای مردم ما انجام داده اند. دربحث شخصیتی ایشان، باید عرض کنم جدای از مطالبی که در فیلم روی آن کار شد ، اعم از علاقه ی وافر ایشان به کتابخوانی، آگاهی و حساسیت از اخبار روز و جریانات سیاسی مملکت، تدبر ایشان در حوزه قرآن و حدیث، ساده زیستی و انسان دوستی و خیلی چیزهای دیگر، دو مورد هست که برای من بسیار جالب بود. اول اینکه ایشان برای پدرشان احترام ویژه قائل هستند.احساس قلبی من این است که راهنمایی های آن مرد بزرگ همواره چراغ راه دکتر روحانی بوده و جالب اینکه پدرشان هم بسیار برای مردم و خدمت به مردم از ارزش قائل بوده اند و این تربیت خانوادگی از سید محمد حائری روحانی، شخصیتی مردمی و دوست داشتنی ساخته است. دومین موردِ شخصیت ایشان، علاقه به خدمت «بدون منت» است من در جریان این فیلم متوجه شدم که دکتر روحانی «انتظار داشتن» را در وجودش از بین برده است. یعنی این که خدمتی انجام دهد و بعد انتظار خاصی داشته باشد. به این خدمت، خدمتِ بدون منت می گویند. شما امروز با هر گنابادی که صحبت می کنید به دکتر سید محمد حائری روحانی علاقه دارد و از آن مهمتر نوعی ارادت قلبی و اعتقاد، بین ایشان و مردم پدید آمده است، این مهم در اثر سالها تلاش ایشان برای سلامت مردم، حتی کمک های مادی و معنوی، بدون چشم داشت پدید آمده است.
⬅️جناب مهدوی لطفاً در مورد مباحث اداری که طرح فرمودید، بفرمایید.
دکتر سید محمد حائری روحانی از اسفند ۱۳۳۶ وارد شهرستان گناباد شد. برای درک بهتر باید شرایط اجتماعی آن زمان را بررسی کرد. در دهه سی آنطور که خود دکتر هم نقل می‌کند، کوچه و خیابان های گناباد، یک وجب هم آسفالت نداشت، آب لوله کشی نبود، برق و تلفن وجود نداشت، راه بین شهری و حتی بین روستاها به معنی امروز وجود نداشت. دکتر روحانی نقل می کند که حتی مرده ها را کنار جوی آب می شستند. در این شرایط ایشان به گناباد می آیند و دست بر قضا مدت ۱۰ سال ریاست بهداری گناباد به ایشان محول می‌شود. در این ده سال ایشان حمام ها را از خزینه تبدیل به دوش می کند، بیمارستان و بهداری می سازد و خیلی خدمات دیگر که شرح کامل آن در فیلم ۶ قسمتی آمده است. اینها بسیار برای ما ارزشمند است و همین مسائل است که باید دکتر روحانی را به عنوان شخصیتی نوگرا که باعث پیشرفت و توسعه شهرستان در آن سالها بوده به حساب آورد.
⬅️خوب اگر مایلید به بخش بعدی برویم؟ فرمودید سومین مورد خدمات ایشان در حوزه سلامت مردم بود در این مورد بفرمایید.
ببینید شما با شخصیتی روبرو هستید که اهل تهران است. درسال ۱۳۳۶ به گناباد می‌آید اما برخلاف تصور رایج، در این شهر ماندگار می شود. ایشان حکایتهایی برای من نقل کرده از آن سالهای دور. سال‌هایی که نه وسیله ای بوده و نه راهی و ایشان با مشقت های زیاد خود را به ده و دیار دور و نزدیک می رساند تا مریضی را که همه از او قطع امید کرده اند را مداوا کند. همین امر به ظاهر کوچک در توالی زمان از او یک فرشته ساخته است. یک فرشته نجات که به هر جا پا می گذارد، سلامتی را به ارمغان می آورد و این کم نیست. من با هرکسی صحبت کردم و مصاحبه گرفتم، متوجه یک نوع اعتقاد قلبیِ مردم به او شدم. اعتقاد ساده به وجود نمی‌آید. اعتقاد با اخلاص به وجود می آید. اینکه در توالی زمان کسی را ببینیم که با کمترین مزد و منت به تو، خانواده تو، همشهری تو، خدمت می کند و به مرور، همه سلامتی خود را مدیون او می دانند. مادربزرگ من همواره از دکتر روحانی تعریف می‌کرد و اعتقاد داشت پایش به مطب به ایشان می رسد درد هایش تمام می شود. خود من که نوزاد بودم در زلزله ۱۳۴۷ بر بالین من حاضر شده و من داستان آن روزها را از مادرم شنیده ام. در سال ۱۳۹۱ فرزند خودم در بیمارستان بستری بود و دکتر متخصص پس از سه روز به من گفت کاری از من دست من ساخته نیست و دکتر روحانی با یک مشورت تلفنی سلامتی را برای فرزندم به ارمغان آورد. اینها حکایتهای غریبی نیست. از این دست اتفاقات برای همه مردم گناباد روی داده و کافیست پای صحبت مردم بنشینی تا خاطرات بی‌شماری را بشنوی. به زعم من و مردم این شهرستان، سید محمد حائری روحانی تنها یک پزشک نیست. یک اسطوره است. یک حکیم هست. یک مسلمان خالص و دوست داشتنی است که قلب ها را تصاحب کرده و نام خودش را جاودانه. امروز دکتر سید محمد حائری روحانی سلطان قلبهای مردم گناباد است. شما اهل رسانه هستید. در دنیای سیاست می بینید که چقدر سیاسییون با انواع ترفندهای پوپولیستی و قواعد عوام فریبانه، دنبال معروفیت هستند. غافل از اینکه معروفیت و تسخیر دلها، یک عامل دارد و آن، خدمت بدون منت است.
⬅️یک سوال جناب مهدوی از فیلم خودتون راضی هستید؟
مسلماً خیر. چون هنوز هم می‌شود به انواع روش های هنری، حق مطلب را بهتر ادا کرد. من اعتقاد دارم که داستان زندگی این مرد بزرگ، قابلیت ساخت فیلم سینمایی را دارد. شما در تلویزیون سریال هایی مثل پزشک دهکده را دیده اید. زندگی دکتر روحانی به راحتی پتانسیل تبدیل شدن به یک سریال را هم دارد. متاسفانه بضاعت ما کم است و اولویت های تعریف شده ی جامعه ی امروز گنابادِ ما هم چیزهای دیگر است.امیدوارم یک روز، یک نفر، از ما هنرمند تر پیدا شود و حق مطلب را آنگونه که در خور این مرد بزرگ است به جا آورد.
⬅️شما در شب رونمایی از فیلم طبیب جان، در سینمای گناباد، مراسم جش تولد ایشان را هم گرفتید و این در نوع خودش کار جالبی بود. برای اینکه ما عادت نداریم در زمان حیات مردان بزرگ شهرمان از آنان تجلیل کنیم. در مورد این برنامه بفرمایید.
خوب این یک کار تیمی بود. یک سال بود که فیلم را تدوین کرده بودیم که جا دارد در اینجا از زحمات بی دریغ استاد علی اکبر اسماعیلی که همواره در طول تولید و تدوین همراه ما بودند تقدیر و تشکر کنم، مترصد زمان مناسبی بودیم برای رونمایی از این فیلم. جلسه گرفتیم با دوستان نزدیک. جناب استاد مصباح و استاد برادران، دکتر خواجوی و دکتر محسن دانا و پیرامون کم و کیف کار بحث و تبادل نظر کردیم. به نظرم رسید که چون تولد دکتر در اسفند ماه است به عنوان سورپرایز در پایان مراسم جشن تولد کوچکی برگزار کنیم. هیچ تبلیغ خاصی هم انجام ندادیم. فقط یک اطلاعیه ی کوچک در فضای مجازی که توسط خود مردم به کرات بازنشر شد و خوشبختانه به دلیل بزرگیِ شخصیت این مرد بزرگ، سالن سینما مملو از دوستداران ایشان شد. تعدادی از روسای ادارات، خصوصاً فرماندار و بخشدار شهرستان شرکت نمودند و نماینده شهرستان، پیام تصویری ارسال کردند و یک جشن خاطره انگیز مردمی شکل گرفت.
⬅️خیلی از کسانی که در این مراسم شرکت کرده و یا تصاویر را دیده بودند ضمن رضایت، خیلی مایل بودند که برای دیگرانی که به مردم خدمت می‌کنند و کمتر دیده می‌شوند هم این کار تکرار شود نظر شما چیست؟
من این مطلب را در مقالاتی که بعداً نوشتم، اشاره کرده‌ام که، جوامعی را میتوان پویا، سرزنده و با هویت دانست که دانشمندان و نخبگان و هنرمندان خود را گرامی داشته و ارج می نهند. این اعتقاد قلبی من است. اگر خاطرتان باشد هم، من در دوران حضور در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، بزرگداشت خواجه اختیار منشی گنابادی، قاسمی گنابادی، ملا مظفر، دکتر عباس زمانی و محمد پروین را برگزار کردم و به این موارد اعتقاد کامل دارم. در همین عرصه پزشکی، پزشکان بزرگی داریم که سال‌هاست در گناباد خدمت می کنند. مشکل ما این است که تنها زمانی خلاء ایشان را درک می کنیم که ایشان را از دست می دهیم و این بسیار بد است. در عرصه های دیگر هم انسان های بزرگی داشته و داریم. چه خیر های بزرگی که در شهر کار می کنند، هنرمند ،کاسب، دانشمند، دانشجو و غیره
⬅️خوب به نظر شما چه کاری باید انجام داد؟
باید عینک سیاسی و تنگ نظری را کنار زد. مسئولین امروز باید بدانند که: «چوه خواهی که نامت رود در جهان» «مکن نام نیک بزرگان نهان» این یک واقعیت است. امروزه چهره ی خیلی از مشاهیر و بزرگان و خادمین این شهر در زنگار و غبارِ تنگ‌نظری، سیاسی‌کاری و سلیقه های شخصی و جناحی پنهان شده، اما شک نداشته باشید که این مسئله همیشگی نیست.
⬅️آیا برای رسیدن به یک لول و سطح قابل قبول پیشنهاد خاصی دارید؟
بله. از اتفاقات کوچک شروع کنیم. ببینید من برای دیدار با پرفسور یاحقی به مشهد رفته بودم. آدرس گرفتم و وقتی به خیابانِ منزل ایشان رسیدم، دیدم، نامِ خیابان به نامِ «خیابان دکتر یاحقی» نامیده شده است.اینطور حرکات چقدر غرور آفرین است؟ کمترین کاری که ما میتوانیم انجام دهیم این است که نام تعدادی از کوچه و خیابان ها را به نام این بزرگان مزین کنیم. مگر ما چند دکتر روحانی یا اسفندیار فیاضی و غیره داریم؟ نامگذاری خیابان، بیمارستان، سالن، چهارراه، کمترین کاری است که می توانیم انجام دهیم. چرا مجسمه این بزرگان ساخته نشود؟ مگر هویت اجتماعی چگونه تولید می شود؟ اگر ما همه فعالیت هایمان سیاسی باشد و در جهت خاص، مردم هم کم‌کم زده می شوند، ولی وقتی تفکرِ جامع و فراگیر داشته باشیم، مردم هم به مرور زمان احساسِ غرور می کنند. نام گذاری یک بیمارستان، به نام مرد بزرگی که ۶۵ سال از عمر خود را در عرصه سلامت این شهر گذرانده، کمترین کاری است که ما میتوانیم انجام دهیم. این مسئله حتی باعث خوشحالی مردم می شود.
⬅️ممنون جناب مهدوی که وقت خودتون رو در اختیار ما گذاشتید، به عنوان آخرین سوال، آیا مطلبی هست که بخواهید عنوان فرمایید؟
فکر کنم بد نیست در پایان مصاحبه از زحمات تیم تولید تشکر کنم. اول به روان دوست عزیز و هنرمندم محمود فتح نیا درود می فرستم و بعد از زحمات اساتید عزیز: علی اکبر اسماعیلی، محمد برادران، محمد خوشنود، عبدالله علی نژاد و آزاده شکاری تقدیر و تشکر ویژه می نمایم. منتخب این فیلم فعلاً در سایت آپارات بارگذاری شده و مردم عزیز می توانند با سرچ نام دکتر سید محمد حائری روحانی و یا طبیب جان از قسمت ویدئوی گوگل آن را مشاهده کنند.۶ قسمت کامل این فیلم به انضمام یکی دو فیلم دیگر هم که از ایشان کار کرده ام در آینده بارگذاری خواهد شد و به صورت DVD هم در دسترس علاقمندان قرار خواهد گرفت.
