روستا در فرهنگ ایرانی سمبل تلاش،نماد کوشش، مصداق یکرنگی ، همکاری، دوستی، محبت و عشق است . عشق به کشت و کار . عشق به آبادانی و عشق به زندگی. روستایی یعنی معنای واقعی تولید.
روستایی از زمین بایر، باغی می آفریند دایر. روستایی ازخاک تفتیده، انگور لعل فام می رویاند و انار آبدار. روستایی، برای قوت سال خود گندم خرمن می کند و برای خوراک دام و طیور و ماکیانش جو.
روستایی یعنی قناعت. یعنی قالی و نمد و گلیم ، پارچه و سفال و جاجیم. روستایی یعنی همت مردانه ی مردان مرد ، برای حفر کیلومترها قنات در دل زمین. و در یک کلام روستا و روستایی، یعنی تولید ، خودکفایی ، مشارکت و مرافقت.
سیمای روستای قدیم، حس خوش دیوارهای گلی، سقف های گنبدی، ایوان‌ها و طاقهای آجرکاری شده و گچبری شده است. بوی کاهگل و عطر اقاقی است . روستایی مظهر تمام نمای قناعت است و عاشق واله زراعت .
روستا و روستایی امروز اما، چهره‌ای دارد دیگرگون از آنچه در غبار زمان به یاد داریم. روستای امروز کوچه هایش آسفالت است و خانه هایش آجری با نمای سنگ و سفال و سرامیک .
اگر تا دیروز برای تنور نان پزی به هیزم میرفت، امروز برای خرید نان ، میوه و سبزی به شهر میرود. البته برخورداری از تمام امتیازات حقوق شهروندی و خدمات دولتی، حق مسلم همه ی مردم، از شهر تا روستاست، اما بی برنامه گی در توسعه روستاها ، از روستا این سمبل و عامل اصلی خودکفایی، چهره‌ای استحاله یافته ساخته است.
روستایی امروز ، یا به بوی زندگی بهتر یا به آرزوی تحصیل و تجارت راهی شهر می شود. این شد که ما به مرور روستاهایی ساختیم خالی از نیروی جوان، مدرسه هایی تهی از دانش‌آموز، زمین‌هایی خارزار و باغ هایی بایر.
و اما امروز و در شرایط اجتماعی حاکم و ورود به بحران و تنش های آبی که با قهر طبیعت تشدید نیز شده است ، باید برای آبادانی روستا و حرکت به سوی خودکفایی در تولید با یک حرکت اصولی به دگردیسی علمی در عرصه کشاورزی و دامداری و تولید صنایع دستی رسید. در حالی که بعضی از کشورهای منطقه به سمت ایجاد شهرهای هوشمند حرکت می کنند، نیاز امروز ما استفاده از جدیدترین متدهای علمی و حرکت به سوی کشاورزی مکانیزه ، یکپارچه سازی اراضی و هوشمند شدن روستاهاست. بی شک با ایجاد روستاهای هوشمند در آینده ، از تولید انرژی گرفته تا تولید محصولات کشاورزی و دامداری و فرآوری محصولات در روستاها انجام خواهد شد. این گونه خواهد بود که روستا ماهیت خود را که همانا سمبل تولید و خودکفایی و اشتغال است را دوباره به دست خواهد آورد.
اگر چه هوشمند سازی روستاها مستلزم طرح، پژوهش و از همه مهمتر عزم ملی است.اما برای ایجاد اشتغال و افزایش بهره وری و تولید چاره‌ای جز حرکت به سمت هوشمند سازی روستاها نخواهیم داشت.
یکی از میراث گرانبهای گذشتگان ما ، برخورداری از نعمت قنات و کاریز است . شهرستان گناباد با بیش از ۶۰۰ قنات دایر و اراضی حاصلخیز مستعد ایجاد اولین روستا های هوشمند کشور است. طرحی که می تواند به طور پایلوت در این خطه از کشور ایجاد و به الگویی برای سایر نقاط کشور تبدیل گردد.
حمیدرضا مهدوی مقدم
آذر ۱۴۰۰
