آیا مسخره کردن لباسِ دیگران به معنای نفی آزادی آن‌هاست و با ادعای "اعتقاد به آزادی پوشش" در تضاد است؟
#هادی_کمالی
به این مساله دست‌کم از دو منظر مختلف می‌توان نگریست.
دیدگاه اول:
تمسخر کسی برای لباسش هرچند به دلیل ماهیت آزاردهنده‌ی این کار اخلاقاً ناروا است، اما لزوما به معنای نفی "آزادی" او در انتخاب لباس نیست. چون فرد حتی در صورت مسخره شدن، همچنان "مختار" است و "می‌تواند" لباس مورد نظرش را به تن کند.
پس به نظر می‌رسد تمسخر علی‌رغم ناپسند بودن از منظر اخلاق، منطقاً نافی آزادی نباشد. استدلال رایجی که در راستای این دیدگاه مطرح می‌شود آن است که «همانطور که شخص در انتخاب لباس آزاد است، دیگران هم آزادند به او بخندند!»
در ادامه می‌توان نتیجه گرفت که مسخره کردن لباس دیگران منافات یا تناقضی با اینکه "معتقد به آزادی افراد در انتخاب لباس باشیم" هم ندارد. براین اساس مسخره کردن نه‌تنها نافی آزادی نیست بلکه اساساً ارتباطی با مساله‌ی آزادی ندارد و صرفا می‌توان در چارچوب اخلاق یا آدابِ‌عرفی به آن پرداخت.
دیدگاه دوم:
طبق یکی از تعاریف ساده و رایج برای محدوده‌ی آزادی، انسان در انجام یا ترک هر کاری آزاد است تا وقتی که مخلّ آزادی دیگران نشود. با این تعریف می‌توان به مساله از زاویه‌ی دیگری نگاه کرد:
برخلاف "نقد" که مکانیسم آن مواجهْ کردن مخاطب با استدلال‌های متفاوت است، رویکردِ غالب در تمسخر، تخریب یا تخفیف است. به همین دلیل مسخره کردن ماهیتِ آزاردهنده‌ای دارد و این موجبِ تحمیل فشار روانی به افراد می‌شود.
این فشار حتی اگر فرد را از انجام کار مورد نظر منصرف نکند، موجب وارد آمدن مشقتی غیرضروری بر او در ازای انجام کار مورد نظرش خواهد شد. پس در صورت تمسخرِ لباس، ممکن است آزادی فرد برای پوشیدن لباس مورد نظرش، یا دست‌کم برای پوشیدنِ بی‌دغدغه‌ی لباس مورد نظرش، نقض یا محدود شود.
پس می‌توان استدلال کرد که تمسخر افراد برای لباسی که پوشیده‌اند، از این حیث که ممکن است موجب تحمیل یک فشار روانی غیرضروری به آن‌ها شود، تحدید آزادی آن‌ها محسوب می‌شود و احتمالا با ادعای ما مبنی بر "اعتقاد به آزادی افراد در انتخاب پوشش" در تناقض باشد.
۱۳۹۹/۱۱/۲۲
