اولین و مهمترین قدمی که باید یک علاقمند یا مستعد شطرنج یا نوآموز و بازیکن آماتور اینست که باید بداند او با یک راه یا روش موفق نمیشود مثلا با تمرین یک ساعت در هفته، هیچگاه نمیتوان استادبزرگ شد یا حداقل تبدیل به یک بازیکن نیرومند!
1) وقت و زمان را به آموزش و تمرین اختصاص دهید؛
یک قانون کلاسیک در ورزش حرفه ای وجود دارد که میگوید: اگر میخواهید در مهارتی یا تخصصی در ورزش بسیار خوب شوید یا قهرمان رشته ی ورزشی خاصی شوید لازم است 10000 ساعت به آموزش، تمرین و ممارست در آن رشته اختصاص دهید!
این سخن به آن معناست که اگر شخص در هر هفته فقط یکساعت به آموزش یا تمرین بپردازد، برای رسیدن به هدف چیزی در حدود 208 سال پیش رو خواهد داشت تا استاد بزرگ شود!!!
که این جریان نه تنها به صبر وشکیبایی ، بلکه به اکسیر جوانی هم نیازمند است!
دوباره اگر در روز چیزی در حدود 8 ساعت آموزش ببینید و تمرین کنید زمان نهایی برای رسیدن به هدف استادی تقریبا برابر با 3 سال و 4 ماه خواهد بود.
تلاش ها حتی اگر شما یک شغل تمام وقت داشته باشید و یک خانواده ، هنوز هیچ دلیلی وجود ندارد که شما سعی نکنید برای کسب موفقیت ، همانطور که می توانید خود را نمایان کنید در شطرنج با انجام آموزش و تمرین درست میتوان موفق شد یه شرط رعایت اصول مهم آموزش در واقع انجام تمرینهای درست و موثر مهمتر از کل زمان آموزش یا چقدر آموزش دیدن است!
بهترین راه همان تمرین مناسب با زمان زیاد و قابل توجه است.(روش های صحیح آموزشی)
پس لااقل در روز یکساعت شطرنج تمرین کنید این کار باعث میشود مغز شما به مطالعه ی مستمر شطرنج عادت کند!
به هرحال شما چه یک کودک باشید، نوجوان، دانشجو، بزرگسال یا یک شهروند دارای خانواده فرقی ندارد سعی کنید بیشتر به تربیت ذهن خود با شطرنج بپردازید حتی اگر شغل شما سخت ترشود و فشار خانواده و مسئولیت ها بیشتر، بازهم دست از تلاش برای رسیدن به هدف زیبای خود نکشید. در سنین بزرگسالی هرچه پیشتر میروید حس میکنید بیشتر دوست دارید بازی شطرنج انجام دهید و یاد عشق وعلاقه ی قدیمی خود میکنید پس بهتر است طوری تمرین کنید که بریتان جذاب و مفرح باشد و از نوع تمرین و بازیخود احساس طاقت فرسایی یا عذاب نکنید زیرا شطرنج ذاتا و اولا سرگرم کننده است.
2) طرح ریزی برنامه ای برای پیشرفت خود؛
بسیار مهم و حیاتی است که شما ساختاری دقیق و مطابق با شرایط خودتان طرح ریزی کنید و آموزش خود را با برنامه پیش ببرید در غیر اینصورت خیلی فوری متوجه بی اثر بودن تلاش خود خواهید شد؛
اشتباه رایج اول: یادم هست با یک بازیکن باشگاهی متوسط در حدود سال های 1377 تا 1379 در اولین دوره لیگ باشگاهی شطرنج کرج که بازیکنان مستعد زیادی در آن شرکت داشتند که سال ها بعد از کشور مهاجرت کردند، دوستی خوبی داشتم چون هم در یک تیم باهم بودیم و در آنسو رقیب هم بودیم بخاطر شرکت در مسابقات سریع آخرهفته ها یا اصطلاحا مسابقات هفتگی... این بازیکن در حدود 8 الی 12 ساعت در روز مطالعه و تمرین میکرد! اما چگونه و چطور؟ ایده ی او ازآموزش این بود که 5 جلد دایره المعارف شروع بازی رااز صفحه ی اول تا آخر میچید و سعی داشت تمام شاخه ها و واریانت ها را حفظ کند!! یادم هست هنگامیکه به انتهای این سری غول پیکر یعنی جلد پنجم میرسید ناگهان متوجه میشد که نه تنها مطالب 4 جلد قبلی را فراموش کرده بلکه نیمی از جلد آخر را نیز از یاد برده! ومجبور میشد دوباره از جلد اول شروع کند و این کار بارها و بارها تکرار میشد!
اشتباه رایج دوم: یک خطای بسیار متداول دیگر این است که بازیکن سعی میکند از هر قسمتی از مطالب آموزشی قطعه ی کوچکی بردارد همه درهم و بعد خودش را با کمی تمرین های تاکتیکی و ترکیبی، کمی استراتژی، کمی آخربازی و...! سرگرم میکند در همان زمان به شکل موازی سعی دارد با بازیهای بسیار زیاد برق آسا (بلیتس) در سایت های آنلاین خود را قوی کند!
تمام این موارد خوب است اما بطور جداگانه وبا برنامه ی دقیق به شکلی عمیق و متمرکز. اگرشما بخواهید از هر بخشی مطلبی کوچک فرا بگیرید نتیجه نهایی جالب نخواهد شد!
بنابراین لیستی کوتاه یا طولانی از آنچه که میپندارید باید مطالعه کنید و آموزش ببینید فراهم کنید و دوره های تمرینات را در آن مشخص کنید.
اتفاقا در این لیست آنچه که به نظرتان خسته کننده ترین بخش شطرنج میاید را حتما وارد کنید! به یاد داشته باشید بزرگترین نقطه ضعف یک شطرنجباز دقیقا همان بخشی که برایش خسته کننده تر و عذاب دهنده تر است !
3) از منابع و مراجع درست و به روز استفاده کنید؛
این نکته احتمالا دشوارترین مسئله برای یک بازیکن یا علاقمند محسوب میشود، زیرا که در سال های اخیر منابع یعنی کتاب های شطرنج، دی وی دی های آموزشی، وبلاگ ها، صفحات اینترنتی، فایل های به اشتراک گذاشته شده توسط انجمن های شطرنجی سراسر جهان به صورت هر روزه، مقالات، هفته نامه ها و مجلات شطرنجی به حالت انفجار رسیده اند!!
براستی از کدام مرجع موثق بفهمیم بهترین منبع مطالعه چیست و به کدام باید اعتماد کرد؟
توصیه من این است که از بازیکنان قدرتمند کمک بگیرید مانند استادان بزرگ و استادان بین المللی، از آنها بخواهید کتاب های سودمند و منابع ارزشی به شما معرفی کنند با این منطق مهم که این بازیکنان بزرگ سفر پیشرفت، خودسازی رسیدن به مقصودشان را به سرانجام رسانده اند و میتوانند به شما بگویند کدام منابع قابل اعتماد هستند و مهمتر از آن از کدام منابع نباید استفاده کرد و به اصطلاح ممنوعه هستند.
من همیشه به شاگردانم و علاقمندان شطرنج توصیه میکنم کدام کتاب ها واقعا سودمندند و برای تمرینشان بسیار مناسب و دقیقا آنچه را که میخواهند به آنها میدهد.
اشتباه رایج سوم: من تمام کتاب های موجود در بازار درباره ی دفاع سیسیلی را خریداری میکنم و تمام آنها را میخوانم و در نهایت من تمام مسائل مربوط به دفاع سیسیلی را میدانم و کاملا آن را بلد هستم !!
این ایده ی امروزی بسیار وحشتناک است! در انتشارات فرزین که مخصوص کتب شطرنجی است (واقع در میدان انقلاب، ابتدای خیابان دانشگاه) یا استاد مرتضوی (ماهنامه شطرنج – بلوار کشاورز روبروی فدراسیون شطرنج) کتب های زیادی وجود دارد که روی جلد آنها نوشته شده شروع سیسیلی و دیگر شروع ها... بعضی از این کتابها سودمندند برخی نیستند، تنها حاصل شما با خواندن همه ی آنها نوعی گیجی و ابهام خواهد بود و حتی بدتر از آن خواندن یک کتاب غیر سودمند باعث برداشت غلط شما از آن شروع بازی یا شاخه ی خاص میشود که بسیار خطرناک است! به جای تمام این منابع یک یا دو کتاب خوب و مناسب را در برنامه مطالعه قرار دهید و همان را بخوانید و تمرین کنید بهترین نتیجه را خواهید گرفت.
در هر صورت اگر میخواهید چند منبع را امتحان کنید باید از نرم افزارهای شطرنجی مانند Chessbase یا Fritz یا Houdini یا هر نرم افزار دیگری برای تحلیل و ثبت بازی های خود داشته باشید و در آنها یک فایل بسازید و وضعیت های بوجود آمده را بدون آنالیز انجین و با تحلیل خودتان ثبت و ذخیره کنید اگر با خواندن کتاب مشکل دارید از دی وی دی ها یا ویدیوهای آموزشی استفاده کنید منابع بسیار خوبی وجود دارد مثل سایت chess.com و وبسایت chess24 که ویدیوهای بسیار خوبی برای مراحل مختلف بازی توسط اساتید بزرگ و حتی ابراستادان ضبط و تهیه کرده اند، برای آموزش های تاکتیکی منابع بسیار خوبی وجود دارند مثل تمام این وبسایت ها و همچنین سایت بسیار خوب Chesstempo که در مورد تاکتیک ها پیشتاز است، البته برای هموطنان عزیزم استفاده عمومی از سایت Lichess بسیار متداول تر و رایج تر است دلیلش هم رایگان بودن تمام امکانات این وبسایت است!
4) بازی کنید و درست بازی کنید! ؛
برای پیشرفت و بهبود توانایی شطرنجی خود باید در مسابقات واقعی و حقیقی و ریتد و رسمی شرکت کنید، شما نمیتوانید فقط با تمرین کردن و بدون مسابقات انتظار پیشرفت داشته باشید و باید دانش خود و بهبود روند تمریناتتان را به میز مسابقات انتقال دهید و تبدیل به تجربه ای ارزشمند کنید، اگر هم بازی و تمرین آنلاین را میپسندید بازی های جدی و بیشتر از تایم کنترل 5 دقیقه ای انجام دهید، نه هزاران بازی یک دقیقه ای (بولت) ! چون هرگز باعث پیشرفت شما نخواهد شد.
کجا باید بازی کنید؟ در کدام تورنمنت ها شرکت کنید؟
توصیه ی من شرکت در مسابقاتی نه تنها در سطح منطقه خودتان بلکه در سطح کشوری است، شرکت در مسابقات هفتگی شهر یا باشگاه محل سکونتتان در بلندمدت تاثیر چشمگیری ندارد زیرا حریفان و وضعیت ها معمولا تکراری و سابقه دارند و نمودار قدرت بازیکنان تقریبا روند ثابتی دارد! مسابقات بیش از حد هفتگی محدود به هیئت ها و باشگاه ها یا مدارس شطرنج پس از مدتی میتواند آزاردهنده نیز شود! پس از محله خود بیرون بیایید و در مسابقات مختلف (درصورت امکان) شرکت کنید.
در یک رده ی بالاتر (سنی) بازی کنید! یک راه بسیار خوب برای بهبود و پیشرفت بازی خود شرکت در یک جدول بالاتر یا رده سنی بالاتر است. زیرا در اینصورت فشار بسیار بیشتری را برای رسیدن به هدف یا گرفتن امتیاز متحمل میشوید، هنگامیکه شما با حریفان قویتری بازی میکنید توانایی های شما تغییر میکند و بهبود پیدا میکنید و مجبورید استاندارد بازی خود را بالاتر ببرید و حتی آنالیز و تحلیل با این بازیکنان قویتر باعث به چالش کشیده شدن قدرت شطرنجی شما میشود و اما اگر نتیجه نگرفتید در بازی های اول و حتی در مسابقات نخست اصلا خود را نبازید و اعتماد به نفس خود را از دست ندهید چراکه بازی در یک جدول یا رده ی بالاتر ممکن است همین عواقب اولیه را هم داشته باشد. شما تجربه ی عالی بدست خواهید آورد!
بازی خودتان را انجام دهید ! این توصیه ی بسیار مهمی است زیرا بازیهای خیلی زیادی در مسابقات رده های سنی استان مشاهده کردم که بسیار سریع پایان یافته بودند! چون یکی از بازیکنان یا هردو آنها دوست نداشتند در یک وضعیت (وسط بازی) خاص بازی را پیش ببرند.
هر بازی شانسی بسیار مهم برای کسب تجربه و بالا بردن توانایی شطرنجی شماست، پیشنهادهای مساوی را رد کنید و تا آخر بجنگید با هدف بالاتر بردن عمق دانش شطرنجی خود قدرت ذهنی شما باید بالا باشد تا بنوانید تورنمنتی را فتح کنید و قهرمان شوید! بنابراین به طور مکرر بازی کنید ، زیرا عملی است که تمرینات شما را به میز مسابقه انتقال میدهد و تبدیل به دانش و تجربه میکند در رده ای بالاتر بازی کنید، در ضمن هر پیشنهاد تساوی را در پوزیسیونی که از شروع بازی با برتری آن را آغاز کرده اید رد کنید و فقط بازی خود را انجام دهید!
5) ورزش و تمرینات بدنی مناسب انجام دهید؛
برای یک شطرنجباز بسیار مهم است که شرایط بدنی خوبی داشته باشد تا بتواند برای کل بازی انرژی داشته باشد یعنی از حرکت اول بازی تا آخر مسابقه کیفیت حرکاتش افت فاحش نکند.
اگر در حین بازی احساس خستگی یا ضعف کنید ریسک و احتمال و ضریب اشتباه شما بالا میرود و پوزیسیون های خوب را خراب میکنید و درنهایت میبازید! مثلا رفتن به باشگاه بدنسازی و انجام تمرینات مرتب برای حفظ شرایط خوب بدنی و فرم ماهیچه ای بسیار عالی است اما برای شطرنج ورزشهای توپی یا راکتی بیشتر توصیه میشود مثل فوتبال یا تنیس... به هرحال هر شخص باید فرم دلخواه تمرینات جسمانی خود را خودش پیدا کند، اما تاکید میکنم هرچه زودتر ! این کار را همین امروز انجام دهید.
6) آنالیز و تحلیل بازی های خود اما به اتفاق بازیکنان قویتر؛
مزیت و امتیاز تحلیل بازی های خودتان اینست که شما فرصتی بدست میاورید برای کشف انواعی از پوزیسیون هایی که خودتان ایجاد کرده اید یا میتوانستید بوجود بیاورید (خودشناسی) و میتوانید تمام ایده های آن بازی را ببینید و از دست ندهید با این کار به دامنه وسیعتری از اطلاعات هر مرحله (شروع، وسط و آخربازی) رسیده و درک شما عمیق تر میشود. و با نقاط ضعف و قوت خویش آشنا میشوید.
شما باید مراقب تحلیل هایتان باشید اولا بدون استفاده از موتور شطرنجی (انجین) و دوما شما باید جمعبندی و نتیجه گیری درستی داشته باشید. اغلب بازیکنان باشگاهی آنالیزهای خود را با رایانه انجام میدهند و این باعث میشود در گذر زمان قضاوت های غلطی در مورد وضعیت های مشابه داشته باشند و شروع میکنند به پیش داوری های شطرنجی خطرناک که اثری منفی و مستقیم برکسب نتایجشان میگذارد و اتفاق بدتر این که دیگر نمیتوان این حس پیش داوری را حتی در وضعیت های آسان تر از این بازیکن گرفت زیرا او شستشوی مغزی شده است! وباور دارد تصورش کاملا صحیح است چون او قبلا با انجین بررسی کرده است!
نکته ای که وجود دارد اینست که موتورهای شطرنجی مثل Fritz یا Houdini و Stockfish نمیتوانند کنار بازی های شما مطلب یا پیشنهاد و علت حرکت را بنویسند! بنابراین بازی های خود را با بازیکنان قویتر بررسی کنید، پیشنهاد بهتر مربی یا کوچ بادانش است نتیجه گیری های خود را بر اساس مشاهدات خود و پیشنهادات مربی تفسیر کنید.
7) فقط شروع کن؛
بنابراین بلافاصله برنامه آموزشی را شروع کنید ، امروز! تاخیر نکنید و این کار را انجام دهید.
