بسم الله النّور
وقتی سخن از نگارش کتاب زندگی شهیدان است، اغلب این ابهام وجود دارد که باید زندگی یک شهید را کاملاً قدسی و دست نیافتنی نشان داد و یا برعکس، باید شهید را دارای اشکالات فراوان نشان داد تا مخاطب با همذات پنداری، مسیر شهیدان را برگزیند؟!
باید عرض کرد که دو انگارۀ غلط در این زمینه وجود دارد:
۱- گروهی از نویسندگان خیال می‌کنند که جامعه فکر می‌کند هر که شهید شده با بقیه فرق داشته و ما اگر زندگی شهیدان را پر از نقاط درخشان تصویر کنیم، مردم شهیدان را غیر قابل دست‌یابی خواهند دانست و در نتیجه دیگر کسی در این مسیر گام بر نمی‌دارد.
۲- هنگام نوشتن باید اشکالات شهید را کشف کرد و آن‌ها را نوشت تا مخاطبین بدانند شهیدان نیز اشتباه داشته‌اند.
*
در مورد نخست باید عرض کرد که هیچ کس – به ضرس قاطع عرض می کنم که هیچ کس – گمان نمی‌کند که شهیدان بری از خطا و اشتباه بوده‌اند و اگر در اثری فقط نقاط قوت و مثبت شهید هم بیان شود، همان نکات برای مخاطبین قابل استفاده خواهد بود و هر مخاطب دست‌کم در ضمیر ناخودآگاه خود به روشنی می‌داند که شهیدِ مورد نظر ممکن است خطاهایی هم داشته باشد، اما خصوصیات ممتاز بیان شده می تواند راه‌گشا باشد.
در مورد دوم، متأسفانه شاهد بوده‌ایم که برخی نویسندگان، با پررنگ کردن اشکالات و یا حتی با اشکال تراشی، چنان شهید را وارونه و دارای اشکالات فراوان جلوه داده‌اند، که انسان تعجب می‌کند آن همه خصوصیات مثبت که در زندگی واقعی شهید وجود داشته، چگونه قربانی قلم نویسنده شده است؟ نویسنده‌ای که بنا داشته شهید را پر از خطا و اشتباه جلوه دهد.
گاهی شاهد بوده‌ایم که مقام معظم ولایت نیز که همواره حامی نویسندگان دفاع مقدس بوده‌اند، به صورت موردی، به برخی از این کتاب‌ها ایراد وارد کرده‌اند.
*
واقعیت چیست؟
واقعیت این است که «شهادت» عالی‌ترین درجۀ عروج یک مؤمن است و فقط کسانی به این مدال دست می‌یابند که ویژگی‌های معنوی بارزی داشته باشند. از این رو کاملاً طبیعی است که وقتی زندگی یک شهید را بررسی می‌کنیم، برعکس آن انگارۀ غلط، با یک سلسله ویژگی‌های مثبت و درخشان انسانی و معنوی مواجه می‌شویم؛ پس آیا ساده‌اندیشی نیست که یک نویسنده در مواجهه با یک شهید، به دنبال خطاها و اشکالات احتمالی باشد، آن هم با این دستاویز که مخاطب بهتر هدایت شود؟!
برای مثال بنده یک بار در یکی از کلاس‌هایم در استان قم، به هنرجویان تکلیف دادم که بروید و تحقیق کنید و از زندگی سردار شهید زین‌الدین (سردار شهیدان سپاه و بسیج قم) اشکالاتی را پیدا کنید تا در کتاب ایشان استفاده کنیم.
فکر می‌کنید نتیجه چه شد؟ نه تنها هیچ کدام نتوانستند حتی یک اشکال از شهید زین‌الدین پیدا کنند، بلکه نقاط قوتی از زندگی شهید به دست آمد که تا آن زمان مغفول مانده بود.
در این صورت تکلیف نویسنده چیست؟ آیا بر اساس آن انگارۀ غلط باید برای سردار شهید زین الدین یک یا چند اشکال بتراشد تا با به زعم خود شهید را دست یافتنی جلوه دهد؛ و یا باید به حقیقت وفادار بماند و ویژگی‌های درخشان شهید را به مخاطب عرضه کند؟!
کاملاً معلوم است که نویسنده وظیفه دارد به حقیقت وفادار بماند.
چه باید کرد؟
به نظر بنده یک نویسنده در مقام روایت زندگی یک شهید، باید خالی از ذهن به صید ماجراهای زندگی و ویژگی‌های اخلاقی شهید برود. در این صورت، خودبه‌خودبا هجم عظیمی از ویژگی‌های مثبت روبه‌رو خواهد شد؛ اگر هم در حین بررسی، به اشکال یا اشکالاتی برخورد، هیچ اشکالی ندارد که در جای خود روایت شود، چون اگر نویسنده به حقیقت وفادار باشد، آن اشکالات در مقابل عظمت باطنی و شخصیت الهی شهید بسیار کوچک خواهد بود و طبیعی است جبهه گیری نویسندۀ راوی شهیدان، به گونه‌ای نخواهد بود که اشتباه احتمالی یک شهید را به این دلیل که قبل‌ها و پیش از سیر تکاملی شخصیت شهید، از یک شهید صادر شده، موجّه و قابل الگو برداری جلوه دهد.
*
نکتۀ مهم در مورد ارائۀ الگو:
نخستین انگارۀ غلطی که در ابتدای یادداشت به آن اشاره شد، این است که گروهی از نویسندگان خیال می‌کنند که جامعه فکر می‌کند هر که شهید شده با بقیه فرق داشته و ما اگر زندگی شهیدان را پر از نقاط درخشان تصویر کنیم، مردم شهیدان را غیر قابل دست‌یابی خواهند دانست و در نتیجه دیگر کسی در این مسیر گام بر نمی‌دارد.
در این زمینه گفتنی است که قرآن عظیم پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و اله و سلّم) را اسوۀ حسنه معرفی می‌کند. حضرت صدیقۀ طاهره (سلام الله علیها) و ائمۀ اطهار(علیهم صلوات الله اجمعین) هم به همین گونه اند.
آیا با این که می‌دانیم چهارده معصوم (علیهم السلام) کمترین خطا و اشتباهی نداشته‌اند، آیا روایت زندگی ایشان نمی‌تواند راه‌گشای مردم خداجو باشد؟
می‌دانیم و می‌دانید که اتفاقاً روایت زندگی و سیرۀ معصومین (علیهم السلام) بهترین مصحف هدایت انسان‌ها خواهد بود.
پس این توجیه که اگر در زندگی شهیدان، نکات تیره و خاکستری بیان نشود، آن کتاب برای مخاطبین قابل استفاده نخواهد بود، به کلی غلط است.
و الحمد لله ربّ العالمین.
