اگه هک شدیم چی کار کنیم؟

✍ نویسنده: علیرضا مصباح ( حاج مرصاد ) ـ پژوهشگر امنیت سایبری و بنیان‌گذار گروه‌های هکری نظیر گاردیوم

هک شدن یکی از ترسناک‌ترین تجربه‌های دیجیتال است. چه حساب کاربری‌تان هک شود، چه موبایل یا لپ‌تاپ، واکنش سریع و درست می‌تواند جلوی خسارت‌های مالی، سرقت اطلاعات و آسیب به حریم خصوصی را بگیرد. این مقاله به‌صورت علمی و عملی، اقدامات فوری پس از هک و روش‌های بازیابی امنیت را آموزش می‌دهد.

اولین و مهم‌ترین قدم این است که وحشت‌زده نشوید. تصمیم‌های عجولانه ممکن است وضعیت را بدتر کند. هک پایان دنیا نیست؛ با اقدامات درست می‌توان کنترل را پس گرفت.

در قدم دوم اتصال اینترنت را قطع کنید جهت جلوگیری از ارسال اطلاعات به سرور هکر و قطع دسترسی هکر به دستگاه . برای انجامش هم مودم را خاموش کنید یا دستگاه را روی حالت Airplane قرار دهید.

در قدم سوم دستگاه یا حساب هک شده را ایزوله کنید یعنی اگر لپ‌تاپ است، از شبکه جدا کنید و دستگاه ذخیره‌سازی خارجی وصل نکنید . اگر هم موبایل است، از سیم‌کارت جدا کنید و تماس‌های مشکوک را بلاک کنید.

یکی از اصلی ترین راه های مقابله هم این است که رمز عبورها را فوراً تغییر دهید .

روی یک دستگاه امن رمزها را عوض کنید. و از پسورد قوی (شامل حروف بزرگ، کوچک، اعداد و نمادها) استفاده کنید و حتما تأیید هویت دو مرحله‌ای (2FA) را فعال کنید.

حتما اسکن کامل از سیستم انجام دهید . از آنتی‌ویروس معتبر مثل Kaspersky، Bitdefender، ESET استفاده کنید و ابزارهای ضد بدافزار (Malwarebytes) را برای اسکن عمیق نصب کنید. در صورت امکان از یک Live CD یا USB امن برای اسکن استفاده کنید.

حتما لاگ‌ها و ورودهای مشکوک رو برسی کنید . در ویندوز از Event Viewer برای مشاهده ورودهای غیرمجاز استفاده کنید. در حساب‌های آنلاین (ایمیل، شبکه‌های اجتماعی) IP و تاریخچه ورودها را بررسی کنید .

یکی دیگه از مهم ترین اقدامات این است که سیستم عامل خود را به‌روز کنید چرا که بسیاری از هک‌ ها از طریق باگ‌های قدیمی سیستم‌عامل انجام می‌شوند پس آخرین آپدیت امنیتی را نصب کنید تا آسیب‌پذیری‌ها رفع شوند.

در صورت سرقت اطلاعات حساس، اطلاع‌رسانی کنید ! اگر اطلاعات بانکی به خطر افتاده، سریعاً حساب را مسدود کنید. در صورت هک ایمیل سازمانی ، تیم IT یا مدیر امنیت را مطلع کنید.

در صورت حمله پیشرفته، از متخصص امنیت کمک بگیرید چرا که حملات پیشرفته (APT) ممکن است نیاز به تحلیل Forensic داشته باشند. اگر شواهدی از نفوذ سازمان‌یافته دیدید، با یک متخصص امنیت سایبری مشورت کنید.

و در آخر پیشگیری از هک مجدد :

نصب فایروال و آنتی‌ویروس فعال

اجتناب از کلیک روی لینک‌های ناشناس

پشتیبان‌گیری منظم از اطلاعات مهم

آموزش امنیت سایبری به خود و اطرافیان

هک شدن ترسناک است اما پایان امنیت شما نیست. با اقدامات فوری مثل قطع اینترنت، تغییر رمزها، اسکن سیستم و مشاوره با متخصصان، می‌توانید آسیب را به حداقل برسانید و امنیت را بازیابی کنید. یادگیری پیشگیری همیشه ارزان‌تر و آسان‌تر از بازیابی پس از هک است.

سوالات پرتکرار

۱. اولین اقدام بعد از هک شدن چیه؟

قطع اتصال اینترنت و ایزوله کردن دستگاه برای جلوگیری از ادامه دسترسی هکر.

۲. آیا ریست فکتوری مشکل هک رو حل می‌کنه؟

برای بدافزارهای عادی بله، اما اگر هکر به Firmware یا BIOS نفوذ کرده باشد، باید فلش کامل یا تعویض سخت‌افزاری انجام شود.

۳. آیا تغییر پسورد کافی است؟

خیر، باید ابتدا دستگاه امن شود و سپس پسوردها روی دستگاه امن تغییر کنند.

۴. اگه حساب شبکه اجتماعی هک شد چی کار کنم؟

از طریق ایمیل بازیابی، حساب را پس بگیرید، رمز قوی بگذارید و 2FA فعال کنید.

۵. آیا آنتی‌ویروس‌های رایگان برای پاک کردن هک کافی هستند؟

برای هک‌های ساده بله، اما برای بدافزارهای پیشرفته نیاز به نسخه‌های حرفه‌ای یا تحلیل Forensic دارید.

۶. آیا می‌توان فهمید چه کسی ما را هک کرده؟

در برخی موارد با تحلیل IP و لاگ‌ها می‌توان منبع حمله را شناسایی کرد اما همیشه شناسایی دقیق ممکن نیست.

منبع

NIST Cybersecurity Guidelines

Kaspersky Incident Response Guide