علی سرزعیم
در آزمایش معروفی کودکان را به تنهایی در اتاقی میگذارند و جلوی آن‌ها یک شکلات گذاشته می‌شود و به آن‌ها میگویند که اگر از خوردن شکلات خودداری کنند به آن‌ها دو شکلات داده خواهد شد. بعدها دیده شد که آن کودکانی که حریف خود شدند و به شکلات دست نزدند، بعدها موفقیت تحصیلی و شغلی بیشتر و بهتری پیدا کردند. می‌توان همین امر را به توسعه نیز بسط داد.
در روز عید فطر مومنان به هم تبریک میگویند تبریک بابت اینکه موفق شدند بنا به دستور پروردگار یک ماه از خوردن و آشامیدن در طی روز خودداری کنند و وقتی به گذشته مینگرند نسبت به این موفقیت مبتهجند و به آن افتخار میکنند.
وقتی با مردم کشورهای توسعهیافته خصوصا آن‌ها که آخرتر از بقیه به توسعه رسیدند صحبت میکنی، میبینی که نسبت به وضعیت خود مبتهجند و با یک غروری از رسیدن به توسعه سخن میگویند. غرور بابت اینکه توانسته‌اند سختی گذار از توسعه نیافتگی را تحمل کنند.
واقعیت آنست که رشد و توسعه فردی نیز منوط به همین صبرکردن است. در دوران کودکی، کسانی که توانستند بر وسوسه‌ی بازی کردن و یا تلویزیون دیدن غلبه کنند و به سراغ کار سختِ درس خواندن بروند، شاگردان ممتاز شدند و توانستند متخصص شوند و زندگی بهتری برای خود فراهم کنند.
توسعه مرهون آنست که یک جامعه نسبت به شیرینی زودگذر پوپولیسم خودداری میکند و میتواند انتخاب‌های بهتر و بلندمدت‌تر انجام دهد. اگر تعالی فرد در گرو تقوای دینی و تعالی شغلی در برابر خودکنترلی بر وسوسه بازی و تلویزیون دیدن است تعالی جمعی در گرو چه چیزی است؟ آیا چیزی مشابه تقوای جمعی و خودکنترلی جمعی داریم؟ جامعه شناسان و اقتصاددانان بر ارجاع به این مساله از مفهوم نرخ تنزیل اجتماعی استفاده میکنند یعنی جامعه چقدر سخت یا راحت منافع زودگذر را فدای منافع بلندمدت میکند.
جامعه‌ای که حقوق کارمندی بالاتر را به بودجه عمرانی و ایجاد زیرساخت ترجیح دهد، جامعه‌ای که رضایت مصرفکنندگان را به زیان بنگاهها اولویت دهد، جامعه‌ای که چاپ کردن پول را به کنترل هزینه دولت ترجیح دهد، جامعه‌ای است که صبر و تقوای جمعی ندارد و سازوکار خودکنترلی ضعیف‌تری دارد و به همین دلیل نرخ تنزیل اجتماعی بالایی دارد. چنین جامعه‌ای، جامعه کوتاه‌مدت خواهد بود.
آنچه که موجب می‌شود جامعه در مجموع صبر و اراده بالاتری داشته باشد و بلندمدت باشد، کیفیت خوب نهادهای اجتماعی است. نهادهای اجتماعی و سیاسی باکیفیت به جامعه کمک میکند تا بهتر حریف تمایلهای زودگذر خود شود و منافع بلندمدت را قربانی نکند. اگر مردم مطمئن نباشند که در قبال صبر به فایده خواهند رسید صبر نخواهند کرد. نهادهای خوب این تضمین را فراهم میکنند که منابع عمومی در راستای ترجیحات مردم هزینه شود و مردم مزد صبر خود را در آینده دریافت کنند. در غیاب نهادهای خوب، انتظار صبر بر منافع کوتاه‌مدت بیحاصل است و زمینه برای جولان سیاستمداران پوپولیست فراهم خواهد بود.
بیایید با هم آرزو کنیم و تلاش کنیم نهادهای جمعی ما کیفیت بهتری بیابد و ما نیز به سهم خود در سمت نیروهایی قرار بگیریم که انتخاب به سمت منافع بلندمدت را پیگیری و مطالبه میکنند. اگر این‌گونه شود عید فطر جمعی ما از راه خواهد رسید و ما بابت تحمل سختی رسیدن به عید به هم تبریک خواهیم گفت. در چنین عید فطری کشورمان نیز آباد خواهد شد و ما نیز به داشتن چنین کشوری مبتهج خواهیم بود. ان‌شالله چنین شود.
شما می‌توانید شبکه توسعه را در تلگرام به نشانی زیر دنبال کنید.
@I_D_Network
