محمد فاضلي – عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد بهشتي
سال 1398 هر وصفي که داشته باشد، سال آزمون‌هاي سخت حکمراني و جامعه ايراني هم هست.
سيلاب‌هاي ابتداي سال رخدادي طبيعي را پيش روي ما قرار دادند که مديريت آن به شدت فرابخشي و مستلزم يک حکمراني منسجم با انواعي از رويه‌هاي هماهنگ‌سازي ميان فعاليت‌هاي بخش دولتي و غيردولتي است.
دو بار تا مرز جنگ با آمريکا پيش رفتيم. ساقط شدن پهپاد آمريکايي و موشک‌باران عين‌الاسد بعد از شهادت سردار قاسم سليماني هر دو بسته به انتخاب‌هاي سياست‌مداران مي‌توانست به جنگ ختم شود.
ثمره چندين دهه حکمراني سياسي و اقتصادي کشور به يکباره در ماجراي گران شدن قيمت بنزين، شورش‌هاي شهري و کشته شدن صدها تن بروز و تجلي يافت.
ترکيب وضعيت تنش‌آميز سياست خارجي و اشتباه‌هاي سيستمي و انساني به ساقط شدن هواپيماي اوکرايني و جان باختن ۱۷۶ نفر انجاميد.
شهيد سردار قاسم سليماني ترور شد و علي‌رغم نمايش انسجامي که تشييع جنازه ايشان برانگيخت، کشته شدن ده‌ها نفر در مراسم خاکسپاري پيکرش در کرمان، درد بزرگي بود.
انتخابات با انواع نارضايتي اجتماعي و سياسي و با يکي از پايين‌ترين نرخ‌هاي مشارکت در تاريخ جمهوري اسلامي ايران برگزار شد.
در نهايت ويروس کرونا آمد تا همه کاستي‌هاي نظام حکمراني و جامعه‌اي که در يکصد سال گذشته ساخته شده است، به يکباره بيرون بريزد. حکمراني جزيره‌اي، بدون تجهيز کافي به نظام‌هاي مدرن مديريت مسائل پيچيده، کم‌اعتمادي اجتماعي، ضعف شديد نظام رسانه‌اي و چندين متغير کليدي حکمراني که در مقابل کرونا با چالش جدي مواجه شدند.
رخدادهاي مثبت نيز بودند. مشارکت ملي عظيم و فعاليت زياد سمن‌ها در مديريت سيلاب، حضور ميليون‌ها نفر در تشييع جنازه يک سردار ايراني، همدلي يکپارچه و صميمانه ايرانيان با خانواده‌هاي قربانيان سقوط هواپيماي اوکرايني و تکريم کادر درماني بيمارستان‌ها و بالاخص تقديس پرستاران و احياي جايگاه و منزلت پزشکي و پرستاري در نگاه ايرانيان، همگي رخدادهاي مثبتي هستند، هر چند همه آن‌ها پس از بروز رخدادهاي تلخ تجربه شدند.
سال آزمون‌هاي سخت، تلخي‌هاي نقد داشت و بسته به اين‌که نظام سياسي چگونه اين رخدادها را بازخواني کرده و نوع واکنش خود به آن‌ها را تعيين کند، مي‌توان شيريني‌هايي نيز داشته باشد که البته نسيه‌اند.
اميدوار بودن به کاسته شدن از تنش‌ها در سياست خارجي به نحوي که تحريم‌ها رفع شده و شرايط کم‌تنش پايداري بر سياست خارجي حاکم شود و رفع تحريم‌ها
بازسازي نهاد دولت به نحوي که احساس بي‌دولتي در جامعه از ميان برود و هم‌زمان حکمراني مبتني بر قانون ايجاد شود.
و اميد به اين‌که نظام سياسي درس‌هاي برآمده از مواجهه با بحران کرونا را درک کرده و براي واکنش مناسب به آن‌ها چاره‌انديشي کند، شيريني‌هايي هستند که هنوز نقد نشده‌اند و فقط اميد به آن‌ها وجود دارد.
واقعيت اين است که همه رخدادهاي سال ۱۳۹۸ که در ابتدا به آن‌ها اشاره کردم، تلخ بوده و هنوز تلخي‌شان باقيست؛ اما تلخ‌تر اين است که جامعه احساس کند آن اميدهايي که شيريني‌هاي نسيه خواندم، هيچ‌گاه به واقعيت تبديل نشوند.
سال ۱۳۹۸ از اين جهت، نقطه عطف و حساسي در تاريخ ايران خواهد شد. اگر حکمراني درس‌هاي ۱۳۹۸ درباره ضرورت اصلاح رويه‌ها را درک کرده و عزمي براي اعمال اصلاحات منجر به بهبود کيفيت حکومت داشته باشد، مردمان آينده ايران از سال ۱۳۹۸ هم‌چون بزنگاهي انباشته از تلخي‌ها ولي منجر به شيريني بهبود و اصلاح ياد خواهند کرد.
آرزو مي‌کنم احساسي شبيه به آن‌چه در دل عباس‌ميرزا بعد از شکست از سپاه روسيه پديد آمد در دل ما و حکمرانان هم پديد آيد. عباس ميرزا از سفير وقت فرانسه درباره چرايي پيشرفت غرب و عقب‌ماندگي ايرانيان پرسيد.
من اما آرزو مي‌کنم آن احساس به گونه‌اي پديد آيد که نظام حکمراني جدي از خودش بپرسد: «چرا ظرفيت حل مسأله‌مان اندک است؟» اگر در فرداي اين پرسش بي‌رحم، ميداني براي طرح پاسخ‌هاي بي‌پرده باز شده و شنيده شوند، ايران در جريان تاريخ از آزمون‌هاي سخت سال ۱۳۹۸ سربلند بيرون مي‌آيد.
شما می‌توانید شبکه توسعه را در تلگرام به نشانی زیر دنبال کنید.
@I_D_Network
این متن از کانال "دغدغه ایران" باز نشر شده
