ایران امروز با بیاعتمادی، ناامیدی اجتماعی و روند «دو جامعهای شدن» روبروست. این شکاف، سرمایه اجتماعی و انسجام ملی را تهدید میکند، اما تجربه نشان داده است که نشاط اجتماعی و زیستبوم خلاق فرهنگی میتواند امبد بیافریند و فاصله بین دولت و مردم را ترمیم کند. نشاط، همانطور که رهبر انقلاب گفتهاند، شوق کار و خلاقیت است نه صرف و زمینهساز مشارکت واقعی مردم در تولید فرهنگی و اجتماعی است.
زیستبوم فرهنگی شبکهای پویا از نهادها، گروهها، هنرمندان و شهروندان فعال است که با همکاری و تعامل، فرصتهای تولید و خلاقیت را فراهم میکند. این شبکه سه محور دارد: شبکهسازی فعال، حمایت از صنایع خلاق و گشودن عرصه مشارکت. همانطور که چنگیز پهلوان میگوید، مشارکت یعنی «چند نفر را به کار میگیری»؛ یعنی مردم باید حس کنند بخشی از فرآیند تصمیمسازی و تولید فرهنگی هستند.
در جنگ ایران و اسرائیل (۱۴۰۴)، حاکمیت فهمید منبع اصلی مقاومت، انسجام اجتماعی و همبستگی ملی است. و صدا سیما، ماهرانه پرچم جمهوری اسلامی در دستان سربازان کورش داد؛ که نمادی از پیوندی از ملیگرایی و هویت دینی–انقلابی برای دفاع از موجودیت کشور.
در نتیجه، نشاط اجتماعی و زیستبوم خلاق فراتر از ابزار فرهنگی هستند؛ آنها راهبردی برای درمان شکاف دولت و مردم، بازتولید اعتماد و ایجاد سرمایه اجتماعی محسوب میشوند. جامعهای که شهروند ایرانی را در عین گرایش جهانی به کنشگر فعال فرهنگی و خلاق تبدیل کند، پایهگذار توسعه پایدار، امنیت ملی و اقتدار فرهنگی خواهد بود.
احسان جهانگیری پژوهشگر حوزه فرهنگ و ارتباطات
