برای مخاطبین رپ فارسی چند هفته گذشته جذاب ترین اتفاقات چندسال اخیر رقم خورده. پس از سالها رکود، سکوت و سیطره حاشیه بر متن این چند هفته شاهد بزرگترین (احتمالا) درگیری رپ فارسی بودیم.
درگیری ای که از لندن آغاز شده و هدفش ساکنین پنت هاوسی در شمال تهران هستند. طنز ماجرا اینجاست که دو طرف درگیری گویا مدت زمان زیادیه که دیگه از "زیرزمین" فاصله گرفتند. هر کدوم به نحوی!
در این نوشته تلاش بر اینه که با بررسی مساله تضاد هایی رو بررسی کنیم که مخاطبین رپ شاید کمتر با آن مواجه شدند.
سروش هیچکس و اعضای زدبازی از گذشته خیلی دور با هم دوست های خوبی بودند. از همون ابتدای شروع رپ فارسی با هم رابطه داشتند و این رابطه خوب در نهایت در سال 1384 منجر به پخش آهنگی میشه که در زمان خودش همکاری بزرگی بوده! اسم آهنگ "واسه هر ایرانی" هست و هیچکس و سامان ویلسون (از اعضای گروه زدبازی) در آهنگ حضور دارند.
جالبه که حتی تو ورس سوم آهنگ از یک "ما" صحبت میشه که خودشون رو شروع کننده رپ فارسی می دونن و از طرفی هم معتقدن هر دو گروه برای رپ فارسی تلاش های زیادی کردند. این آهنگ آغاز کننده یک اتحاد قوی بین هیچکس و زدبازی بود که تا همین چندماه پیش هم پایدار موند.
"دوتا بهترین پیدا کردن جفت همو // قطب مثبت و منفی بمب اتم"
واسه هر ایرانی (هیچکس و زدبازی)
این اتحاد حتی وقتی رضا پیشرو (دوست صمیمی هیچکس) با اعضای زدبازی به مشکل می خوره پایدار می مونه و سروش هیچکس برای سال های سال در این مورد سکوت می کنه.
تا سال 1391 که پس از نزدیک 10 سال فعالیت اولین آلبوم زدبازی با اسم «زاخارنامه» منتشر میشه. مهمترین اتفاق این آلبوم آهنگی بود به اسم «چرا بدی؟» که پس از سالها جوابیه ای محسوب می شد خطاب به رضا پیشرو و منتقدین زدبازی. و خاص ترین نکته مربوط به این آهنگ همکاری مجدد «سروش هیچکس» پس از 7 سال با زدبازی بود! اتفاقی که حواشی بسیار زیادی هم داشت و در نهایت یک درگیری نیمه کاره رو دوباره آغاز کرد.
پس از این جریانات گروه زدبازی از هم جدا شدند و هیچکس هم مشغول تهیه آلبوم خودش شد. در این بین اما ارتباطات قطع نشده بود و رفت و آمدهای شخصی بین اعضای زدبازی و هیچکس کم نبود. رفت و آمدهایی که نشون میداد روابط این چند نفر بیشتر از همکاری تو چندتا آهنگ اهمیت داره.
سپهر خلسه در مصاحبه ای میگه که هیچکس بوده که اون رو به اعضای گروه زدبازی معرفی کرده و معتقد بوده سپهر با اعضای زدبازی موفق تر میشه.
حتی در این سالها عکسی منتشر شد از سهراب ام‌جی و سروش هیچکس که همراه همسرانشون در لندن مشغول وقت گذرونی با هم بودند. پارسال هم عکسی منتشر شد از هیچکس و سیجل (یکی دیگه از اعضای گروه زدبازی) که یکی در خونه اون یکی مهمون بود.
این دوستی اینقدر پایدار موند که حتی مدیربرنامه های سهراب ام‌جی از همکاری ای گفت که قرار بوده قبل آلبوم مجاز انجام بشه. آهنگی که در اون سهراب ام‌جی، رضا پیشرو و سروش هیچکس با هم دیگه بخونن! منیجر سهراب میگه هماهنگی های اولیه انجام شده بود و در نهایت این همکاری از طرف مهدیار کنسل شد. (این ادعا نه توسط بقیه تایید شده و نه تکذیب)
بهروز که یکی از منتقدین رپ فارسی هست و در توئیتر نظرات خودش رو منتشر می کنه تو تاریخ 2 اسفند (تقریبا 40 روز قبل از آلبوم پخش آلبوم مجاز) صحبت هایی رو در مورد سهراب ام‌جی مطرح می کنه که می تونید از اینجا بخونید.
یکی از مهمترین مسائل مطرح شده در این توئیت که بازتاب بیشتری داشت حضور سهراب ام‌جی در سفر راهیان نور و چندتا عکس منتشر شده ازش با حاج حسین یکتا بود.
بلافاصله بعد از این توئیت ها مهدیار آقاجانی (آهنگساز گروه ملتفت) هم واکنش نشون میده و فردای اون روز سهراب ام‌جی رو رسما «ملیجک» یکی از دستگاه های حاکمیتی معرفی می کنه. بعد از اون هم همراه با سعید دهقان توانایی علیرضا جی‌جی (یکی از اعضای گروه زدبازی) در آهنگسازی رو زیر سوال می بره.
بعد از واکنش مهدیار، هیچکس هم با انتشار این توئیت اعتراض خودش رو نسبت به سهراب ام‌جی نشون میده:
"رپ‌کنای حکومتی رانتی... این دفه که میرین راهیان نور یه اجرا هم بذارین عش کنیم..."
و تمام این ها باعث شروع درگیری ای میشه که در اینستاگرام و توئیتر جزئیات بیشتری می تونید ازش پیدا کنید. قصد ندارم وارد جزئیات بشم چون اگر تا اینجا خوندید احتمالا از جزئیات مساله با خبرید و اگر هم که نه می تونید از طریق ویدئو زیر با بخش زیادی از قضیه رو ببینید:
بعد از ویدئو بالا دیس ترک "یخ" از زدبازی رو گوش کنید:
و بعد از شنیدن آهنگ بالا دیس بک فدائی به اسم "دیگه تابلو شده" رو گوش کنید:
لینک هر دو تا آهنگ از پلتفرمی قرار گرفته که خود هنرمند قرار داده!
یکی از مسائلی که هیچکس و مهدیار علیه سهراب ام‌جی مطرح می کنند حضور اون در سفر راهیان نور هست. اینکه این انتقاد درست یا غلط هست بحث خودش رو می خواد که در این نوشته جای اون نیست. اما سوال اول اینجاست:
سوال اول: چرا سروش هیچکس و مهدیار درست یک ماه قبل از پخش آلبومشون این مساله رو مطرح می کنند؟
خبر حضور سهراب ام‌جی در راهیان نور 21 اسفند 1397 (یعنی 2 سال قبل) برای اولین بار منتشر شد و در همون حوالی از تلوزیون هم پخش شد. چه دلیلی داشته که اعضای ملتفت (هیچکس و مهدیار) دو سال در این مورد چیزی نگفتند و هیچکس در این دو سال هم کمابیش ارتباطش رو با اعضای زدبازی حفظ کرده بود؟
چرا باید این درگیری دقیقا وقتی آغاز بشه که 40 روز بعد قراره آلبوم هیچکس منتشر بشه؟ آیا نمیشه اینطور برداشت کرد که یکی از دلایل آغاز این درگیری سیاست اعضای ملتفت برای فضاسازی بهتر پخش آلبومشون باشه؟
بحث بعدی که بعد از مساله حضور سهراب در سفر راهیان نور مطرح میشه رانتی بودن این شخص و وابستگی اعضای گروه زدبازی به گروه های نزدیک به حاکمیت عنوان میشه. سروش هیچکس اخیرا این رو مطرح کرده بود که موفقیت اعضای زدبازی به خاطر عرضه نیست، بلکه به خاطر رانته!
اگر بخوایم مرور کنیم: هیچکس نزدیک به 15 سال با اعضای گروه زدبازی آشنایی داشت. با اون ها رفت و آمدهایی فراتر از بحث موزیک داشته و حتی وقتی از ایران میره دوباره با اعضای زدبازی همکاری می کنه! تا همین وقت پیش هم با اونها رفت و آمد دوستانه داشته.
سوال دوم: چه اتفاقی یهو باعث میشه دید هیچکس به این افراد عوض بشه؟ و دلیل موفقیت اونها رانت معرفی بشه؟ هیچکس برای اینکه این افراد رو وابسته معرفی کنه چه دلیل خاصی داره؟ آیا زودتر این مساله رو نفهمیده بوده؟
این دو تا سوال باعث میشه کمی به گذشته هیچکس بیشتر توجه کنیم؛
هیچکس در مصاحبه ای با برنامه سکو در شبکه منوتو چنین صحبت هایی رو در مورد رپ مطرح می کنه:
" رپ درست حسابی باید حالت اعتراضی داشته باشه، باید مثلا از دل جامعه و خیابونا و و همه این چیزا باشه، نه اینکه فقط برای تکون بدن باشه"
برنامه سکو، شبکه منوتو
این مصاحبه خرداد سال 1390 منتشر میشه. درست یک سال بعد از این مصاحبه آلبوم «زاخارنامه» منتشر میشه که هیچکس در یکی از آهنگ های این آلبوم حضور داره.
نکته قابل توجه درباره این مصاحبه این هست که سروش هیچکس در انتهای این برنامه آهنگ «یه روز خوب میاد» رو اجرا می کنه! که البته در نسخه پخش شده یه تیکه از آهنگ حذف شده! چه تیکه ای؟
"دست اجنبی کوتاست از خاک // نگو اووو کو تا فردا"
بدون توجه به این نکته و فقط با توجه به صحبت های سروش هیچکس سوال بعدی پیش میاد:
سوال سوم: اگر از نظر هیچکس رپ درست حسابی باید اعتراضی باشه پس چرا سال بعدش با گروهی همکاری می کنه که در تمام دوران فعالیتش حتی یه کار اعتراضی هم نداشته؟ به نظر نمیاد برای این همکاری پول گرفته باشه که بگیم به خاطر پول بوده. پس چرا هیچکس باز هم با زدبازی همکاری داشته؟
نکته جالب در مورد همکاری هیچکس و زدبازی در ترک «چرا بدی؟» این هست که هیچکس بعد از مدتی اظهار می کنه خبر نداشته این آهنگ قراره علیه کسی باشه! این در حالیه که کمی بالاتر در همین نوشته عکسی هست که سهراب ام جی و سروش هیچکس رو در استودیو نشون میده و به نظر می رسه این حضور برای ضبط همین آهنگ بوده! جدا از این بحث، چقدر قابل باوره که سروش هیچکس قبل از پخش آهنگ در مورد ورس سهراب و مهراد هیچی ندونه؟ و اون هم مثل ما وقتی آهنگ اومده سورپرایز شده باشه؟
در تصویر کلی از این سوالات و صحبت های چند روز اخیر مهدیار (که شاید در نوشته دیگه ای بررسی کنم) با شخصیت هایی مواجه هستیم که به نظر میاد تمام این درگیری ها رو به عنوان بخشی از کمپین تبلیغاتی خودشون برای آلبوم «مجاز» تعریف کردند.
رفتار سروش هیچکس به عنوان یک هنرمند که خودش رو لوتی می دونه در این چند سال اونقدر صادقانه نبوده و تمام این ها رو بیشتر شبیه به یک بازی رپ ساده می کنه؛ نه یک درگیری واقعی بر سر رانتی بودن عده ای خاص!
برای طرفداران قدیمی رپ فارسی و مخصوصا آنهایی که قبل از جدایی دنبال کننده گروه زدبازی بودند، این گروه کاریزمای خاصی در فضای رپ داشت. (لزومی نداره این گزاره منو قبول داشته باشید.)
این گروه در اون زمان به قدری خودش رو خاص می دونست که با کمتر شخصی در رپ فارسی دست دوستی می داد.
زدبازی در اون سالها با وجود تقاضای زیاد طرفدارانش نه موزیک ویدئویی تولید کرد و نه حتی حاضر به این بود که با جایی مصاحبه کنه! تنها مصاحبه منتشر شده از زدبازی در اون زمان مصاحبه کوتاهی بود با بهزاد بلور. حتی وقتی از زدبازی خواستن در فیلم معروف «کسی از گربه های ایرانی خبر نداره» حضور پیدا کنند مخالفت کردند.
قوانین خاص برای گروهی که ده سال با قدرت در رپ فارسی فعالیت می کرد. زدبازی برای طرفدارانش فقط 6 نفر بود و اعضای گروه به هیچکس دیگه ای حتی اجازه نمی دادن که با اسم گروه قصد شهرت داشته باشه.
این تصویرسازی خاص و شاید کمی جانب دارانه(!) به واسطه توصیف بهتر شرایط امروزشون هست.
اعضای زدبازی امروز با سایت های شرطبندی همکاری می کنند، با آقازاده های فراری و شاخ های اینستاگرامی آهنگ میدن و پولداری خودشون رو بیشتر از هر وقتی برای تحقیر بقیه استفاده می کنند. از نظرشون نداشتن وضعیت مالی خوب تو کشوری مثل ایران از بی عرضگی افراد هست و سطحی ترین نگاه ها رو به صورت عمومی منتشر می کنند!
زدبازی امروز از فرهنگ تجاوز دفاع می کنه و کنار شخصی مثل تتلو می ایسته! اگر بخوایم امروز به صورت خلاصه از زدبازی حرف بزنیم، باید بگیم ویترین مافیای مالی تو رپ فارسی شده! از همین جهت زدبازی نه به واسطه درگیری با ملتفت یا ضعیف بودن در مقابلشون؛ که به واسطه این چیزی که بهش تبدیل شده بازنده این درگیری خواهد بود.
هدف اصلی این نوشته ادامه دادن مسیری هست که گفتگو در فضای رپ فارسی رو راحت تر می کنه.
مختصات امروز رپ فارسی نیاز به بازتعریفی دوباره داره. امروز که بخش بیشتری از مخاطبین رپ فارسی به مفاهیم منفی مثل زن ستیزی، کودک آزاری و ... واکنش منفی نشون میدن، زمان خوبیه تا نسل سوم و چهارم رپ فارسی از این فرصت استفاده کنند و آثاری تولید کنند که این المان ها توش رعایت شده باشه.
از طرفی #گفتگو و نقد امروز باید جایگاه بالاتری نسبت به گذشته داشته باشه و طرفدارهایی که صرفا هدفشون عضویت در یک جامعه طرفداری هست،باید سطح خودشون رو بالاتر ببرن به یک مخاطب نقاد تبدیل بشن.
فکر می کنم در چنین شرایطی هنرمندان یاد میگیرن که از طرفداران خودشون یه ارتش برای پاک کردن اشتباهاشتون نسازن!
امید که به این هدف برسه!
