✒️یکی از مسائل نسبتاً رایج در روابط پیش از ازدواج، موضوع هدایای رد و بدل‌شده در دوران نامزدی است. این پرسش در سال‌های اخیر با افزایش آمار جدایی در همین مرحله، که از آن با عنوان «نامزدی عقدی» نیز یاد میشود، بیش از پیش مطرح شده است. منظور از نامزدی عقدی، حالتی است که عقد نکاح منقطع و موقت میان طرفین واقع شده اما هنوز زندگی مشترک آغاز نشده است. از منظر حقوقی، این مرحله تفاوتی با ازدواج کامل ندارد، چراکه علقه زوجیت بین طرفین ایجاد شده و بار حقوقی عقد نکاح بر آن بار میشود و فقط تفاوت های آن با نکاح دائم درصورت وجود اختلاف فی مابین بررسی میشود و نهاد ترکیبی تحت عنوان نامزد عقدی در فقه پذیرفته نشده است.
وضعیت حقوقی هدایای دوران نامزدی
هدایای رد و بدل‌شده در دوران نامزدی از منظر قابلیت استرداد، به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:
1️⃣. هدایای مصرف‌شدنی (مانند عطر، خوراکی یا پوشاک):
این دسته از هدایا، فارغ از اینکه رابطه منجر به ازدواج شود یا به جدایی بیانجامد، قابل استرداد نیستند. فلسفه این امر آن است که این نوع هدایا با مصرف از بین می‌روند و بازگرداندن عین آن‌ها ممکن نیست.
2️⃣. هدایای مصرف‌نشدنی (نظیر طلا، جواهر، اشیای قیمتی و مشابه آن):
در صورت برهم خوردن نامزدی پیش از ازدواج، اصل بر این است که هدیه‌دهنده، حق مطالبه و استرداد آن را دارد؛ به‌ویژه اگر هدیه بدون قصد بخشش قطعی (به معنای هبه غیرمعوض) داده شده باشد. در این حالت، هدایا قابل استردادند و به صاحب اولیه (آقا) بازگردانده می‌شوند.
🔴🟢اما اگر رابطه به ازدواج منتهی شود، دکترین حقوقی با استناد به تئوری «هبه معوض»، استرداد این هدایا را رد می‌کنند. به این معنا که ادعا می‌کنند در قبال دریافت هدیه، زوجه، محبت و عطوفت خود را به زوج عرضه کرده‌اند؛ لذا هدیه داده‌شده دیگر قابل بازپس‌گیری نیست.
🟢🔴فوت یکی از طرفین:
(خدای نکرده) چنانچه نامزدی به دلیل فوت یکی از طرفین منحل شود، هدایا به طور معمول قابل استرداد نیستند؛ زیرا با از بین رفتن شخصیت حقیقی یکی از طرفین، امکان پیگیری حقوقی از بین می‌رود و حقوق مکتسبه طرف مقابل محفوظ می‌ماند.
🟣🔵اختلاف‌نظر در مورد هدایای پس از عقد
در مرحله‌ای که عقد واقع شده و زوج سال ها بعد از ازدواج، برای زوجه هدایای گران‌بها تهیه می‌کند؛ وضعیت استرداد هدایای گران‌قیمت به‌ویژه طلاجات، محل اختلاف است. برخی وکلا با استناد به همان قاعده «هبه معوض» مدعی‌اند که این هدیه به عنوان بخشی از عوض تلقی شده و زوجه در قبال آن عطوفت، حسن نیت و تمکین خود را عرضه کرده است؛ بنابراین هدایا قابل بازپس‌گیری نیستند.
اما رویه غالب و البته صحیح قضایی در محاکم آن است که طلاهایی که پس از آغاز زندگی مشترک، اعطا شده، قابل مطالبه و استرداد توسط زوج هستند؛ مگر آنکه به نحو قطعی، قصد بخشش بلاعوض از سوی وی اثبات شود یا هبه مشمول سایر شرایط هبه معوض قرار گیرد.
🔵🟣شایان ذکر است که در برخی موارد، آرایی به نفع زوجه صادر شده‌اند، اما در مراحل بالاتر مانند دادگاه تجدیدنظر، این آراء گاه نقض و گاه تأیید شده‌اند. این مسئله بستگی زیادی به مفروضات پرونده، شواهد ارائه‌شده و نوع استدلال‌های حقوقی دارد.
🟩🟥((دوستانی که این مطلب رو مطالعه کردن نظرشون رو بیان کنن که همچنان با همین ادبیات، مطالب حقوقی رو قرار بدم یا نثر رو ساده و روان تر کنم))🟥🟩
