سؤال:
اگر وصف تجاری بودن چک از بین برود و پیگیری چک به صورت حقوقی و با قواعد عام صورت بگیرد، در صورتی که چک دارای ضامن باشد، آیا مسئولیت تضامنی ضامن نیز از بین میرود؟
🟢🔴اول تحلیل کامل رو قرار میدم و درانتهای مقاله پاسخ کوتاه رو میذارم
پس:
✒️تحلیل طولانی و کشدار حقوقی:
در نظام حقوقی ایران، چک یکی از مهمترین اسناد تجاری محسوب میشود و مشمول قواعد خاص اسناد تجاری است که در قانون تجارت پیشبینی شدهاند. یکی از ویژگیهای بارز این اسناد، مسئولیت تضامنی بین امضاکنندگان آن (اعم از صادرکننده، ظهرنویس و ضامن) است. این مسئولیت تضامنی موجب میشود دارنده سند بتواند برای مطالبه وجه، به هر یک از مسئولان سند مراجعه کرده و الزام آنها را به پرداخت وجه چک خواستار شود.
با این حال، در برخی موارد، وصف تجاری بودن چک ممکن است از بین برود؛ مانند حالتی که چک در رابطهای غیرتجاری صادر شده یا بین اشخاص غیرتاجر جریان یافته یا اقامه دعوا پس از انقضای مهلتهای قانونی در قانون تجارت صورت گرفته باشد. در این وضعیت، چک از حیث رسیدگی قضایی، مشمول قواعد عام مسئولیت مدنی و قانون مدنی خواهد بود و دعوا از حالت تجاری خارج میشود.
سؤال اصلی این است که با از بین رفتن وصف تجاری دعوا، آیا ماهیت تضامنی تعهدات مندرج در چک نیز از بین میرود؟ بهویژه آیا مسئولیت ضامن نسبت به بدهکار اصلی، دیگر تضامنی تلقی نمیشود؟
در پاسخ باید گفت که:
اولاً، هرچند چک ممکن است در مرحله رسیدگی مشمول قواعد حقوقی شود، اما ماهیت تضامنی مسئولیت ضامن، وابسته به زمان انشای تعهد است، نه نوع رسیدگی قضایی به دعوا. به عبارت دیگر، اگر در زمان صدور چک، سند دارای وصف تجاری بوده و ضامن نیز در قالب یکی از اشخاص مسؤول در اسناد تجاری آن را امضا کرده باشد، تعهد او بر مبنای اصول و ماهیت حقوق تجارت شکل گرفته است.
ثانیاً، در حقوق تجارت ایران، مسئولیت ضامن در چک مانند مسئولیت صادرکننده تلقی میشود و بر اساس ماده ۲۴۹ قانون تجارت، همه مسئولان سند دارای مسؤولیت تضامنی هستند. این وصف، بهصرف خروج دعوا از شمول قواعد تجاری زائل نمیشود، مگر آنکه دلیل خاصی مبنی بر تغییر اراده طرفین یا زوال تعهد وجود داشته باشد.
ثالثاً، رویه قضایی نیز به سمت حفظ مسئولیت تضامنی در چنین مواردی گرایش دارد. چرا که ضامن، با آگاهی از وضعیت تجاری سند و ماهیت خاص، اقدام به امضا کرده و این امضا به مثابه پذیرش قواعد خاص تجارت تلقی میشود. در نتیجه، اصل بر استمرار همان مسئولیت است، حتی اگر دعوا از نظر شکلی به صورت حقوقی و بر مبنای قواعد عام مطرح گردد.
نتیجه گیری:
با توجه به اینکه در زمان تنظیم چک، رابطهای بر پایه قواعد اسناد تجاری و مسئولیت تضامنی شکل گرفته، و ضامن با پذیرش آگاهانه این قواعد مبادرت به امضا نموده است، زوال وصف تجاری دعوا تأثیری بر اصل مسئولیت تضامنی وی ندارد. بنابراین، همانطور که در تحلیل ابتدایی بیان شد:
✒️جواب ساده و کوتاه:
🔴🟢خیر، چون در زمان انشای سند، رابطه بر پایه مسئولیت تضامنی تجاری بنا شده بود و این ماهیت، با تغییر قالب دعوا از تجاری به حقوقی از بین نمیرود.
