پروین اعتصامی در اسفند ۱۲۸۵ در تبریز به دنیا آمد. نام اصلی‌اش رخشنده بود، اما اسم پروین را به عنوان اسم هنری خود انتخاب کرد که تا آن زمان اسم چندان متداول و شناخته‌شده‌ای برای زنان در بین مردم نبود.
پروین ۶ ساله بود که پس از انتخاب پدرش یوسف اعتصامی به عنوان نماینده مردم تبریز در شورای ملی به تهران آمد، و بدین ترتیب زمینه تحصیل مشهور‌ترین شاعر زن ایران نزد پدر، ملک‌الشعرای بهار و دهخدا فراهم شد.
او از ۷ سالگی شعر گفتن را آغاز کرد و بخشی از جالب‌ترین شعرهای او همچنین مناظره‌های بین سیر و پیاز و نخود و لوبیا در دوران نوجوانی‌اش در سنین ۱۱ تا ۱۴ سالگی سروده شده است.
پروین در سال ۱۳۱۵ بعد از نخستین چاپ دیوان اشعارش، به عنوان مدیر کتابخانه دانشسرای عالی مشغول به کار شد زیرا این فضا را با روحیه خود سازگارتر می‌دانست. نظم و ترتیب پروین در کتابخانه زبان‌زد دانشجویان و استادان بود. علاوه بر این، پروین بر پشت جلد برخی کتاب‌ها که اکنون به کتابخانه ادبیات دانشگاه تهران منتقل شده‌اند اظهار نظرهایی می‌نوشت که شاید هنوز باقی باشد.
جایزه ادبی پروین اعتصامی از سال 1383 و با هدف تقدیر از خدمات و شخصیت او، و پیشرفت خلاقیت‌ها و آثار ادبی زنان آغاز به کار کرده است و به زنان نویسنده اهدا می‌شود.
این جایزه در بخش‌های مختلف شعر و ادبیات برگزار می‌شود و از برندگان مشهور این جایزه می‌توان به مریم زندی، رؤیا صدر، ترانه علیدوستی، فریبا کلهر، و عرفان نظر آهاری اشاره کرد.
جشنواره فیلم پروین اعتصامی نیز هر سال به برخی زنان فیلم‌ساز که دارای فیلم بلند سینمایی هستند، جایزه اهدا می‌کند.
