هوای نفس قاتل عقل

قلیلُ الهوی یُفسِدُ کثیرَ العقل.

نهج البلاغه، حکمت ۴۶۷

این حدیث از امام علی علیه‌السلام اشاره به این دارد که حتی اندک پیروی از تمایلات و هوای نفس می‌تواند قدرت تشخیص عقلانی انسان را مخدوش کند و منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و غیراخلاقی شود. وقتی که انسان تحت تأثیر تمایلات شخصی خود قرار می‌گیرد، عقل که وظیفه‌اش هدایت به سوی خیر و حق است، از مسیر خود منحرف می‌شود.


قرآن نیز به این موضوع اشاره می‌کند:

أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلًا

سوره فرقان، آیه ۴۳

آیه نشان می‌دهد که پیروی از هوی و هوس می‌تواند انسان را از راه حق منحرف کند.

فَأَمَّا مَن طَغَىٰ وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَىٰ

سوره نازعات، آیات ۳۷-۳۹

آیه بیانگر این است که کسی که طغیان کرده و زندگی دنیا را برگزیده، جایگاهش دوزخ است.

روایاتی نیز به این مطلب اشاره دارند. برای مثال:

پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) می‌فرمایند:

اشد الناس بلاءً فی الدنیا: الانبیاء ثم الامثل فالامثل، و ان احب الاعمال الی الله، عز و جل، احبک الیه. فمن احب عبدا یبتلیه.

بحارالانوار، جلد ۶۹، صفحه ۱۲۹

این روایت نشان می‌دهد که سخت‌ترین آزمایش‌ها برای پیامبران است و سپس برای کسانی که شبیه آنان هستند. هرچه عمل کسی نزد خداوند محبوب‌تر باشد، او را بیشتر امتحان می‌کند. استقامت و پیروی از عقل و خرد در برابر تمایلات نفسانی و آزمایش‌های زندگی، مطلوب خداوند است و می‌تواند انسان را به سوی رستگاری هدایت کند.

امام علی علیه‌السلام نیز در خطبه‌ای دیگر می‌فرمایند:

الهوی شریک العمی.

نهج البلاغه، خطبه ۸۷

در این روایت، امام علی علیه‌السلام اشاره می‌کنند که هوای نفس همکار نابینایی است؛ به این معنا که پیروی از هوای نفس، بینش و بصیرت انسان را کم‌رنگ می‌کند.

با توجه به آیات و روایات مذکور، پیروی از هوای نفس می‌تواند انسان را از راه حق منحرف کرده و قدرت تشخیص عقلانی را مخدوش کند. از این‌رو، استقامت و پیروی از عقل و خرد در برابر تمایلات نفسانی و آزمایش‌های زندگی، مطلوب خداوند است و می‌تواند انسان را به سوی رستگاری هدایت کند.

#شرح_حدیث