ICO یا عرضه اولیه سکه یا عرضه اولیه توکن به فرایندی گفته می‌شود که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری بلاک چین و رمزارزها، سرمایه مورد نیاز استارتاپ‌هایی را تأمین می‌کند که عموما در همین حوزه‌ها فعالیت می‌کنند.
شرکت‌های سنتی برای جذب سرمایه با هدف توسعه و گسترش کسب‌وکار، روش‌های محدودی دارند. به عنوان مثال یک شرکت می‌تواند با سرمایه کم کار خود را شروع کند و به محض سوددهی از سود کسب شده برای توسعه استفاده کند. در چنین حالتی تنها بنیان‌گذاران به‌عنوان مالکان کسب‌وکار شناخته می‌شوند و سرعت رشد هم احتمالا پایین خواهد بود. در روشی دیگر، شرکت به‌دنبال سرمایه خارجی می‌رود که منجر به جذب سرمایه سریع و فراوان و البته از دست دادن بخشی از سود یا مالکیت شرکت می‌شود. روش دیگر جذب سرمایه برای شرکت‌های سنتی، عرضه عمومی سهام یا IPO است که سرمایه را از افراد عادی خریدار سهام تأمین می‌کند.
عرضه اولیه سکه یا ICO را می‌توان معادل IPO در دنیای رمزارز نامید. ICO عموما روش جذب سرمایه برای شرکتی خواهد بود که قصد عرضه سکه جدید، اپلیکیشن یا سرویس مشابه دارد. سرمایه‌گذاران علاقه‌مند، دارایی عرضه شده از سوی بنیان‌گذاران شرکت را با پول سنتی (فیات) یا رمزارزهای موجود مانند اتر می‌خرند.
سرمایه‌گذاران در ICO در ازای پول یا رمزارز پرداخت شده، توکن یا سکه مخصوص ICO را به دست می‌آورند. آنها امیدوار هستند که سکه در آینده عملکرد عالی داشته باشد و ارزش سرمایه‌گذاری آنها بیشتر شود. شایان ذکر است برخی از ICOهای تاریخ، بازگشت سرمایه چندین برابری داشته‌اند.
شرکتی که از طریق ICO سرمایه دریافت می‌کند، آن را برای مقاصدی همچون توسعه، رونمایی از محصول یا شروع به کار ارز دیجیتال استفاده خواهد کرد. ICOها عموما با هدف دور زدن قوانین دست‌وپا گیر جذب سرمایه از سوی استارتاپ‌ها برگزار می‌شوند.
با توجه به تعریف ساده بالا، عرضه اولیه سکه را می‌توان روشی برای جذب سرمایه جمع‌سپاری دانست. منتهی ICO به تعریف بالا محدود نمی‌شود و جزئیات متعددی دارد. انواع ICO به‌مرور که محبوبیت پیدا کرده و توجه بخش‌های زیادی از اکوسیستم را به خود جلب کردند، چالش‌ها، ریسک‌ها و فرصت‌های پنهانی را نیز نشان دادند.
سرمایه‌گذاران عموما به امید بازگشت بیشتر سرمایه و سودآوری زیاد به دنیای ICO وارد می‌شوند. البته موفقیت ICOهای گذشته و سودآوری شدید آنها نیز در ایجاد چنین طرزتفکری بی‌تأثیر نبوده است. به‌هرحال چنین انتظاراتی از دنیای رمزارز، باعث ایجاد گمراهی در مردم نیز شد. ICOها عموما از قانون خاصی پیروی نمی‌کنند و به‌همین‌دلیل شاهد کلاهبرداری‌های بسیاری در میان آنها هستیم.
در ادامه این مطلب، جزئیات بیشتری از فرایند عرضه اولیه توکن شرح می‌دهیم. به‌علاوه به بررسی موفق‌ترین نمونه‌های ICO و روش‌هایی برای پیدا کردن عرضه‌های جدید می‌پردازین. درنهایت ریسک‌های حضور درفرایند ICO و انتقادهای موجود به فضای ICO را شرح می‌دهیم.
همان‌طور که گفته شده فرایندهای ICO عموما برای جذب سرمایه از سوی استارتاپ‌های فعال در حوزه رمزارز اتفاق می‌افتد. این استارتاپ‌ها عموما پیش از برگزاری ICO یک سند در تشریح فعالیت‌های موردنظر خود منتشر می‌کنند که برخی اوقات همان مقاله سفید یا Whitepaper سکه آتی خواهد بود. در مقاله منتشر شده، علاوه بر اهداف پروژه به سرمایه موردنیاز برای اجرا نیز اشاره می‌شود. به‌علاوه تعداد توکن‌هایی که پس از ICO در اختیار سرمایه‌گذارها قرار می‌گیرد و همچنین پول مورد پذیرش برای خرید توکن و مدت زمان اجرای طرح نیز در مقاله سفید گفته می‌شود.
در زمان اجرای ICO، علاقه‌مندان به طرح و برنامه استارتاپ مورد نظر، با استفاده از پول سنتی یا رمزارز، توکن‌های مخصوص را خریداری می‌کنند. سکه‌ها یا توکن‌ها نقشی شبیه به سهام را ایفا می‌کنند که در جریان IPO به سرمایه‌گذاران اهدا می‌شود. اگر پس از پایان زمان فرایند ICO، سرمایه جذب شده کمتر از سرمایه مورد نیاز استارتاپ باشد، ICO شکست‌خورده محسوب می‌شود و سرمایه‌های سرمایه‌گذاران به آنها بازگردانده خواهد شد.
شباهت ICO با IPO آنجا نمایان می‌شود که در هر دو فرایند، به‌نوعی بخشی از سهم شرکت برای جذب سرمایه پروژه‌ها فروخته می‌شود. البته در ICO به‌جای سرمایه‌گذاران با افراد شخصی روبه‌رو هستیم که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید هستند (مانند پروژه‌های جمع‌سپاری). تفاوت ICO با جمع‌سپاری این است که شرکت‌کننده‌ها در آن، امیدوار به بازگشت سرمایه و همچنین سودآوری نیز هستند. درحالی‌که جمع‌سپاری عموما به جز تخفیف‌های جزئی در محصولات، دستاورد خاصی برای اهداکننده‌ها ندارد.
در تفاوت ICO و IPO می‌توان سه ساختار اصلی را در نظر گرفت. اولین تفاوت در زیرساخت مشخص می‌شود که ICO به‌صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود. درواقع هیچ شرکت یا سازمان مرکزی مدیریت فرایند را بر عهده نخواهد داشت. به همین منوال، ICOها عموما از قانون خاصی پیروی نمی‌کنند و درنتیجه هیچ سازمان قانونی، پشتیبان سرمایه‌گذارها و استارتاپ نخواهد بود. درنهایت و درنتیجه دو تفاوت قبلی، ICO ساختاری آزادانه‌تر نسبت به IPO خواهد داشت.
فرایندهای ICO با تنوع بالایی برگزار می‌شوند. به‌عنوان مثال شرکت می‌تواند هدف یا محدودیتی را برای جذب سرمایه مشخص کند. در چنین فرایندی، هر توکن قیمت مشخص پیش از عرضه خواهد داشت و تعداد توکن‌های ICO نیز ثابت است. به‌بیان‌دیگر، توزیع توکن‌ها ایستا خواهد بود، اما هدف سرمایه‌گذاری داینامیک در نظر گرفته می‌شود. درنتیجه توزیع توکن‌ها به سرمایه‌گذارها بسته به سرمایه دریافت‌شده خواهد بود (هرچه سرمیاه دریافت‌شده بیشتر باشد، قیمت مجموع توکن هم بیشتر می‌شود).
در نمونه‌ای دیگر از روش‌های ICO، تأمین توکن‌ها به‌صورت پویا و داینامیک انجام می‌شود که باز هم به مقدار سرمایه جذب‌شده وابسته خواهد بود. در چنین روندی قیمت توکن ثابت خواهد ماند، اما تعداد توکن‌ها محدودیت ندارد.
در فرایند IPO، سرمایهگذار تعدادی از سهم‌های شرکت مورد نظر را در ازای سرمایه خود دریافت می‌کند. در مقابل، سرمایه‌گذارهای ICO مالک هیچ سهمی از استارتاپ نخواهند بود. درواقع استارتاپ موردنظر جایگزینی به‌عنوان سهام و بر اساس مفاهیم بلاک چین ارائه می‌کند که همان توکن است. در اکثر مواقع، سرمایه‌گذارها با پرداخت توکن مشهورتری همچون بیت کوین یا اتریوم، توکن مورد نظر ICO را خریداری می‌کنند.
شرکت‌ها در ساخت توکن‌های ICO دشواری زیادی ندارند. ابزارهای آنلاین متعددی همچون Token Factory وجود دارند که در عرض چند ثانیه، توکن ICO را برای استارتاپ ایجاد می‌کنند. سرمایه‌گذارها باید بدانند که توکن به‌تنهایی هیچ ارزشی ندارد. مدیران استارتاپ، تنها توکن‌ها را خریداری و بسته به برنامه‌ی توسعه‌ای خود قیمت‌گذاری و عرضه می‌کنند.
سرمایه‌گذارهای اولیه‌ی ICO عموما با این امید که پروژه به موفقیت می‌رسد و سودآوری بالایی خواهد داشت، توکن‌ها را خریداری می‌کنند. بسیاری از ICOها هم تاکنون چنین دستاوردهایی داشته‌اند که به افزایش علاقه به این سبک از سرمایه‌گذاری ختم شده است. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۷، نزدیک به ۴۳۵ ICO موفق انجام شد که به‌طور میانگین هرکدام ۱۲/۷ میلیون دلار سرمایه جذب کردند. درنتیجه مجموع سرمایه‌های جذب‌شده از طریق ICO به ۵/۶ میلیارد دلار رسید. ۱۰ استارتاپ برتر آن سال، ۲۵ درصد از کل سرمایه مذکور را به خود اختصاص دادند. به‌صورت میانگین نیز توکن‌ها بازگشت سرمایه ۱۲/۸ برابری برای سرمایه‌گذارها داشتند.
اکوسیستم ICO با وجود تمامی انتقادهایی که به آن وجود دارد، هنوز پرطرفدار و جذاب به‌نظر می‌رسد. در سال ۲۰۱۸ و در اوج زمستان رمزارز هم ۶/۳ میلیار دلار تنها در سه‌ماهه اول سال به ICOها واریز شد. شایان ذکر است تعداد ICOها در آن زمان ۵۹ درصد تعداد عرضه‌ها در سال ۲۰۱۷ بود، اما مجموع سرمایه دریافت‌شده بیشتر شد.
با بزرگ‌تر شدن فضای ICO، بزرگ‌ترین فرایندها نیز افزایش یافته و بزرگ‌تر شدند. ابعاد یک ICO را می‌توان با دو روش، یکی مقدار سرمایه جذب‌شده و دیگری بازگشت سرمایه اندازه‌گیری کرد. برخی اوقات فرایندهای با بیشترین نرخ بازگشت سرمایه، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری را نداشته‌اند. برخی اوقات نیز یک ICO سرمایه بسیار زیادی دریافت می‌کند، اما بازگشت سرمایه آن‌چنان زیاد نیست.
عرضه اولیه سکه اتریوم در سال ۲۰۱۴ را می‌توان یکی از اولین ICOهای تاریخ نامید. ۱۸ میلیون دلار طی ۴۲ روز به پروژه واریز شد. اتریوم از آن زمان به‌عنوان بازیگر مهمی هم در صنعت ICO شناخته می‌شود، چرا که با عرضه قابلیت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا DApps، امکان پیاده‌سازی پروژه‌های زیادی را به استارتاپ‌ها می‌دهد. در زمان اجرای ICO، قیمت هر اتر حدود ۰/۳ دلار بود. در زمان نگارش مقاله هر اتر با قیمت حدودی ۲۶۰ دلار مبادله می‌شود. که سود حدود ۸۶۰ برابری سرمایه‌گذارها را نشان می‌دهد. شایان ذکر است اتر در ماه‌های گذشته قیمت‌های بالاتری را ثبت کرد که سوددهی چندین برابر بیشتر برای سرمایه‌گذاران اولیه داشت.
در سال ۲۰۱۵ یک ICO دومرحله‌ای برای شرکتی به‌نام Antshares برگزار شد که بعدها به NEO تغییر نام داد. اولین فاز ICO در اکتبر ۲۰۱۵ پایان یافت و دومین مرحه تا سپتامبر ۲۰۱۶ به طول انجامید. در دوره برگزاری ICO، شرکت مذکور سرمایه ۴/۵ میلیون دلاری جذب کرد. اگرچه سرمایه جذب شده در گروه بیشترین حجم جذب سرمایه قرار نمی‌گیرد، اما سوددهی بالایی متوجه سرمایه‌گذاران اولیه شد. در زمان ICO ارزش هم توکن NEO حدود سه سنت بود و در زمان اوج به ۵۰ دلار رسید که رشد ۱۵۰ هزار درصدی سرمایه‌های اولیه را نشان می‌دهد.
نمونه‌های متعدد موفق دیگری در میان ICOها وجود دارند که رکورد جذب سرمایه را به نام خود ثبت کرده‌اند. از میان آنها می‌توان به filecoin اشاره کرد که پروژه‌ای با هدف ذخیره‌سازی ابری غیرمتمرکز بود. آنها در طول یک ماه برگزاری ICO که در سپتامبر ۲۰۱۷ پایان یافت، ۲۵۷ میلیون دلار سرمایه جذب کردند.
افراد علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ICO ابتدا باید آشنایی خود را با فضای رمزارز افزایش دهند. در اکثر موارد، کاربران باید توکن‌ها را با ارزهای موجود همچون بیت کوین و اتریوم خریداری کنند. درنتیجه افراد باید ابتدا یک کیف پول رمزارز و مقداری سرمایه به‌صورت ارز دیجیتال داشته باشند. در ادامه به تشریح مراحلی می‌پردازیم که عموما برای سرمایه‌گذاری در ICO نیاز می‌شوند. اگرچه برخی عرضه‌های اولیه فرایندی متفاوت دارند، اما مراحل زیر تقریبا در همه آنها مشترک هستند.
۱- در یک صرافی ارز دیجیتال همچون کوین بیس، بایننس یا نمونه‌های دیگر ثبت‌نام کنید. ابتدا قوانین صرافی را مطالعه کنید تا پشتیبانی از کشور محل زندگی و همچنین هماهنگی با قوانین رایج کشور را بررسی کنید.
۲- رمزارز مورد نیاز برای خرید توکن مورد نظر را تهیه کنید. درواقع ابتدا باید توکن ICO را از فهرست‌های متعدد موجود در اینترنت (با جست‌وجوی عبارت Upcoming ICO) پیدا کرده و سپس ارزی که برای خرید توکن‌ها نیاز است، در کیف پول صرافی نگهداری کنید.
۳- صفحه رسمی ICO مورد نظر را با احتیاط فراوان پیدا کنید. کلاهبرداری‌های متعددی در همین مرحله و با ایجاد صفحات تقلبی صورت می‌گیرند. سپس تمامی موارد Whitepaper، توضیحات ICO و همه جزئیات آن را مطالعه کنید. درواقع در این مرحله باید حداکثر اطلاعات را درباره ICO به‌دست بیاورید. پس از آن که از صحت و اعتبار ICO مطمئن شدید، می‌توانید در آن سرمایه‌گذاری کنید. عموما دکمه‌هایی با متن‌های enter the token sale یا participate now برای خرید توکن‌ها در وب‌سایت قرار دارند.
۴- مراحل ثبت‌نام ICO را انجام دهید. یکی از مراحل، ارائه آدرس کیف‌پول رمزارز خواهد بود که باید با دقت بالا انجام شود. عموما پس از اتمام عرضه اولیه، سکه‌ها به آن کیف پول منتقل می‌شوند.
۵- در روز عرضه اولیه به وب‌سایت ICO مراجعه و مراحل برای خرید را طی کنید. مراحل خرید عموما شامل پرداخت اتر به کیف پول عمومی استارتاپ می‌شود. فراموش نکنید که انتقال رمزارز همیشه نیاز به کارمزد دارد و باید هزینه‌ای بیشتر از قیمت توکن‌ها در کیف پول خود ذخیره کرده باشید.
۶- پس از عرضه نهایی توکن، توکن خریداری شده به کیف پول شما منتقل می‌شود. در این مرحله احتمالا باید تنظیماتی در کیف پول خود (که عموما اتریوم است) داشته باشید که توضیح آنها در وب‌سایت ICO موجود خواهد بود.
۷- توکن خریداری شده را می‌توان نگهداری کرده یا به ارز قبلی تبدیل کرد. در اکثر مواقع باید منتظر باشید تا توکن به‌صورت سکه در یک صرافی ارز دیجیتال عرضه شود. سپس می‌توانید توکن‌های خود را به کیف پول صرافی منتقل کنید و از آنجا به فروش آنها بپردازید.
اگرچه خبرهای متعددی از ICOهای موفق در جهان وجود دارد و بسیاری از آنها نوآوری‌های ساختارشکنی ارائه کرده‌اند، نمونه‌های کلاهبرداری آنها نیز کم نیست. از آن‌جایی که چنین روش‌های جذب سرمایه هیچ‌گونه قانونگذاری ندارند، سرمایه‌هایی که در جریان کلاهبرداری گم می‌شوند، عموما هیچ‌گاه بازگردانده نخواهند شد.
در سال ۲۰۱۷ حجم زیادی از انواع برنامه‌های ICO اجرا شد که قانون‌گذاران در سرتاسر جهان را به اتخاذ تصمیم‌های جدی درباره آنها واداشت. به‌عنوان مثال در سپتامبر آن سال بانک مرکزی چین هرگونه فعالیت ICO را ممنوع اعلام کرد. بانک مرکزی آمریکا نیز به‌صورت جدی با فعالیت‌های مرتبط مخالفت کرده و بانک‌ها را از هرگونه فعالیت مرتبط با توکن منع کرد.
در نتیجه قانون‌‌گذاری‌هایی که در پایان سال ۲۰۱۷ انجام شد، قیمت بیت کوین و اتریوم سقوطی بی‌سابقه را تجربه کرد. به‌علاوه رخدادها نشانه‌ای از شروع قانونگذاری در حوزه رمزارز بودند و همه سرمایه‌گذارها را نگران کردند. در ادامه رخدادهای نگران‌کننده، شرکت‌های بزرگ همچون گوگل، توییتر و فیسبوک هم هرگونه تبلیغات مرتبط را حذف کردند. اگرچه قوانین تا امروز تغییرات زیادی داشته‌اند، اما سال ۲۰۱۸ به‌عنوان زمستان رمزارز شناخته شد که شاید کلاهبرداری‌های متعدد ICO در شکل‌گیری آن بی‌تأثیر نبوده باشد.
با وجود تمام نگرانی‌ها درباره ICO و احتمال کلاهبرداری در آن، هنوز افراد زیادی به سرمایه‌گذاری در این حوزه علاقه نشان می‌دهند. در‌این‌میان بسیاری از عرضه‌های اولیه هم هنوز احتمال بالایی برای موفقیت دارند. به‌هرحال اگر علاقه‌مند به شرکت در سرمایه‌گذاری‌های این‌چنینی هستید، مد نظر داشتن برخی از نکات خالی از لطف نیست:
۱- مطمئن شوید که توسعه‌دهنده‌های پروژه، اهداف خود را به‌خوبی توضیح داده‌اند. ICOهای موفق عموما Whitepaper واضح، قابل فهم و با اهداف روشن و مشخص دارند.
۲- توسعه‌دهنده‌ها را به‌خوبی شناسایی کنید. سرمایه‌گذارها حق دارند حداکثر شفافیت را از تیم توسعه‌ی ICO طلب کنند. به‌بیان‌دیگر شما باید موقعیت مکانی تیم توسعه، طرح کسب‌وکاری آنها و زمان‌بندی دقیق پروژه را به‌خوبی بشناسید.
۳- شرایط و ضوابط حقوقی ICO را مطالعه کنید. از آن‌جایی که ICO عموما توسط سازمان‌های خارجی قانونگذاری نمی‌شوند، شما به‌عنوان سرمایهگذار وظیفه دارید شرایط قانونی را به‌خوبی مطالعه کرده و شناسایی کنید.
۴- مطمئن شوید که سرمایه‌های جذب‌شده در ICO در کیف‌پولی با دسترسی چندگانه ذخیره شده‌اند. چنین کیف‌پول‌هایی برای دسترسی نیاز به تأیید چند نفر دارند و با اصطلاح Escrow Wallet شناخته می‌شوند.
درنهایت با وجود تمامی اقدامات امنیتی بالا، عدم قرارگیری ICO در شرایط قانونی می‌تواند عواقب نامناسبی برای سرمایه‌گذارها داشته باشد. به‌بیان‌دیگر هیچ‌گاه نمی‌توان مطمئن شد که در یک ICO کلاهبرداری صورت نمی‌گیرد. درواقع شما در ورود به هر ICO باید درصدی را به‌عنوان خطا یا امکان کلاهبرداری در نظر بگیرید. درمقابل ICOها می‌توانند سوددهی مالی بسیار عالی داشته باشند. به‌هرحال ICO را می‌توان چاقوی دولبه‌ای دانست که سرمایهگذار باید با احتیاط فراوان به آن وارد شود.
حق کپی رایت رعایت شده است.
منابع : cryptonews
