فن آوری بلاکچین

شهرداری‌ها و بلاکچین

با سلام

امروز می‌خواهم درباره یکی از انقلابی‌ترین تحولات عصر دیجیتال، یعنی فناوری‌های مالی مبتنی بر بلاکچین (فین‌تک بلاکچینی) و نقش حیاتی آن در بهبود نظام مالی و خدمت‌رسانی شهرداری‌های کشور با شما صحبت کنم.

همه ما به خوبی می‌دانیم که مدیریت شهری، به ویژه در ابعاد مالی و خدمات‌رسانی، با چالش‌های متعددی روبرو است: شفافیت، کارایی، کاهش هزینه‌ها، سرعت تراکنش‌ها، امنیت داده‌ها و ایجاد اعتماد عمومی. فناوری بلاکچین، با ذات توزیع‌شده، شفاف، امن و تغییرناپذیر خود، پاسخی قدرتمند به این چالش‌هاست و فین‌تک‌های مبتنی بر آن ، ابزارهای عملیاتی این تحول را در اختیار ما قرار می‌دهند.

چرا فین‌تک بلاکچینی برای شهرداری‌ها حیاتی است؟

۱. شفافیت بی‌سابقه و مبارزه با فساد:تصور کنید تمامی تراکنش‌های مالی شهرداری - از عوارض شهری و مالیات‌های محلی تا هزینه‌های پروژه‌های عمرانی و پرداخت به پیمانکاران - بر روی یک دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) ثبت شود. این دفتر کل برای نهادهای نظارتی، حسابرسان و حتی شهروندان (در سطح مجاز) قابل رؤیت و تأیید است، بدون امکان دستکاری یا پنهان‌سازی. این شفافیت ذاتی، بزرگ‌ترین سلاح در مبارزه با فساد مالی و ایجاد اعتماد عمومی است. شهروندان به چشم خود می‌بینند که پولشان چگونه و کجا خرج می‌شود.

۲. بهینه‌سازی و سرعت بخشیدن به پرداخت‌ها:سیستم‌های سنتی پرداخت و تسویه‌حساب، کند، پرهزینه و مستعد خطا هستند. فین‌تک‌های بلاکچینی مانند پلتفرم‌های پرداخت همتا به همتا (P2P) و استفاده از رمزارزهای با پشتوانه (Stablecoins) یا حتی توکن‌های اختصاصی شهرداری می‌توانند:

پرداخت عوارض و قبوض شهروندان را به صورت لحظه‌ای و با کارمزد ناچیز ممکن سازند.

پرداخت‌های بین بخشی شهرداری یا به پیمانکاران را در کسری از زمان و با حذف واسطه‌های بانکی انجام دهند.سیستم‌های پیچیده تسویه‌حساب چندجانبه را به شدت ساده و خودکار کنند.

۳. مدیریت هوشمند دارایی‌ها و تدارکات:بلاکچین امکان ثبت شفاف و امن تمامی دارایی‌های شهری (از زمین و ساختمان تا تجهیزات) را فراهم می‌کند.

توکنیزه کردن (Tokenization) دارایی‌ها می‌تواند راه‌های جدیدی برای تأمین مالی پروژه‌های شهری از طریق بازارهای سرمایه نوین ایجاد کند. همچنین، سیستم‌های تدارکات مبتنی بر بلاکچین (Procurement)می‌توانند فرآیند مناقصه، انتخاب پیمانکار، مدیریت قراردادها و پرداخت‌ها را کاملاً شفاف، قابل ردیابی و کارا کنند.

۴. تسهیل در تأمین مالی شهری و سرمایه‌گذاری:شهرداری‌ها می‌توانند برای تأمین مالی پروژه‌های خاص (مانند توسعه پارک‌ها، سیستم‌های حمل‌ونقل پاک یا انرژی‌های تجدیدپذیر)، اقدام به انتشار اوراق قرضه هوشمند (Security Token Offerings - STOs)بر بستر بلاکچین کنند. این روش، دسترسی به سرمایه‌گذاران خُرد و کلان در سطح وسیع‌تر را ممکن ساخته، هزینه‌های انتشار را کاهش داده و روند مدیریت اوراق را شفاف و خودکار می‌نماید.

۵. ایجاد اکوسیستم‌های مالی محلی و ترویج شمول مالی:شهرداری‌ها می‌توانند با همکاری استارتاپ‌های فین‌تک، پلتفرم‌هایی برای خدمات مالی غیرمتمرکز (DeFi) مانند وام‌های خُرد محلی با تضمین‌های نوین، یا سیستم‌های پس‌انداز و سرمایه‌گذاری مشارکتی برای پروژه‌های محلی ایجاد کنند. این امر به ویژه برای جلب مشارکت اقشار کم‌درآمد و توسعه کسب‌وکارهای خُرد محلی بسیار مؤثر است.

پیاده‌سازی در شهرداری‌های ایران: چالش‌ها و راهکارها

قطعاً ورود به این عرصه بدون چالش نخواهد بود:

زیرساخت فنی و دانش کافی:نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت و آموزش نیروی انسانی متخصص.

چارچوب‌های قانونی و مقرراتی:ضرورت تدوین مقررات شفاف و حمایت‌گرایانه توسط نهادهای مرکزی (بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه، وزارت کشور) برای فین‌تک‌ها و دارایی‌های دیجیتال.

تغییر نگرش و مقاومت در برابر نوآوری:لزوم فرهنگ‌سازی و نشان دادن مزایای ملموس این فناوری برای مدیران و شهروندان.

مسائل حریم خصوصی:یافتن تعادل صحیح بین شفافیت و حفظ حریم خصوصی داده‌های حساس.

راهکار پیشنهادی

شروع با پروژه‌های پایلوت:اجرای پروژه‌های کوچک‌مقیاس و کم‌ریسک مانند سیستم پرداخت عوارض شهری مبتنی بر بلاکچین در یک منطقه محدود یا مدیریت شفاف بودجه یک پروژه خاص عمرانی.

همکاری با استارتاپ‌ها و دانشگاه‌ها:بهره‌گیری از توان و نوآوری استارتاپ‌های ایرانی فعال در حوزه فین‌تک و بلاکچین و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی.

تدوین سند راهبرد ملی:نیازمند یک نقشه راه ملی از سوی دولت هستیم که چارچوب هماهنگ برای پیاده‌سازی فناوری بلاکچین در بخش عمومی، به ویژه شهرداری‌ها را تعیین کند.

آموزش و توانمندسازی:برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای مدیران و کارشناسان مالی و فناوری اطلاعات شهرداری‌ها.

فناوری بلاکچین و فین‌تک‌های نوین، تنها یک ترند زودگذر نیستند. آن‌ها پایه‌های نظام مالی آینده هستند. شهرداری‌ها، به عنوان نزدیک‌ترین نهاد خدمت‌رسان به مردم، نمی‌توانند و نباید از این قطار سریع‌السیر تحول دیجیتال عقب بمانند. پذیرش این فناوری‌ها، نه یک انتخاب، که یک ضرورت برای تحقق شهرداری‌های کارآمد، شفاف، پاسخگو و شهروند‌محور است.

باید شجاعت نوآوری داشته باشیم، چالش‌ها را بشناسیم و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم، و با گام‌های عملی و حساب‌شده، وارد این عرصه شویم. آینده مدیریت شهری ایران، در گرو به‌کارگیری هوشمندانه این فناوری‌های انقلابی است.

بیایید با هم، این آینده را بسازیم.

ارادتمند ؛ مهدی داروغه