امروز سبک زندگی انسان شهرنشین فضاهای منعطفی را می‌طلبد که بسته به نوع نیازهای متنوع و گاه متضاد در طول روز یا شب بتواند از آن استفاده کند. نورپردازی نه تنها به لحاظ عملکرد استفاده از فضا را میسر می‌سازد بلکه در ایجاد حس امنیت و برقراری ارتباط با فضا برای کاربر اهمیت دارد. میدان تئاتر در مرکز شهر روتردام نمونه‌ای از طراحی با تأکید بر زندگی شبانه شهر است که ایده‌های نورپردازی جوهر اصلی آن را نه تنها در شب که در روز نیز شکل داده است. یک فضای باز جمعی که در آن عناصر اصلی برگرفته از خاطرات جمعی هستند. در اینجا نورپردازی به عنوان نماد زندگی مدرن شهری ظاهر می‌شود. طراح در این فضا بهره‌گیری از مؤلفه‌های زمینه‌گرایی و هویتی و نیز استفاده و بهره‌گیری از تکنولوژی را به منظور پاسخ‌دهی به اهداف و نیازهای فضا مورد توجه قرار داده است. نورپردازی در این مکان علاوه بر بعد عملکردی بار معنایی پیدا می‌کند و به مهم‌ترین ویژگی طراحی تبدیل می‌شود. میدان به عنوان یک فضای جمعی در مرکز شهر عملکرد مناسبی دارد و حضور مردم و جریان زندگی در زمان‌های مختلف گویای موفقیت طرح است. این نوشتارنحوه بهره‌گیری طراح از پتانسیل‌های نورپردازی در شکل‌دهی به فضا، درک مخاطبین از فضا در طول شبانه‌روز و تأثیرات مثبت و منفی آن بر فضا را در ابعاد مختلف مورد توجه قرار می‌دهد.
شهر روتردام دومین شهر بزرگ هلند و بزرگترین بندر اروپا است. بندرگاه و صنایع وابسته به آن به ویژه صنعت کشتی سازی ویژگی و مشخصه بارز شهر روتردام به شمار می رود که چهره شهر نیز به صورت قابل ملاحظه ای متأثر از آن است. وجود اسکله های فراوان مناظر منحصر به فردی را پدید آورده است که از یک سو با وجود دریا با طبیعت پیوند خورده و از سوی دیگر با وجود کشتی های بسیار چهرهای صنعتی پیدا کرده است.
این میدان تا پیش از اجرای طرح کنونی در دهه ۸۰ میلادی، یک فضای بزرگ خالی بود که از آن استفاده نمی شد. در سال ۱۹۸۶ با توجه بیشتر به فضاهای عمومی شهری و احیای شهر با تأکید بر هویت مدرن آن، طرح پیشنهادی گروه West8 برای بازسازی آن و تبدیل به یک صحنه شهری و مردمی پذیرفته شد. میدان تئاتر که امروزه یکی از مراکز اصلی شهر روتردام محسوب می شود در قسمت شمالی شهر و نزدیک معروف ترین پل شهر {اراسموس}قرار دارد. بازسازی این میدان که بر روی مجموعه پارکینگ موجود قرار گرفته، ایجاب می کرد که از ساختارهای سبک برای ساخت وساز استفاده شود. ساخت این پروژه در سال ۱۹۹۱ شروع شد و در سال ۱۹۹۶ به بهره برداری رسید. در سه طرف این میدان سه سالن فیلم، تئاتر و موسیقی اصلی شهر قرار دارد. در نزدیکی میدان مرکز همایش و سالن کنسرت دلن De Doelen قرار دارد که در سال ۱۹۶۶ تأسیس و تا سال ۱۹۹۰ نیز دو سالن دیگر به آن اضافه شد.
اهداف، راهبرد و راهکارهای طراحی
دستاورد دوران مدرن برای شهرها طراحی سواره محور و بی توجه به شهروند بود. طراحی محدود به کالبد که فضا را تنها فرم می پنداشت و پیوندی بین محیط و افراد متصور نبود. امروزه میدانیم توجه به جنبه های کارکردی منظر شهر نباید سبب شود شهر را تنها کالبد تصور کنیم بلکه مهم تر از آن حضوری است که انسان در شکل دادن به منظر شهر بر عهده دارد. میدان شهری می تواند فضایی باشد سرشار از تعاملات اجتماعی که حس تعلق به مکان را در مخاطب زنده می کند.
با وجود سالن های کنفرانس، موسیقی و تئاتر در قسمت مرکزی شهر، محل کنونی میدان یک فضای مرده بود و به این ترتیب هدف اصلی این پروژه باز آفرینی فضای زنده شهری بود. یکی از اهداف مهم ایجاد یک نقطه عطف در فضای شهری است. یک میدان باز و چند عملکردی که به عنوان بستری برای تعاملات اجتماعی در کنار قطب فرهنگی شهر فعالیت های شهروندان را پوشش دهد. راهبردهای طراحی جهت دست یافتن به فضایی پویا و زنده در دو زمینه بصری و عملکردی شامل تأکید بر وجود فضای خالی شهری و گشودگی در خط آسمان و طراحی منعطف و متأثر از کاربر بود.
ایده اولیه چراغ ها حرکت آنها و انعطاف پذیری در فصول و زمان های مختلف است. به عبارت دیگر چراغ های جرثقیلی را می توان محصول ترکیب مفاهیم روشنایی در شبه حرکت و هویت دانست. در واقع طراح در زنده و پویاسازی فضا و جذب مخاطبان علاوه بر عملکرد فضایی به هویت، نشانه بودن و خاطره جمعی شهروندان توجه داشته است و از آنجا که هویت منظر شهر در گروی پذیرش جامعه است و کالبد طراحی در نگاه نخست باید درک شده باشد و با داشته های ذهنی مخاطب منطبق شود به این ترتیب جرثقیل های لنگرگاه را با رنگ قرمز مشخص کردهاند. استفاده از این چراغ ها در بستر ساده و یکدست پلازای شهری در گام نخست نوعی نشانه شهری را محسوب شده و در گام دوم فرم آن منظری را برای شهروند پدید می آورد که در نگاه اول با آن احساس آشنایی می کند. نکته مهمی که طراحی را متمایز می کند قالب نوینی است که برای استفاده از عناصر آشنا به کار می برد. چراغ، کفسازی، چوب و نیمکت همگی به عنوان اجزا در هر فضای شهری به چشم می خورد اما وجه تمایز این اجزا در پروژه میدان تئاتر قالب نوین آنهاست که در عین حال خاطره انگیز و آشنا هستند. این چراغ های دکل مانند میدان به همراه یک سری برج تهویه، بازسازی نمادین از یک لبه بندرگاهی است که این بار در کنار یک فضای شهری قرار گرفته‌است.
این بخشی از مقاله چاپ شده در نشریه علمی منظر است برای خواندن مقاله کامل می‌توانید به این آدرس بروید:
http://www.manzar-sj.com/article_2719.html
