هر چقدر هم که یک محصول بی نظیر یا خاص باشد ، به ناچار باید با محصولاتی که در بازار وجود دارند رقابت کند. بنابراین قبل از راه اندازی هر محصول یا خدمتی مهم است که راه حل های موجود را جستجو کنید و از جایگاه خود در برابر رقبا اطلاع یابید; به همین دلیل انجام تجزیه و تحلیل رقبا که بخش ضروری از فرآیند طراحی تجربه کاربری است در آغاز یک پروژه جدید به شما کمک می کند تا با آگاه شدن از نقاط قوت و ضعف رقبا، خلا های موجود در این مارکت را شناسایی و تجربه ای بهتر را طراحی کنید که باعث میشود محصول شما از بقیه برجسته شود .همچنین به بخش های فروش و بازاریابی کمک میکند تا بیشتر بر ارزش پیشنهادی در مقایسه با رقبا تمرکز کنند.
مراحل انجام تجزیه و تحلیل رقبا در طراحی تجربه کاربری
1) مشخص کردن اهداف:
اولین قدم در تجزیه و تحلیل رقبا تعیین اهداف است. البته با این پیشفرض که به طور کامل میدانید محصول یا خدمت شما چه مشکلی را حل میکند و مشتریان احتمالی شما چه کسانی هستند ( اگر هنوز محصولی ندارید) زیرا محصول شما بازتابی از اهداف مشتری و اهداف تجاری شماست.
از خود بپرسید ،می خواهید از تحلیل رقبا چه نتیجه ای بگیرید؟ مثلا میخواهید ظرفیت بازار را بررسی کنید یا کیفیت محصولتان را در مقابل رقبا بسنجید یا مشتریان بالقوه را شناسایی کنید یا از نقاط قوت و ضعف محصول خود و رقبا اطلاع یابید. زیرا با شروع بررسی رقبا ممکن است به سرعت تحت تأثیر مواردی قرار بگیرید که در یک برنامه ، وب سایت یا محصول خاص وجود دارد. در نتیجه با مشخص کردن هدف از بروز این امر جلوگیری کنید.
2) تهیه لیست رقبا :
اگرچه ممکن است از چند رقیب موجود در بازار آگاهی داشته باشید اما با استفاده از موتورهای جستجو و شبکه های اجتماعی رقبای بیشتری را جستجو کنید. ممکن است شرکت ها و استارت آپ های جدیدتری را پیدا کنید که محصولات مشابهی ارائه میدهند که هنوز در مورد آنها نشنیده اید. همچنین میتوانید از مدیر محصول و ذینفعان پروژه نیز کمک بگیرید ; از آنها بپرسید که چه شرکت هایی را به عنوان بزرگترین رقیبان در بازار میبینند و چرا.
3) دسته بندی رقبا:
لیست بدست آمده از رقبا را به 2 بخش رقبای مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کنید. رقبای مستقیم ، مشاغلی هستند که نه تنها گروه مشتریان هدف مشابه شما دارند بلکه راه حل مشابه شما را نیز ارائه داده اند و میتوانند به عنوان یک جایگزین مشابه برای شما باشند .
از طرف دیگر ، یک رقیب غیرمستقیم ، رقیبی است که محصولی را ارائه داده است که خیلی مشابه محصول شما نیست اما میتواند همان نیاز مشتری را برآورده کند یعنی به روش متفاوتی به حل مشکل پرداخته و گروه مشتریان هدف آنها بخشی از گروه هدف شما را در برمیگیرد یا گروه هدف شما زیرمجموعه ای از گروه مشتریان بزرگ آنها است.
مثال: Airbnb رقیب مستقیم TripAdvisor است . زیرا هر دو آنها دوست دارند مسافران، اقامتگاه سفرشان را از طریق آنها رزرو کنند. در تلاش برای تحقق این امر ، آنها خدمات جانبی مانند ارائه بلیط برای رویدادهای منطقه ای و رزرو رستوران های محلی را نیز ارائه میدهند. این خدمات جانبی آنها را برای کسب وکار هایی مانند Yelp ، OpenTable ، Groupon ، Foursquare و غیره به رقبای غیرمستقیم تبدیل می کند.
4) انتخاب رقبا :
از لیست آماده شده در مرحله قبل 3 تا 5 مورد را انتخاب کنید (بیشتر از میان رقبای مستقیم ). انتخاب تعداد بیش از این میتواند بسیار گران و طاقت فرسا باشد. اگر تعداد زیادی رقیب دارید ، آنهایی را انتخاب کنید که :
بحث در مورد استراتژی ها تجزیه و تحلیل رقبا در مرکز خودتان را روی رقبای بزرگی که به نوعی دشمن شما حساب می شوند نگذارید زیرا هدف از تحلیل رقبا بدست آوردن بینشی است که منجر به بهبود تجربه کاربری شود نه صرفا تهیه لیستی از فیچر ها. اغلب بهترین بینش ها از مقایسه شرکت های کوچکتر یا مبتکرتر حاصل میشود. همچنین اغلب می توانید از شرکتهایی که رقیب غیر مستقیم یا احتمالی هستند چیزهای زیادی بیاموزید زیرا آنها ممکن است کارهای مشابهی را به روش دیگری انجام داده باشند. حتی با بررسی رقبایی که محصولات ضعیف تری دارند میتوانید یاد بگیرید که چه کارهایی را نباید انجام دهید( اما توصیه میشود در حد یادداشت کردن چند نکته به بررسی رقبای ضعیف تر بپردازید).
5) مشخص کردن معیارهای ارزیابی:
پس از انتخاب رقبا سعی کنید معیارهایی را تعیین کنید و رقبای خود را براساس آن معیارها بررسی کنید. معیارهایی که برای مقایسه استفاده می کنید میتواند بسته به پروژه ، اهداف ذینفعان و در نهایت اطلاعاتی که برای طراحی راه حل خود نیاز دارید متفاوت باشد. در اینجا چند نمونه از معیارهای مورد استفاده آورده شده است:
همچنین میتوانید برخی از امکانات محصول را نیز در نظر بگیرید به عنوان مثال در بررسی سایتهای فروشگاهی علاوه بر موارد بالا سهولت ایجاد حساب کاربری و ورود به آن ، نظرات و رتبه های مشتری در مورد محصولات ، لیست موارد مورد علاقه ،موجودی یا عدم موجودی محصول و امکان مقایسه محصولات را نیز در نظر بگیرید.
6) جمع آوری اطلاعات :
در این بخش از محصول هر یک از رقبا بازدید کنید و مانند هر کاربری قسمت های مربوطه را پیمایش کنید . در هر قسمت از صفحه عکس بگیرید و در مورد هر چیزی که مشاهده می کنید یادداشت برداری کنید. برای نظم دادن به این داده ها می توانید 1- جدولی درست کنید که ستون سمت راست آن معیارهای شما و اولین ردیف آن هم رقبای شما باشند(برای ایجاد جدول ابزارهای مختلفی وجود دارد ولی پیشنهاد من استفاده از google sheet است). 2- یک فایل ایجاد کنید و به ازای هر رقیب تصاویر و یادداشت های مورد نظر را ثبت کنید.
* نکات : اگر در حال حاضر محصولی دارید حتما یکی از ستون های جدول یا بخش فایل را به محصول خودتان اختصاص دهید. آدرس های سایت ، نرم افزار یا دستگاه هایی که در حال بررسی آنها هستید برای هر رقیب بنویسید .
7) نتیجه گیری :
بعد از اینکه اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کردید نوبت به نتیجه گیری و اشتراک نتایج تحقیقات تحلیلی شما می رسد، در این مرحله موارد مهم و قابل توجه را جدا کنید و در صورت لزوم به شکل جدول یا نمودار به تصویر بکشید; فراموش نکنید که حتما لیستی از مواردی که آموخته اید ، توصیه ها و نحوه عملی شدن آنها در طراحی UX پروژه خود را توضیح دهید.
منابع
https://medium.com/wayfair-design/a-designers-guide-to-competitor-research-914b0deee25a
https://xd.adobe.com/ideas/process/user-research/guide-to-competitive-analysis-ux-design/
https://uxplanet.org/top-things-to-know-about-ux-competitive-analysis-d91689fd8b36
https://www.nngroup.com/articles/competitive-usability-evaluations/
https://wandr.studio/competitive-analysis-ux/
https://careerfoundry.com/en/blog/ux-design/competitive-analysis-ux/
http://danforth.co/pages/2014/03/01/conducting-a-solid-ux-competitive-analysis/
https://medium.com/@sruthysrajan/competitive-analysis-for-resume-app-ux-case-study-3748639a1f8a
