کُردهای ایران

کُردها به عنوان یکی از اقوام ایرانی در چهار کشور ایران، عراق، ترکیه و سوریه پراکنده شده‌اند.
منظورم از ایرانی این است که زبان کردی شباهت زیادی از نظر لغت و صرف فعل با زبان‌های فارسی و لری و سایر زبان‌های ایران دارد.
کردهای ایران از نظر گویش به چهار شاخه‌ی اصلی دسته بندی می‌شوند که عبارت‌اند از:
به ترتیب از شمال به جنوب

● گویش کرمانجی ( استان آذربایجان غربی و شمال خراسان)
● گویش سورانی ( قسمتی از استان آذربایجان غربی، بیشتر نواحی استان کردستان و قسمتی از استان کرمانشاه ) که بیشتر کردهای ایران از این دسته هستند.

● گویش هورامی( گورانی)، (شامل قسمت کوچکی از استان‌های کردستان و کرمانشاه)

● گویش کلهری (بیشتر قسمت‌های استان‌های کرمانشاه و ایلام )

هر کدام از این شاخه‌ها(گویش‌ها) به ده‌ها لهجه‌‌ی مختلف تقسیم میشن.

افرادی که با لهجه‌های مختلف ولی از یک شاخه هستند حرف همدیگر رو کاملا متوجه میشن.
ولی هر کدام از این شاخه‌ها شاید به سختی بتونن با هم حرف بزنن و سخن یکدیگر رو متوجه بشن و این در نگاه اول اینطوریه ولی اگر زیاد دقت کرد میتوان اون گویش رو سریع یاد گرفت.
برای مثال کسی که در استان ایلام با گویش کلهری حرف میزنه با کسی که در استان آذربایجان غربی با گویش کرمانجی صحبت میکنه شاید اصلا حرف هم دیگه رو متوجه نشن ولی هر دو کرد هستند !
کردهای ایران اکثرا در چهار استان غربی آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام ساکن هستند.
ولی عده‌ای از کردها هم در شمال خراسان سکونت دارند.

کردهای خراسان درواقع کردهای بومی استان آذربایجان غربی بوده‌اند که به شمال خراسان کوچ کرده‌اند یا کوچانیده شده‌اند.

■ کردهای استان آذربایجان غربی

کردهای این استان بیشتر در نواحی جنوبی و غربی این استان حضور دارند
از ارومیه به سمت شمال کردهای کرمانج هستند
و از ارومیه به سمت جنوب وارد گویش سورانی میشویم که عبارت اند از شهرهای سردشت، پیرانشهر، اشنویه، بوکان، مهاباد، قسمت‌هایی از نقده و شاهین دژ و کمی هم تکاب

■ کردهای استان کردستان

بیشتر مناطق این استان سخنور گویش سورانی هستند که شامل شهرهای سنندج، دیواندره، سقز، بانه،سرو آباد مریوان، کامیاران میشود و قسمت‌هایی از دو شهر قروه و بیجار را نیز در بر میگیرد ولی قسمت‌هایی از قروه و بیجار نیز ترک زبان و سخنور گویش کلهری هستند.

■ کردهای استان کرمانشاه

بزرگترین شهر کردنشین ایران، کرمانشاه است که در زبان کردی بهش کرماشان می‌گوییم که اکثریت سکنه شهر جزء گویشوران کلهری هستند.

شهرهای روانسر، جوانرود، تازه آباد و قسمتی از پاوه و سرپل‌ذهاب جزء گویش سورانی هستند.

پاوه و چند روستا در سرپل‌ذهاب و گهواره و صحنه جزء گویش هورامی هستند

شهرهای کرمانشاه، قسمتی از صحنه و سنقر و کنگاور و شهرهای ماهیدشت، گهواره، اسلام آباد غرب، کرند غرب، قصرشیرین، گیلان‌ غرب،سرمست، سومار و قسمتی از سرپل ذهاب جزء گویشوران کلهری هستند.

شهر کوزران با گویش سنجابی حرف میزنند که شبیه لکی و کردی کلهری میباشد.

شهر هرسین در استان کرمانشاه با گویش لکی سخن میگویند و قوم لک، نه لر هستند و نه کرد بلکه قومی جدا محسوب میشوند ولی گویششون شباهت زیادی به گویش کلهری داره ولی در نقشه‌های این پست اشاره شده که جزء گویش‌های زبان کردی است.

■ کردهای استان ایلام

کردهای این استان همگی جزء گویش کلهری میباشند که شامل شهرهای زیر است

ایلام، ایوان‌غرب، چوار، آسمان آباد، مهران و دهلران و قسمت‌هایی از دره شهر و آبدانان را شاید در بربگیرد.

کردها سه مذهب دارند، به ترتیب جمعیت

اهل سنت، شیعه، اهل حق (یارسان)

▪گویشوران کرمانجی اهل سنت هستند

▪︎گویشوران سورانی نیز اهل سنت هستند

▪︎گویشوران هورامی اهل سنت و اهل حق میباشند

▪︎گویشوران کلهری اکثرا شیعه مذهب و عده‌ای نیز اهل حق هستند.

در واقع کُردهای شیعه مذهب اکثرا در دو استان کرمانشاه و ایلام ساکن هستند.

مثالی از دو گویش کلهری و سورانی

فارسی ؛ من می‌دانم

کردی سورانی ؛ مِن دَزانم

کردی کلهری ؛ م زانم

مهربان مرادی

۱۵:۴۵ _ سه شنبه ۲۶ فروردین ۱۴۰۴ _ ۱۵ آوریل ۲۰۲۵