متن زیر جزوه‌ی آموزش یک سال کلاس روزانه در فنی و حرفه‌ای بوده است
کاشت صیفی جات گلخانه ای :
کشتکار گلخانه ای:کشتکار گلخانه ای کسی است که بتواند از عهده:
1-تشخیص گلخانه ای و انواع آن از نظر ساختمان و درجه حرارت
2-شناسایی اجزاء تشکیل دهنده ساختمان گلخانه
3-بگارگیری تاسیسات گلخانه (حرارتی و برودتی...)
4-بکارگیری انواع شاسی
5-بکارگیری جعبه بذر کاری
6-عملیات آبیاری
7-بکارگیری انواع کود(آلی و شیمیایی)
8-آماده سازی زمین
9-مبارزه با آفات و امراض گیاهی در کشت محصولات گلخانه ای
10-پرورش خیار و گوجه فرنگی
برآید .
تاسیسات باغبانی :کلیه تاسیسات که برای رویانیدن بذر، ریشه دار کردن قلمه ها و یا پیوند زدن و در نهایت کشت و پرورش و نگهداری بسیاری از محصولات در خارج از فصل طبیعی آنها نیاز است تاسیسات باغبانی می گویند که عموماً به دو دسته تقسیم می شوند :
الف:تاسیساتی که در آنها تنظیم درجه حرارت، نور و رطوبت امکان پذیر است مانند گلخانه و شاسی های گرم.
ب:تاسیساتی که نباتات ظریف با برگهای نازک را قبل از انتقال به محل اصلی کشت درآنجا قرار می دهند تا نسبت به شرایط محیطی مقاومت بیشتری پیدا کند مانند شاسی های سرد.
-دوره بی آبی گوجه و خیار در زمان چهار برگی شدن در صفحه 1/1 نوشته شده است بسته به شرایط محیط بین 30-15 روز باعث می شود که کنه های نر از بین بروند و کنه های ماده عقیم گردند.
-سکوهای گلخانه ای بر اساس نیاز و نوع گیاه و احتیاجات نوری گیاه در گلخانه ساخته می شوند.
-میزان نور بر شدت فتوسنتز نمونه است .
-در زمستان که آب سرد است، دما25- 20 درجه است باعث می شود شوک سرما به ریشه وارد شود.
-در آبیاری قطره ای در پیرها4 لیتر در ساعت توان آبدهی دارد. لوله های آبیاری 16 میلیمتر قطر دارد ، لوله های آبرسان25 تا 32 میلی متر ازلوله های قبلی ضخیمتراند.
-برای پوشاندن کود در هر هزار لیتر باید پنج گرم اوره به کود اضافه کرده(صفحه 19)
-کمپوست:به ازاء هر شش کیلوگرم خاک یک کیلوگرم کمپوست اضافه می کنند(صفحه20)
-کودهای حیوانی منبع آلودگی قارچی هستند (پشت صفحه 19)
-کودهای حیوانی:بر اساس نوع کود و میزان پوسیدگی مورد مصرف قرار می گیرد(صفحه19)
-اگر خاک اسید می باشد برای اصلاح خاک از کربنات کلسیم استفاده می شود
-عمق شخم :عمق شخم با توجه به خاک، نوع خاک گیاه مورد کشت و نوع کشت متفاوت است .
- سموم تدخینی:
هدف از تاسیسات گلخانه ای :
1-زمینهای گلخانه ای روزبروز کوچک می شود زراعت در زمینهای کوچک و صنعتی مقرون به صرفه نیست لذا فکر دیگری می کردند که در محدوده که تولید آن چند برابر هکتار باید (ارتفاع بجای سطح )برته را طوری تربیت کنند بجای اینکه بوته ها روی زمین قرار گیرند بوته ها در ارتفاع قرار گیرند .
یکهزار متر مربع =یک هکتار
2-تولید محصول در فصل غیر زراعی(استفاده گلخانه ای).
3-تولید محصولاتی که در آن شرایط اقلیمی بوسیله کشاورز تولید نمی شود مانند موز که در گلخانه قابل کشت است در صورتیکه در فضای باز مثل منطقه کرج قابل کشت نیست .
4-کیفیت و کمیت محصول:کمیت و کیفیت محصول از محصول زمین زراعی بیشتر است و کمیت و کیفیت محصول خیلی بالا است .سود اقتصادی آن باندازه معقول است مثلاً ما بین درآمد کارمندی و شغل بساز بفروشی.
مشکل کار در زمین و کشاورزی سنتی:
1-در سنتی بجای ده تن محصول دو تن محصول بدست میاید .
2- در کشاورزی سنتی کشاورز6 ماه از سال بیکار است .
چه مناطقی برای ساخت گلخانه انتخاب می شود؟
بطور کلی از قطب شمال تا استوا میتوان گلخانه تاسیس کرد اما زمین برای احداث گلخانه باید شرایطی داشته باشد .
1-زمین به بازار فروش نزدیک باشد .
2-دارای آب و برق باشد(آب باید دارای مجوز باشد).
3-بسوخت دسترسی داشته باشد.
4-کارگر
5-نورگیری مناسب.ضلع شرقی گلخانه باید آفتابگیر کامل باشد، گلخانه در سایه، کنار دیوار داخل جنگل و باغ نباشد.
6-زمین مسطح باشد برای اینکه:
الف:ساخت گلخانه در زمین شیب دار سخت است.
ب:اختلاف شدید دما در دو طرف گلخانه .
اگر زمین شیب دار باشد سرما را در پائین و گرما را در بالا نگه می دارد .
7-آب مناسب داشته باشد .
اهداف استفاده از تاسیسات گلخانه ای:
1-گیاهی که مورد پرورش قرار می گیرند از شرایط نامساعد محیطی در امان باشند.
2-افزاریش کیفیت محصول.
3-تولید محصول خارج از فصل .
4-جلو انداختن رشد و پیش رس کردن محصولات.
5-استفاده بهینه از ارتفاع به جای سطح.
تعریف گلخانه:گلخانه فضای محدود و کنترل شده ای است با پوششهای شفاف و نیمه شفاف که برای پرورش گیاهان از آن استفاده می شود و در آنجا میزان رطوبت ، دما، شدت نور و میزانCo2 و غیر قابل تنظیم می باشد .
و یا: مکانی محصور شده با پوشش شفاف یا نسبتاً شفاف که به منظور کنترل شرایط محیطی و تنظیم رشد گیاه احداث می گردد.
محل احداث گلخانه: به منظور احداث گلخانه لازم است به نکات زیر توجه شود:
1-نزدیکی به بازار به دلیل کاهش قابل توجه در هزینه های تولید .
2-داشتن امکاناتی از قبیل آب، برق، نزدیکی به جاده و دسترسی به سوخت برای زمستان .
3-امنتاع از احداث گلخانه در نزدیکی دیوارهای بلند و درختان پر برگ.
4-عدم احداث گلخانه در سطوحبا شیب زیاد، زیرا در این صورت هوای گرم به قسمت بالای گلخانه رفته و قسمتهای پائین دارای هوای سرد می شوند .در مناطق گرمسیری می توان به منظور کاهش دما در فصل تابستان در ضلع غربی گلخانه از درختان خزان شونده استفاده کرد.
جهت گلخانه از نظر جغرافیایی:جهت گلخانه را در عرضهای جغرافیایی بالای40درجه شمالی به صورت شرقی-غربی و در عرض های جغرافیایی پائین 40 درجه شمالی به صورت شمالی-جنوبی انتخاب می کنند البته جهت وزش باد غالب نیز در گلخانه باید مورد توجه قرار گیرد.
در کشورهای اروپایی این جهت برعکس است .
در ایران گلخانه را شمالی-جنوبی می سازند.
اگر بار شدید و غالب باشد و باد عمود بر دیواره باشد باید گلخانه را کمی مایل بسازیم که باد از روی کمانها عبور کند حالت آئرودینامیکی ایجاد می شود.
در گلخانه شمالی-جنوبی دهانه ورودی بطرف شمال و انتهای گلخانه باید به طرف جنوب باشد .
-مدت رویش خیار بین پنج تا شش ماه و گوجه فرنگی نه ماه می باشد .
-خیار در طول دوره دوبار بازدهی دارد و در طول دوره 8 تا10 کیلوگرم محصول می دهد.
-گوجه فرنگی بین 15 تا 30 کیلوگرم محصول می دهد.
انواع گلخانه از نظر شکل و ساختمان:
بطور کلی از نظر ساختمان گلخانه ها به دو دسته عمده تقسم می شوند:
1-گلخانه های تک واحدی
2-گلخانه های چند واحدی یا مرکب
1-گلخانه های تک واحدی خود نیز به چند دسته زیر تقسیم می شوند:
الف:گلخانه های یک طرفه:جهت این نوع گلخانه شرقی-غربی است و معمولاً ضلع شمالی آن از دیوار است و همچنین دیواره جنوبی آن نیز از دیوار می باشد .ضلع شرقی و غربی آن را می توان تماماً و یا نیمی از آن را با مصالح ساختمانی بنا کرد.سقف آن دارای یک شیب یک طرفه بوده و بوسیله نایلون و یا شیشه پوشیده می شود.
ب: گلخانه های دو طرفه :جهت این گلخانه ها شمالی-جنوبی است و ساختمان آن طوری است که دارای یک فراز و دوشیب است .سقف این گلخانه همواره شیبدار بوده و این شیب در نزدیکی استوا زیاد و در قطبین بسیار مایل می باشد .برای مناطق ایران این شیب حدود 45 درجه در نظر می گیرند.
ج: گلخانه های نیمه دو طرفه:اگر عرض گلخانه یک طرفه زیاد باشد عرض گلخانه را به سه دسته تقسیم می کنند و سقف را از یک سوم شمالی در عرض گلخانه می شکنندو جهت این گلخانه ها شرقی-غربی می باشد .
د:گلخانه های منحنی شکل:در این نوع گلخانه اسکلت بصورتی است که شیب در نقطه فراز حالت انحنا به خود می گیرد. در این حالت پوشش گلخانه بصورت پلاستیک و یا F.R.P انتخاب می گرد. در ساختمان اسکلت از لوله های گالوانیزه استفاده می کنند و ارتفاع در این نوع گلخانه با توجه به نوع محصول تولیدی متغیر می باشد.به این گلخانه تونل پلاستیک نیز گفته می شود.
تراکم کشت در خیار:
تراکم کشت به دو عامل بستگی دارد:1-نوع خاک 2-زمان کشت
عوامل موثر در فاصله کشت گوجه فرنگی:مسلماً در فاصله کشت رقم-خاک و زمان کشت مهم است حداکثر2 بوته در متر مربع برای گوجه فرنگی کفایت می کند.
اثر درجه حرارت محیط گوجه فرنگی:
درجه حرارت محیط اثرات متعددی در کیفیت میوه و یا اندازه و شکل میوه باقی می گذارد
در مورد نماتد:
نماتد انگل است ، فراورده های نماتدکش( )بیش از حد قبل از نشاء استفاده می شود و فرآورده های نماتدکش در گودالهای و شیارهائی که بین 25-20 سانتی متر در زمین کنده شده دارند پخش یا پاشیده می شوند. اگر پیش از نشاء بر علیه----استفاده نشود میتواند در خلال پرورش گیاه صورت پذیرد که در این حالت فرآورده ها نماتدکش در شیارهای کم عمق می ریزند ماده های نماتدکش1000-300تخم می گذارند.مهمترین آنها از نظر کشاورزی نماتدهای جونده ریشه هستند .
نماتد گونه جوانیکا از همه معروف تر است . برای مبارزه با جوانیکا سه سال تفاوت کشت لازم است . مبارزه ،سولاریزاسیون ،یخ کردن آب و در نهایت مبارزه شیمایی ، بهترین دما برای تلقیح گوجه فرنگی25-20درجه حداکثر30-20درجه حداقل13-11 درجه
2-گلخانه های چند واحدی :گلخانه های چند واحدی یا مجتمع در واقع از چند گلخانه تشکیل شده است که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.چنانچه در این نوع گلخانه محصولات مختلفی با نیازهای حرارتی و رطوبتی متفاوت کشت می شود می توان این واحد ها را از یکدیگر جدا کرده و توسط یک راهرو به یکدیگر ارتباط داد.معمولا این نوع گلخانه در مساحتهای بالای 1000 متر مربع احداث می گردد.
اجزای گلخانه:
1-اسکلت 2-تجهیزات گلخانه 3-پوشش گلخانه 4-سکوهای گلخانه 5-راهروهای گلخانه 6-هواکش های گلخانه 7- اتاق کار گلخانه
1-اسکلت گلخانه:
الف:چوبی
ب:لوله ایPipe frames
ج:سوله ای خرپایی
بسته به امکانات محلی و سرمانه گذاری طرحهای متنوعی جهت احداث گلخانه در اختیار است که ارزانترین آنها گلخانه های چوبی بوده و هم اکنون بیشترین مقدار تولید در آنها صورت می گیرد ولی این سیستم بسیار کم دوام بوده و بدلیل کمی مقاومت آن در مقابل بادها قادر به ایجاد ارتفاع لازم نمی باشد .
گلخانه های سوله ای با پوشش شیشه نیز در تولید صیفی جات بدلیل هزینه بالا مقرون به صرفی نمی باشد .رایجترین نوع گلخانه تونلهای لوله ای با پوشش پلی اتیلن می باشد که بدلیل مقاومت بالا در مقابل باد و قیمت مناسب آن از بهترین نوع گلخانه برای منطقه خاور میانه می باشد (باران از گوشه و کنار آن وارد گلخانه می شود).
جهت ساخت گلخانه لوله ای بیشتر از لوله های گالوانیزه به قطرهای 4 و 5 سانتی متر استفاده می شود.
اتصالات این نوع اسکلتها تماماً بصورت پیچ و مهره و بست و شمع می باشد و نقاطی که از جوش استفاده می شود باید رنگ پوشش داده شوند.از اجزای مهم دیگر اسکلت گلخانه می توان به شمع و بست اشاره کرد.
شمع:اجزای حماینی در برابر فشار.
بست:اجزای حمایتی در برای کشش.
پوششهای پلی اتیلن دو جداره هفت تا ده سال ضمانت دارد.پلی اتیلنUدار هشتاد و نه درصد نور را از خودش عبور می دهد و سه سال دوام دارد.
گلخانه سیر تکاملی را تا رسیدن به گلخانه مدرت طی کرده است و نباید شرایط استاندارد باشد
-نوع اسکلت چوبی و فلزی تقسیم می گردند.
-اسکلت چوبی: استحکام اسکلت چوبی کم است –عدم استحکام در برابر باد و برف هر چقدر ارتفاع بالا باشد استحکام گلخانه پائین می آید(5/2 متر ارتفاع مناسب است).بعلت رطوبت بعد از مدتی چوب بداخل گلخانه شکم می داد و بایستی دوباره زیر آن ستون بکنیم که بصورت مناسب قرار بگیرد. در گلخانه چوبی میزان تهویه هم پائین است .گلخانه چوبی از نظر تجاری مقرون به صرفه نیست .
لوله گالوانیزه :لوله گالوانیزه برای تولید صیفی جات جانشین خوبی برای چوب است و شکل پذیری خوبی بصورت منحنی و کمانی دارد.گالوانیزه یک لایه آبکاری شده دارد که باعث می شود لوله از بیرون زنگ نزند. در طول سال لوله نیز زنگ می زند این مشکل را با زدن ضد زنگ بداخل لوله برطرف می کنند .از لوله گالوانیزه برای اسکلت گلخانه ای استفاده می شود.
-جوشکاری دشه از پیچ و مهره ای ارزانتر نیست
2-پیچ و مهره ای
معایب اسکلت جوشکار شده :
اولاً: در سیستم جوشکاری گلخانه دائمی شوع می شود و بعداً قابل تغییر نیست و ناچاراً باید باوراقی افروخته شود.
ثانیاً:در موقع جوشکاری لعاب آبکاری از بین می رود و محل جوشکاری را می پوشاند و از طرف دیگر وزش باد بگلخانه باعث می شود که محل جوشکاری بشکند.
ثالثاً :لوله گالوانیزه خوب جوش نمی گیرد(اسکلتهای جوشکاری کاملاً منسوخ شده و از بین رفته است )
اسکلتهای پیچ و مهره ای :
این نوع اسکلت ها نسبت باسکلتهای جوشکاری کمی گرانتراست. در پیچ و مهره ای تاسیسات غیر دائمی است و دقت که لازم باشد میتوانیم آنرا تغییر دهیم . استحکام گلخانه زیاد است در صورتیکه قسمتی از کمان صدمی ببیند و از بین برود کمان دیگری با استفاده از پیچ و مهره جایگزین آن می شود.اجزاء اسکلت لوله گالوانیزه دو اتصالات فرعی داریم(لوله های که جهت بالا بردن ضریب استحکام گلخانه بکار می روند(شمع و بست)).
-در این نوع گلخانه یک لوله دو سر کمان را به هم وصل می کند(بست)و لوله دیگر میانه های کمان یا به لوله پائین وصل می کند(شمع) ارتفاع شمع5/1 متر است .
کار بست چیست ؟
اولاً: هر زمان که باد به گلخانه می وزد این بست دو سر کمان را محکم گرفته و نمی گذارد گلخانه تکان بخورد(اجزای حمایتی در مقابل کشش).
ثانیاً:لوله که از حالت بصورت کمان تغییر شکل می دهد بست کمان را نگه می دارد که لوله را به حالت اول برنگردد.
-شمع :شمع کمان را به ستون محکم می کند(اجزای حمایتی در برابر فشار)موقع ساختن گلخانه بایستی حتماً شمع ساخته شده و وجود داشته باشد.
-بادبند:بادبندها استحکام گلخانه را بالا می برند.
اندازه قطر ستونها:
بطور کلی قطر ستونهای اصلی حدود پنج سانتی متر(استاندارد)باید باشد وقطرسایر لوله ها حدود پهار سانتی متر است .اگر منطقه مشکل داشته باشد (بادگیر و برفی باشد)ستونها شش سانتی متر و سایر لوله ها پنج سانتی متر باید قطر داشته باشد .
طراحی ستونها برای گلخانه:
برای کاستن و برقرار کردن ستونها دو شکل عمده در زمین وجود دارد.ابتدا گودالهایی باندازه چهل سانت و بفاصله های معین حفر می کنند.مخلوطی از شن بادامی ماسه و سیمان را در پی می ریزند پایه ستونهارا محکم می کنند بعد زا آن لوله با پیچ و مهره بکار می برند.کار دیگری که مقاومت را بیشتر بالا می برد و اصولی هم هست استفاده از ستون است به جای چهار پیچ و مهره دار مانند پایه های سوله های فلزی)-ابتدا صفحه ستون را که جای پیچ و مهره دارد در پی محکم مستقر می کنند سپس ستون را با پیچ و مهر بر پا می کنند.فاصله هر ستون تا ستون دیگر دو تا سه متر و گزینه اش 5/2متر است .هر دهانه گلخانه را بین 7تا9متر در نظر می گیرند در مواقع طراحی ابعاد زمین را در نظر می گیرند. ارتفاع از سطح زمین تا ابتدای تاج کمان 4متر از کمان تا بالای قسمت تاج 5/1 متر جمعاً 5/5 متر یعنی ارتفاع حداقل باید 5/5 متر باشد . در کشور هلنئ ارتفاع 8-5/7 متر است هر چه ارتفاع بیشتر باشد از نظر تهویه میزان محصول بیشتر است .
اسکلت آلومنیومی
این اسکلت سبک، قابل جابجایی، تغییران آسان است .زنگ نمی زند نسبت به لوله گالوانیزه نور زیادتریوارد گلخانه می کند پرت دما به حداقل می رسد.
معایبی که این اسکلت دارد این است که استحکام آن نسبت بااسکلت گالوانیزه کمتر است .
2-پوشش گلخانه:پوشش گلخانه می تواند فایبر گلاس یا(FRP) ، شیشه و یا پلی اتیلن باشد که معمولاً در گلخانه های کشت صیفی جات از پوشش پلی اتیلن که دارای مواد خاصی به نام UV (Ultra ، Violet ) است و در مقابل اشعه ماورای بنفش مقاوم می باشد استفاده می کنند. در تولید غالب محصولات گلخانه ای این پوشش در طول دوره رشد باقی می ماند در غیر این صورت بدلیل تبخیر زیاد و همچنین عدم کنترل عوامل اقلیمی-محیطی بوته ها قادر به تولید محصول نخواهند بود.
پوششهای گلخانه بنوع اسکلت بستگی دارد بهمین علت میزان نوری که باید از این پوشش وارد گلخانه شود مورد نیاز است برای ضیفی جات باید نود در صد نور از پوشش گلخانه عبور کند و یک کیلو گرم پلی اتیلن U.V دار حدوداً برای پنج متر مربع کفایت می کند ضخامت دویست میکرن مناسب است مدت سه سال قابل دوام است .
موارد مهمی که در احداث گلخانه می بایستی رعایت کرد:
1-جهت گلخانه بصورتی باشد که کمترین مقاومت را در مقابل باد ایجاد نماید.
2-درهای ورودی و خروجی باید یکپارچه بوده تا ضمن تهویه بهتر امکان عبور ماشین آلات کوچک را نیز فراهم نماید .
3-تهویه گلخانه بوسیله باز نمودن پنجره های جانبی و سقفی و همچنین درها و استفاده از فن ها و هواکش ها صورت می گیرد.
4-سیستم گرم کننده بسته به موقعیت و اقلیم می تواند از شوفاژ هوای گرم و یا شوفاژ آب گرم انتخاب گردد.اکسیژن لازم برای این تاسیسات از خارج گلخانه بوسیله یک خط لوله تامین می گردد.
لازم به ذکر است که وجود گازCo می تواند خسارات شدیدی را به گیاهان وارد نماید خصوصاً در زمستان که تهویه هوا بدلیل سردی هوا کمتر صورت می گیرد لذا باید در انتخاب سیستم های گرما زا دقت کافی را اعمال کرد.
بهترین سیستم های گرم کننده سیستم هوای گرم و شوفاژ آب گرم می باشد . در سیستم هوای گرم برای هر تونل 500متر مربعی یک واحد گرم کننده الی 100 الی150 هزار کیلو کالری کفایت می کند. در سیستم شوفاژ آب گرم لوله های پلی اتیلن بر روی پشته های کشت قرار گرفته و تبادل حرارتی را بصورت مارپیچی انجام می دهند.
5-در مناطق شمالی کشور که روزهای ابری در طول پائیز و زمستان زیاد است استفاده از نور مصنوعی توصیه می شود.لامپهای فلوروسنت بصورت یک در میان و یا استفاده از لامپهای بخار سدیمی تا حدود زیادی کمبود نور را جبران می نماید .
6-سیستم آبیاری در گلخانه ها از نوع تحت فشار قطره ای می باشد تا علاوه بر مزایای زیر:
الف:صرفه جویی در مصرف آب.
ب:راندمان تولید بالاتر.
پ:جلوگیری از رشد علف های هرز.
ت:جلوگیری از سله بستن خاک.
ج:کاهش هزینه های جانبی از جمله دستمزد کارگر(جهت وجین وسله شکنی).
چ:تنظیم بهینه رطوبت گلخانه و جلوگیری از بروز بیماریهای قارچی و شیوع آن می تواند عملیات کود دهی را نیز آسانتر نماید.
ح:طول گلخانه ها برای تهویه مناسب نباید از 50 متر بیشتر باشد .
انواع گلخانه از نظر درجه حرارت :
1-گلخانه گرم 25-18 درجه سانتیگراد.
2-گلخانه گرم و مرطوب25-18 درجه سانتیگراد.
3-گلخانه معتدل16-12درجه سانتیگراد .
4-گلخانه خنک11-6 درجه سانتیگراد.
گلخانه گرم:در این گلخانه دما در حدود 25-18 است و برای گیاهانی که احتیاج به دمای بالایی دارد مورد استفاده قرار می گیرد .رطوبت تنها از راه آبیاری گیاهان تامین می شود.انواع کاکتوس که بومی مناطق حاره می باشند در این نوع گلخانه تکثیر می شوند.
گلخانه گرم و مرطوب:در این گلخانه علاوه بر آّبیاری گیاهان ، راهروها و دیواره ها نیز بوسیله سیستم Mist (مه پاش) تامین رطوبت می شود.قلمه ها در این نوع گلخانه به سرعت ریشه دار می شوند و پیوندها به آسانی جوش می خورند و به این دلیل به این نوع گلخانه ، گلخانه تکثیر نیز گفته می شود.گیاهانی مانند نخل مرداب که نیاز به رطوبتی بالا دارند در این گلخانه نگهداری می شوند.
گلخانه معتدل:دما در این گلخانه 16-12 می باشد .اکثر گیاهان و گلهای آپارتمانی در این گلخانه رشد می کنند.
گلخانه خنک:دما در این گلخانه حدود 11-6 است و در نگهداری از نخلهای زینتی، مرکبات و گیاهانی که فصول گرم سال را در فضای آزاد می گذرانند استفاده می شود در این نوع گلخانه به بندرت از سیستم گرمایی استفاده می شود.
انواع پوشش گلخانه :
1-پلی اتیلن PE
2-شیشه
3-فایبر گلاسFRP
مقایسه بین شیشه و پلی اتیلن:
1-شیشه بر عکس پلاستیک مشکل شکستن دارد و تعویض آن نیز مشکل است .
2-تمیز کردن شیشه از پلاستیک راحت تر است ولی پلاستیک بعد از چند بار شستشو از بین می رود.(باران از گوشه های آن وارد گلخانه می شود.)
3-شیشه بهتر از پلاستیک نور را از خود عبور می دهد ولی افت حرارتی بیشتری نسبت به نایلون دارد. (در گلخانه دائمی شیشه مقرون به صرفه نیست در فصل سرد سال تبادل با بیرون داریم )
4-گلخانه های با پوشش پلاستیک از لحاظ هزینه مقرون به صرفه تر هستند .
5-حمل و نقل شیشه نسبت به پلاستیک مشکل تر است .
انواع پوشش های گلخانه:
الف:شیشه ای ب: پلی اتیلن ساده و U.V دار.
درجه مقاومت پلی اتیلن ساده نسبت باشعه ماوراء بنفش پائین است جلوی آفتاب بعد از مدتی پودر می شود و میریزد و پلی اتیلن ساده برای سقف گلخانه دائمی مناسب نیست فقط برای تولید نشاء و آنهم برای مدت پنج ماه کاربرد دارد .
پوشش های پلی اتیلن U.V دار
این پوششها بهترین و مقرون بصرفه ترین پوشش گلخانه ای است هشتاد و نه درصد نور را از خودش عبور می دهد. باشعه ماوراء بنفش مقاوم است .در بازار سه تا چهارده در صد متغیر است در بازار ایران تا پنج درصد متغییر است برای صیفی جات 3تا 5 درصد استفاده می کنیم .یک پلاستیک سه تا پنج درصد گرمای مناسب به گلخانه می دهد باید آنرا درست روی سقف بکشیم این کار باید توسط متخصصان انجام شود مدت سه سال قابل دوام است . پوشش اکثر گلخانه ها در سال دوم پوشش خراب می شود و باید تعویض شوند هر چه درصد U.V بالاتر برود مقاومت آن بیشتر و قیمت آنهم گرانتر می شود هیچ راه عملی یا علمی وجود ندارد که بتوان تشخیص داد U.Vچند در صد است و بستگی بشرکتهای معتبر سازنده صاحب اعتبار دارد.ضخامت پلاستیک می تواند در مقاومت U.V موثر باشد . این پوشش بهیچ عنوان نباید رنگی باشد زیرا در بازار این پوشش را برنگهای زرد و سبز و آبی میفروشند که نباید خریداری شود.
موقع استاندارد تعویض پلاستیک فصل تابستان است که بر اثر گرماارتباط پلاستیک خیلی خوب است و می تواند بطور محکم روی سقف گلخانه کشیده می شود.یک کیلوگرم پلی اتیلنU.Vدار حدوداً برای پنج متر مربع کفایت می کند.ضخامت -------- عرف مقدارU.V دار بین هفت تا هشت متر است .
پلی اتیلن های ضد قطره :
این پلی ایلن ها وارد بازار شده و دارای دو مشکل است :
1-مواد ضد بخارANTIPAG تمام رطوبت را بقطرات آب تبدیل می کند و نمی گذارد قطرات آب زیر سقف پلی اتیلن تشکیل شود.
2-در سقفهائی که شیب تندئ دارند می توان از قسمت اول(تبدیل رطوبت بقطرات) استفاده کرد در صورتیکه از پوشش منحنی برای گلخانه استفاده می کنیم ، قطره آب رد سقف تشکیل نمی شود.
ایراد قطره:
قطره دو ایراد بوجود می آورد:
1-تولید بیماری های قارچی 2-همین قطرات که جمع می شود مانع نفوذ نور بداخل گلخانه می شود.
-صاحب گلخانه خودش می تواند دو پلاستیک بکار برد و فاصله دو پلاستیک نباید از پنج سانتی متر بیشتر باشد اگر فاصله دو پلاستیک بیشتر باشد از تابش نور جلوگیری می کند بهتر است بین دو جداره دستگاه فن تهویه قرار بگیرد که رطوبت را بکشد و خارج کند پوششهای پلی ایلن ضد حرارت و ضد ویروسی است .
پوشش فایبر گلاس
پوششهای فایبر گلاس برای گلخانه های تولید گل مناسب است ، نور کم عبور می دهند و عمرشان زیاد است . اگر فایبر گلاس سفیذ ساده باشد در گلخانه کشت صیفی جات برای دیواره های کناری می توان استفاده کرد در برابر باد مقاومت دارد .اما حتماً برای پوشش سقف باید از پلی اتیلن استفاده شود.عیب بزرگپلی اتیلن این است که بعد از مدتی کدر می شود.
سیستم گرما در گلخانه :
بدو صورت میتوان گرما را در گلخانه بوجود آورد
1-سیستم شوفاژ هوای گرم
2-سیستم شوفاژ آب گرم
بیشتر سیستمی که در گلخانه ها وجود دارد سیستم شوفاژ هوای گرم است .
مزایای سیستم شوفاژ هوای گرم
قسمت این سیستم ارزان است و زود هم گرم می کند.
معایب سیستم شوفاژ هوای گرم
1-عدم یکنواختی گرما، میتوان این سیستم را در دو طرف گلخانه (دو دهانه)نصب کرد.
2-بر اثر احتراقناقش گاز Co منواکسید کربن که گاز خفه کننده ای است تولید می شود . این گاز برای انسان و گیاه مضر است اگر در این سیستم از سوخت گازوئیل استفاده شود امکان ورود این گاز بداخل گلخانه بیشتر است .طولدودکش باعث نشت گاز بداخل گلخانه می شود.
3-مشعل برای تولید شعله نیاز به اکشیژن دارد و در زمستان گیاه در گلخانه دچار کمبود اکسیژن می شود برای جلوگیری از اینکار باید زیر مشعل یک دریچه نصب کنیم و از طریق یک کانال تولید گاز مشعل را به خارج هدایت نمائیم اگر به علت مشعل خاموش شودروند یخ زدن گلخانه سریعتر می شود برای هر پانصد متر مربع فضای گلخانه یکصد هزار تا یکصد و پنجام هزار کیلو کالری در ساعت مورد نیاز است (در سیستم هوای گرم).
کیلو کالری مورد نیاز در ساعت500متر(150-100هزار)
سیستم شوفاژ آب گرم
این سیستم مانند شوفاژ منازل است با این تفاوت که رادیاتور ندارد در خارج از گلخانه سیستم حرارت مرکزی مورد نیاز است این سیستم آب گرم را بداخل گلخانه هدایت می کند و شبها از طریق لوله ها آب گرم یکنواخت بگلخانه جریان می یابد و حتی لوله را داخل خاک هم می خوابانند.
مزایای سیستم شوفاژ آب گرم
1-یکنواختی دما:تمیز بودن سیستم که فقط لوله بداخل گلخانه آب می آورد.
2-اگر بهر دلیل سیستم از کار نیفتد آب گرم خیلی دیر گرما را از دست می دهد باید سیستم برگشت آب گرم را ببندیم که گلخانه دیرتر یخ بزند و یا اینکه با برگشت لوله ها زیر خاک را گرم می کنند یا سیستم جداگانه ای برای گرم کردن خاک تهیه می کنندو باید کنارریشه ها درجه حرارت آب ملایم باشد .
معایب سیستم شوفاژ آب گرم:
1-امکان دارد داخل لوله ها دچار گرفتگی و شکستگی شود(در کرج ازاواخر آبانماه تا 25 فروردین ) باید از سیستم گرمادهی برای گلخانه استفاده کنیم (فقط شبها از سیستم گرمادهی استفاده می کنیم )در شبها روی گرمای 15درجه یا 14 درجه حفظ می کنیم .در روز سعی می کنیم گرمای گلخانه را یا نور خورشید تامین کنیم .
نور در گلخانه:
نور یکی از فاکتورهائی در فصل پائیز و زمستان است نور اگر کم تابیده شود در تولید محصول اثر مستقیم دارد یعنی نور و محصول اثر مستقیم با یکدیگر دارند.
واحد نور(لوکس نام دارد)
واحد نور لوکس000/10
واحد نور لوکس45000 حداکثر25000-20000
بهیه نور در گلخانه صیفی جات در تمام فصل بین بیست هزار تا بیست و پنج لوکس است . زمان مناسب 14 ساعت نور و روشنایی برای گلخانه لازم است بقیه نور را باید بوسیله لامپ مصنوعی تامین کنیم در کشور چین از بعضی لامپهای مصنوعی که طیف نور خورشید دارند استفاده می شود البته از هم لامپها می توان استفاده کرد. لامپهای فلورسنت یا مهتابی لامپهای مناسبی هستند ، از ترکیبی از نور سفید(مهتابی) با نور آفتاب(رنگ زرد) میتوان بعنوان لامپهای مصنوعی در گلخانه استفاده می کنیم .
نور زرد به تنهایی طیف نور مناسبی نیست مگر اینکه با سفید ترکیب شودلامپها نباید از سطح گلخانه ارتفاع زیادی بگیرند باید میزان نوری باشد که بر رشد گیاه کمک بکند. فاصله انتهای بوته تا لامپ حدود40 تا 50 سانتی متر است .
سیستم باید متحرک باشد از لامپهای بخار سدیمی هم می توان استفاده کرداما فلورسنت از همه بهتر استفاصله هر لامپ از یکدیگر باید دو متر باشد .
برای هر 10 ساعت روشنائی طبیعی شش ساعت روشنائی مصنوعی ایجاد می کنیم در بقیه ساعات لامپها باید خاموش باشد . در زمستان شانزده ساعت روشنائی و سپس تاریکی مطلق-فواصل لامپهای مهتابی از یکدیگر دو متر است .
علائم کمبود نور در بوته ها
1-ریزش گل در پائیز و زمستان
2-سبب افزایش قد نشاء می شود.نشاء بصورت علفی بالا می رود و افزایش شکنندگی پیدا می کند.
3-گیاهانی که کمبور نور دارند، کمرنگ می شوند البته در بعضی مواقع بوته ها پر رنگ هم می شوند(پررنگ بودن بوته بر اثر کمبود نور است ).
برای اندازه گیری نور در گلخانه از دستگاه لوکس متر استفاده می شود و ب دو نوع است . دستی و اتوماتیک .اگر دستگاه روی عدد اول درجه نور را تا آخر نشان نداد دکمه دستگاه را روی درجه دوم قرار می دهیم هر عددی که نشان داد یک صفر بآخر آن اضافه می شود اگر درجه دوم هم تا آخر درجه نور را نشان نداد دگمه دستگاه ا روی درجه سوم می گذاریم ، هر عددی که نشان داد دو صفر بآخر آن اضافه می کنیم .
تعدادی دیگر از اجزای گلخانه:
4-سکوهای گلخانه:این سکوها بر اساس نیاز و نوع گیاه و احتیاج نوری گیاه در گلخانه ساخته می شوند:
الف:سکوهای گود:اگر گیاهان مورد نظر به نور کم نیاز داشته باشند آنها را در سکوهای گود قرار می دهند.عمق این سکوها معمولاً 80 سانتی متر از سطح گلخانه می باشد .
ب:سکوهای مسطح :جهت کشت صیفی جات ، سکوها در قسمت همکف احداث می گردند.
ج:سکوهای بلند: در حالتی که گیاهان به نور زیاد نیاز داشته باشند سکوهایی با ارتفاع 80الی 85 سانتی متر ساخته می شوند.
5-راهروهای گلخانه :عبارتند از راههایی جهت رفت و آمد کارگران و ماشین آلات کشاورزی که متناسب با نوع گلخانه متفاوت می باشند.
6-هواکش های گلخانه: جهت کنترل دما و رطوبت و همچنین تهویه از این هواکش ها استفاده می شود.
7-اتاق کار گلخانه :اتاقی که در کنار گلخانه ساخته می شوند و برای پاره ای از عملیات کشت و کار از آ« استفاده می شود .انتقال گلدانها و ادوات و لوازم کشاورزی و غیره از این اتاق صورت می گیرد . در عین حال می توان چندین گلخانه را به وسیله این اتاق به یکدیگر ارتباط داد.
میزان دما در گلخانه : میزان دمای گلخانه با توجه به گیاه متفاوت است اما عموماً گلهای آپارتمانی دمای25 را می پسندند.بهترین دما برای گیاهان 25-18 است اما باید توجه داشت که دما در شب باید 5-4 کمتر از روز باشد این اختلاف دما در شب هنگام به تنفس گیاهان کمک می کند .چنانچه درجه حرارت در شب بیشتر باشد میزان تنفس گیاه نیز بالا می رود و در نتیجه مواد بیشتری حاصل از فتوسنتز سوخته می شود. میزان نور نیز بر شدت فتوسنتز موثر است . به همین دلیل در تابستان روی گلخانه را با حصیر می پوشانندو یا شیشه گلخانه را رنگ می زنند و یا با مواد آهک دار می پوشانند.
خنک کردن گلخانه ها: برای خنک کردن گلخانه می توان از کولر یا چیلرهای آبی استفاده نمود.همچنین می توان از سیستم آب پوشال یاFan and pad استفاده کرد.برای این منظور در یک قسمت گلخانه در دیواره گلخانه پوشال قرار می دهند و در قسمت مقابل آن یک هواکش قوی نسب می کنند با خیس کردن پوشال وروشن کردن هواکش جریان هوای خنک در گلخانه ایجاد می گردد. دیواره پوشالی مورد نیاز گلخانه می بایستی حدود یک دهم سطح گلخانه باشد . برای مثال یک گلخانه 500 متر مربعی می بایستی دارای50 متر مربع دیوار پوشالی باشد. برای کارکرد بهتر این سیستم پوشالها را در جهت باد غالب تعبیه می کنند.
خنک کردن گلخانه :
در منطقه کرج و توابع آن از اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه باید عملیات خنک کردن را انجام دهیم .دمای گلخانه نباید از 25درجه سانتی گراد بالاتر برود هر گرمائی که بیرون از گلخانه باشد همان دما در گلخانه 10تا15 درجه بیشتر می شود.
در گلخانه هائی که در فصل زمستان فعالتی انجام نمی دهند گرما حداقل 17 تا18 درجه باید باشد .
خنک کردن گلخانه :
-کولر صنعتی (چیلر ها)بر اساس گردش آب در کولر ها هوای خنک ایجاد می شود بخصوص تولید کننده قارچ.
-کولر آبی در محیط های 100تا150متر استفاده می شود و برای گلخانه زیاد مقرون بصرفه نیست
-Fan andpad آب پوشالی
-سایه دار کردن
-شیدر
آب پوشال: همان سیستم کولر آبی است با وسعت بیشتر انتهای گلخانه باندازه یک دهم وسعت گلخانه باید باشد مثلاًیک دهم پانصد متر می شود50متر .سلولز با pad از پوشال بهتر است در گلخانه پنجره درست می کنیم اگر پنجره ها در سایه باشند کمک بیشتری بخنک کردن داخل گلخانه می شود.
سایه کردن:
سایه کردن یکی از موارد مهم برای گلخانه است و به دو صورت انجام می شود .
1-سنتی یا اولیه =آب+گل-آب+رمل-آب +آهک-آب+چسب چوب
محلول های مختلفی تولید می شود و مقداری هم از چسب چوب استفاده می شود این سیستم سخت است و در مقابل باد و باران مقاومت ندارد .
آب+گل توصیه نمی شود زیرا سقف کدر می شود و گرما را جذل می کند و گرما را بداخل انتقال می دهد اما محلول آب+مل از همه بهتر است .
شیدر:
اخیراً استفاده از شیدر ها Shaiding معمول شده است شیدرها تودههای از جنس پلاستیک هستند در رنگهای مختلف وجود دارند رنگ سفید آن از همه بهتر است و می تواند گرمای گلخانه را کاهش دهد. بعد از رنگ سفید از رنگهای آبی و قرمز نیز استفاده می شود. معمولاً می توانیم روی شیدر را محلول آب+مل و چسب چوب بپاشیم .محلول باید دقیق باشد –خودش روی بدنه خشک می شود برای مخلوط کردن آب+مل درصد معینی وجود ندارد.
توجه و تذکر=هر محلولی که روی گلخانه می پاشیم باید قابل پاک کردن باشد و گرنه بعداً مشکل پیش می آید زیرا این شیدر برای حدود3تا4 ماه مورد نیاز است در فصل پایز جمع می شود از طرف دیگر در فصل زمستان داخل گلخانه زیر سقف پلاستیک می کشند که خودبخود بسته و باز می شود و گرمای گلخانه را تامین می کند.
معایب زیادی رطوبت:
1-شیوع بیشتر بیماری های قارچی.
2-تبخیر گیاهان کمتر و در نتیجه جذب مواد غذایی کمتر صورت می گیرد.
معایب کمبود رطوبت:
1-پژمردگی گلها و گیاهان.
2- طغیان کنه ها.
میزان حرارت مورد نیاز برای یک واحد 500 متر مربعی150-100هزار کیلوکالری می باشد.
میزان آب مورد نیاز برای یک واحد1000 متر مربعی 2500 متر مربع برای یک دوره کشت می باشد .
میزان رطوبت در گلخانه: در صد رطوبت نسبی هوای گلخانه تاثیر بارزی بر رشد گیاه دارد بطوری که می توان گفت گیاهان در هوای مرطوب رشد بهتری دارند.میزان رطوبت نسبی برای صیفی جات قبل از جوانه زدن 80% و بعد از جوانه زدن حدود65-60% م باشد.درصد رطوبت نسبی هوا به عوامل چندی بستگی دارد، از جمله:
1-شدت نور
2-طول مدت روز
3-درجه حرارت هوا
4-میزان آب مصرفی در گلخانه
هر اندازه درجه حرارت بیشتر باشد رطوبت نسبی هوای داخل گلخانه کاهش می یابد. در فصل تابستان که شدت نورآفتاب بیشتر است.گلها و برگها پژمرده شده و شرایط محیطی طغیان کنه را در پی خواهد داشت . چنانچه رطوبت محیط زیاد باشد و به حد اشباع برسد و در مدتی طولانی ادامه یابد میزان بیماری های قارچی و انتشار آنها افزایش می یابد. در تابستان کاهش رطوبت نسبی هوا بدلیل شدت نور ، طول روز و درجه حرارت بالا می باشد و در زمستان بالعکس.تنظیم میزان رطوبت در گلخانه و در نتیجه به روش های مختلفی انجام می پذیرد:
1-سایه دادن گلخانه و در نتیجه کاهش درجه حرارت .
2-استفاده از سیستم هایی نظیر مه پاش(Mist).
3-استفاده از وسایل گرمازا و سرمازا با توجه به فصل
4-استفاده از سیستم های رطوبت ساز
5-تهویه گلخانه
6-سیمان کردن کف راهروها برای کاهش رطوبت
رطوبت در گلخانه
میزان رطوبت در گلخانه باید استاندارد باشد و میزان آن برای موارد مختلف بشرح زیر است .
-در مرحله کاشت بذر حدود 80 درصد رطوبت
-در مرحله رشد گیاه تا آخر دوره 60 تا65 درصد رطوبت یعنی از زمان جوانه زدن تا آخر دوره و میزان رطوبت باید 60تا65 درصد باشد .
-در بهار و تابستان رطوبت کلاً با هواکش بیرون می رود اصولاً در گلخانه میزان رطوبت بالا است زمان ایجاد تهویه رطوبت کم می شود
تامین رطوبت در گلخانه
دستگاههای رطوبت ساز:1-بخار آب 2-پودر آب(سیستم مه پاشmist هر دو حالت دو بازده دارد
در گلخانه صیفی جات به این دستگاه نیازی نیست مگر در منطقه خشک در گلخانه کشت قارچ و گلهای آپارتمانی کاربرد دارد.
سیستم mist یا مه پاش
این سیستم دارای لوله هایی است که از سقف گلخانه عبور می دهد آب که از لایه عبور می کند بصورت پودر وارد محیط می شود. در گلخانه های بزرگ برای سم پاشی و کود دادن از سیستم مه پاش استفاده می کنند . البته این روش بدقت سم پاشی دستی نیست اما هزینه کار را پائین می آورد.مخزن کود و سم را در بالا و پائین می توان نصب کرد.
تامین رطوبت
بین راهروها باید آبیاری شود که میزان رطوبت بالا برود.اگر کمبود رطوبت داشته باشیم = روزنه برگ بسته می شود و برگ دچار پژمردگی می گردد.چون تبخیر زیاد می شود و گیاه از بین میرود پژمردگی موقت در رطوبت کمتر بمرور به پژمردگی دائم تبدیل می شود. کمبود رطوبت باعث افزایش کنه های می شود. کنه ها در رطوبت کم و خشک سریع تکثیر می شوند.
اگر رطوبت زیاد باشد چه چیزی پیش می آید ؟
در پائیز و زمستان رطوبت بشدت بالا می رود در نتیجه بیماری های قارچی و باکتری زیاد می شود ،زمانی که رطوبت بالا باشد سلولها آب را از دست نمی دهند و تبخیر و تعرق انجام نمی شود و فرمان جذب آب از برگاه بریشه داده نمی شود و همین امر باعث می شود که گیاه دچار کمبود مواد غذائی شده و میوه هایش را از دست می دهد.
پلاستیک سیاه : باعث می شود رطوبت خاک زیاد شود .اما در عین حال رطوبت بالا نرود راهروها را می توان سیمانی کرد و یا کلش روی آن بریزیم که رطوبت بالا نرود.
پلاستیک در گلخانه یکی از اهداف است . اگر خاک ضدعفونی باشد بیماری قارچی زیر پلاستیک تولید نمی شود.
سیستم تهویه در گلخانه:تهویه در گلخانه به منظور تامین هوای مورد نیاز گیاهان، خروج گازهای مضر، کاهش رطوبت و همچنین کاهش دما صورت می گیرد . تهویه هوا به دو طریق صورت می گیرد .
1-احداث دریچه هایی در دیواره ها یا سقف گلخانه که قابل تنظیم می باشند.
2-نصب هواکش در گلخانه(به ازای هر 100 متر مربع گلخانه یک هواکش 1400 دور در دقیقه ضرورت دارد).
شاسی: در واقع یک گلخانه کوچک است که می توان دمای آن را بخوبی کنترل نمود.اما ساختمان آن را می توان به جعبه ای تشبیه کرد که فاقد کف بوده و به شکل یک سطح شیبدار می باشد . قسمت فوقانی جعبه را معمولاً از شیشه تشکیل می دهد. که جهت باز کردن می توان بصورت کشویی ساخت و یا در آن را بلند کرد. برای آنکه جعبه سبک باشد شاسی را از جنس چوب می سازند. اختلاف ارتفاع در قسمت جلو و عقب شاسی حدود 20 سانتی متر بوده و شیب آن 5 الی 10 درجه در نظر گرفته می شود.
تهویه در گلخانه
میزان تهویه هر چه بالا تر باشد میزان محصول بیشتر می شود باید ارتفاع را زاد کرد که تهویه بهتر و بیشتر انجام شود.
تهویه در گلخانه –تهویه چگونه در گلخانه وجود دارد
تهویه در گلخانه :
-ورود هوای تازه O2 یا MCO2
-خروج گازهای سمی
-خروجی رطوبت اضافی
-خروج دما و حرارتهای بالا
تهویه هوا بدو طریق صورت می گیرد.
1-پنجره ها: در کنار گلخانه و سقف گلخانه پنجره هائی وجود دارند که از طریق آنها هوای تازه از قسمتهای پائین بگلخانه وارد و از بالا خارج می شود.
در فصل بهار و پائیز=برای تهویه گلخانه از پنجره ها استفاده می شود
در فصل تابستان و زمستان =برای تهویه گلخانه از دستگاه فن استفاده می شود.
2-فن ها یا هواکش ها :در هر دهانه گلخانه یک فن باید نصب شود.
مشخصات فن ها :
فن ها باید در مدت یکدقیقه کل حجم هوای محبوس شده در گلخانه را خارج نمایند. برای استفاده از فن باید حجم گلخانه را محاسبه کنیم .بطور مثال
500m3=H ارتفاع *Bعرض*A طول
یعنی اینکه فن باید قادر باشد که در مدت یک دقیقه هوای پانصد متر مکعب را از گلخانه خارج کند کار فن بر اساس دور در دقیقه است .
دور در دقیقه کفایت می کند1400=m3150-100
ارتفاع باید 5/5 متر و دهانه 8 متر باشد
محل نصب فن :
باید محل نصب فن را در حد وسط بین بالا و پائین دهانه گلخانه قرار دهیم که هم هوای زیر بوته ها را خارج کند و هم هوای بالای بوته ها و سایر قسمتهای گلخانه را خارج کند.
محل نصب هواکش ها :
حدود5/1 متر تا 2 متر ارتفاع از سط زمین برای نصب هواکش مناسب است هواکش بطور مستقیم هوای سالن را از انتها تا اول می کشد و خارج می کند.
اهداف احداث شاسی:
1-کشب بذر و کشت بذر گیاهان حساس به سرما
2-ریشه دار کردن قلمه
3-تولید نشاء و زودرس کردن محصول در زمان کوتاهتر از معمول از کشت
4-مقاوم کردن نشاء و قلمه ها در شاسی های سرد
انواع شاسی:
الف: از نظر درجه حرارت :
1)شاسی سرد(برای مقاوم کردن نشاء و قلمه)
2)شاسی گرم (برای کشت بعضی گیاهان و سبزیجات)
شاسی سرد:در این نوع شاسی فقط از نور خورشید جهت گرم کردن استفاده می شود و سیستمهای حرارتی در آن کاربردی ندارد . از شاسی های سرد بیشتر برای مقاوم کردن نشاء و قلمه ها استفاده می شود .
شاسی گرم:در این نوع شاسی نظیر گلخانه از سیستم گرمایی استفاده می شود . این گرما به وسیله لوله های آب گرم در زیر بستر و یا از طریق المنت های برقی که در کف قرار گرفته اند ایجاد می گردد.
پوشاندن اطراف شاسی با گونی و خاک در گرم کردن موثر است . در قدیم برای گرم کردن شاسی استفاده از کودهای دامی نپوسیده معمول بوده است . با این توضیحات می توان نتیجه گرفت که شاسی یک گلخانه ابتدایی و ساده است که برای کشت بعضی گیاهان و سبزیجات مورد استفاده قرار می گیرد.
ب:از نظر پوشش:
1)پوشش شیشه ای (برای کشت بذر گل و سبزی)
2)پوشش پلاستیکی (برای کشت کاهو، کلم، تربچه،توت فرنگی و لوبیا سبز)
شاسی شیشه ای: این شاسی از چند قطعه چوب نسبتاً ضخیم و یک قطعه شیشه و لولا ساخته می شود . این نوع شاسی برای کشت بذر گل و سبزی بکار می رود.
شاسی پلاستیکی:این شاسی برای کشت گیاهانی مانند کاهو، کلم، تربچه، توت فرنگی و لوبیا سبز کاربرد دارد.
مراحل و طریقه کشت بذر: برای این منظور باید از جعبه کشت استفاده کرد.
الف:ابتدا سوراخهای موجود در کف جعبه کشت و یا گلدان را با تکه ای سفال و یا ریگ درشت می پوشانند.
ب:جعبه کشت را با خاک مناسب که مخلوطی از یک سوم کمپوست ، یک سوم شن و یک سوم خاک قوی ، سیاه و نرم و کمی کود حیوانی سرنگ شدن(الکل) کنند.سپس خاک را ماله می زنند تا صاف شود.(لازم به ذکر است خاک مناسب برای کشت بذور صیفی جات 40% خاکبرگ پوسیده و الک شده و 40% ماسه بادی و 20% کود کاملاً پوسیده دامی و الک شده می باشد ).
ج: سپس بوسیبه یک تخته چوب شیارهایی روی سطح خاک ایجاد می کنند و بذور را با لبه کاغذ یا دست در داخل شیار قرار می دهند و سپس روی بذرها را با مخلوطی از یک دوم کمپوست و یک دوم ماسه نرم که کاملاً با هم مخلوط شده می باشند می پوشانند. عمق قرار گرفتن بذر معمولاً به اندازه 2 تا3 برابر قطره بذر می باشد.
د:سطح خاک را با آب پاش آب داده و چنانچه آب پاش در دسترس نباشد می بایستی سطح خاک را با تکه ای پارچه یا گونی پوشانیده و سپس بوسیله آب با فشار کم آبیاری کرد.
ذ:پس از کشت باید سطح جعبه را با قطعه های شیشه ای پوشاند تا رطوبت حفظ شده و رشد سرعت یابد.
تشکیلات ساده یک سیستم آبیاری قطره ای :
1-منبع آب جهت ذخیره سازی آب مورد نیاز گلخانه.
2-پمپ جهت پمپاژ آب به داخل سیستم .
3-سیلکون که مواد معدنی و ذرات درشت سن و ماسه را از آب جدا می کند.
4-تانک شن:مواد آلی نظیر جلبکها و مقداری از مواد معدنی ریز را جذب می کند.
5-تانک کود: برای مخلوط کردن کود با آب و کوددهی همزمان با آبیاری
6-فیلتر:جهت جداکردن آخرین بقایای مواد آلی و یا بازمانده کودهای شیمیایی(فیلتر آخرین مرحله تصفیه است).
7-لوله های اصلی که آب را از فیلتر گرفته و به لوله های آبرسان می رساند.
8-لوله های آبرسان را از لوله اصلی عمود بر کرتها انتقال داده و از لوله های 25 تا 32 میلی متر پلی اتیلن استفاده می شود .
9-لوله های آبده که معمولاً از لوله های 16میلی متری استفاده کرده و آب را در سطح کرت یا در امتداد کرت انتقال می دهند و آب را به قطره چکان ها یا نازلها و یا در پیرها می رسانند.
10-قطره چکان و یا نازل که آب را به صورت قطره ای و به نسبت مساوی در در فاصله زمانی مشخص به زمین می رساند. در یپرهای موجودمعمولاً4 لیتر در ساعت توان آبدهی دارند.
11-سیستم های فشار سنج که برای تعیین فشار آب و میزان گرفتگی فیلتر ها استفاده می شوند.
چنانچه فشار آب زیاد باشد نشان از گرفتگی فیلترهاست که باید تمیز شوند(اگر فشارآب کم باشد کمبود فشار بر اثر ترکیدگی که لوله فشار سنج فشار آب را کمتر نشان می دهد)
تعریف آبیاری قطره ای:عبارتست از تامین آب مورد نیاز گیاه با جریانی آهسته و فواصل کم با استفاده از خروجی هایی به نام قطره چکان.فواصل و مقدار آبیاری به عوامل چندی بستگی دارد از جمله :
1-نوع خاک
2-سیستم ریشه گیاه
3-عمق نفوذ ریشه ها
4-شرایط محیطی و اقلیمی
5-مراحل رشد گیاه
لازم به ذکر است در خاکهای سنگین و هوموسی می بایستی فواصل آبیاری را زیاد نمود و بر عکس در مورد خاکهای سبک و شنی دفعات آبیاری را افزایش داد.سبزیجاتی که ریشه سطحی دارند تعداد آبیاری بیشتری مورد نیاز است . در مورد سبزیجات ریشه عمیق که به علت دسترسی گیاه به نقاط مرطوب خاک نیاز کمتری به آبیاری دارند می بایستی فواصل آبیاری را بیشتر انتخاب کرد. آنچه که مهم است که آبیاری بر اساس نوبت بندی هفتگی و یا آنچه در نزد کشاورزان رایج است در سیستم آبیاری قطره ای قابل قبول نیست میزان آبیاری و فواصل آن می بایستی بر اساس نیاز گیاه و بررسی میزان رطوبت خاک در محل فعالیت ریشه ها انجام پذیرد.
در گیاهانی مانند گوجه فرنگی و خیار در زمان چهار برگی شدن بسته به شرایط محیط یک دوره بی آبی را باید سپری کرد. این زمان ممکن است بین 15 تا 30 روز طول بکشد . این امر باعث می شود تا ریشه گیاه بتواند به عمق بیشتری نفوذ کرده و گیاه بتواند در زمان باردهی قادر به تحمل تواتر نامنظم آبیاری باشد این تنش مصنوعی می تواند گیاهان را در شرایط نامساعد محیطی مقاوم نماید.
آبیاری مکانیزه تحت فشار:
آبیاری تحت فشار شامل
1-بارانی 2-قطره ای3-تراوا
آبیاری سنتی یا غرقابی شامل1-جوی، پشته 2-کرتی
آبیاری در داخل گلخانه بدو شکل سنتی و غرقابی و تحت فشار انجام می شود .
1-آبیاری سنتی هیچ حسنی ندارد و ضرر هم دارد چون آب زیادی مصرف می کند و رطوبت محیط بطورزیاد در گلخانه بالا می رود.
2-یکنواختی کوددهی(کودشیمیایی)وجود ندارد.عدم یکنواختی در توزیع کود همراه آب وجود دارد و به همه جای گلخانه بطور یکنواخت کود نمی رسد.
3-در مسیر آب علف زیاد جمع می شود.هزینه کارگز زیاد می شود، آفت بیماری زیاد می شود.
4-در زمستان همیشه آب سرد است .دما 20 تا 25 درجه است .شوک سرما بریشه وارد می شود.بطور کلی در گلخانه به هیچ عنوانی آبیاری شنی توصیه نمی شود اما برای یکبار آبپاشی اشکال ندارد
آبیاری مکانیزه یا تحت فشار:
1-بارانی:این روش برای گلخانه خوب نیست روی Mist خوب است .
2-تراوا:بهترین نوع آبیاری تحت فشار است هم از نظر صرفه جوئی در آب و هم از نظر بالا رفتن راندمان تولید . لوله های تراوا عین بدنه کوزه عمل می کنند آب بصورت نمدار کم کم بداخل خاک نشت می کند(بدنه کوزه نشتی دارد) در این سیستم پنجاه در صد کاهش مصرف آب داریم .
منطقه سطحی خاک خشک است ، رطوبت و علف هرز وارد گلخانه نمی شود محصول از نظر کیفیت و کمیت خیلی خوب است .
معایت سیستم آبیاری تراوا:
1-هر دو سال یکبار روزانه لوله ها مسدود می شود و بایستی تعویض شوند.
2-سیستم گرانقیمت است و برای صیفی جات مقرون بصرفه نیست .
این سیستم فقط در مورد گلهای شاخه بریده زیاد بکار می رود.
سیستم آبیاری قطره ای:
این سیستم در دنیا امتیاز خوبی دارد، روی گیاهان مختلف از سیستم آبیاری قطره ای استفاده می شود بطور کلی جریان آب بشکل قطره قطره در واحد زمان (مثلاً چهار لیتر آب در شبانه روز بطور مداوم )پای بوته بریزد چه عملی بوجود می آورد(پنج روز یکبار بیست لیتر –پانزده دقیه یک قطره )در ایران فعلاً واحد زمان زیاد مفهوم ندارد .طراحی سیستم آبیاری قطره ای به صورت زیر است :
دی اکسید کربن CO2
روز =مواد غذائی +O2=CO2فتوسنتز
شب=مصرف مواد غذائی+CO2=O2تنفس
دی اکسید کربن چند کار انجام می دهد:
اولاً:میزان گلدهی را بالا می برد.
ثانیاً:استحکام بوته ها بیشتر می شود.
ثالثاً مواد غذائی بیشتر و کیفیت محصول بالا تر می رود مقدار اکسید کربن موجود در هوا340p.pm می باشد . این مقدار تا حدودی مورد نیاز است و باید افزایش دهیم . نیاز هر گیاهی فرق می کند در صیفی جات تولید محصول بالا می رود از340تا 1000p.p.m در صیفی جات گلخانه ای اضافه می شود. اگر افزایش از 1000p.p.m زیادتر شود نتیجه بر عکس است یعنی باعث مسمومیت و آسیب رسانیدن بگیاه می شود در گلخانه Co2 سنج قرار می دهند.
در قدیم برای تولید Co2 در گلخانه دود تولید می کردند این عمل کار درستی نیست بطور کلی Co2 را بصورت کپسولهایی می فروشند از طریق این کپسولها Co2 وارد گلخانه شده و در فضای گلخانه تزریق می شود . این کپسول دارای شیر است و هنگام استفاده شیر آن را باز می کنند.
از یخ خشک هم برای تولید Co2 در گلخانه می توان استفاده نمود.
راههای طبیعی برای تامین Co2 در دی اکسید کربن استفاده از خاک برگ و کمپوست است . کودهای حیوانی و آلی نیز گاز Co2 تولید می کنند. اما مقدار آنها بالانیست .
در داخل راهروها کاه میریزند روی آنها آب میریزند بتدریج تولید Co2 می کند بطور کلی تهویه گلخانه به تولید Co2 کمک می کند.
کودها:رشد گیاه مستلزم وجود مقدار کافی و متعالی از عناصر کم مصرف و پر مصرف در خاک می باشد که با توجه به رشد گیاه و برداشت مقدار زیادی از عناصر موجود در خاک .پس مصرف کودهایی که بتواند مواد غذایی و عناصر مورد نیاز گیاه را به خاک برگرداند ضرورت می یابد .
عناصر کم مصرف یا میکرو: عبارتند از آهن ، مس ، روی، بر، وانادیوم ، کبالت،منگنز، مولیبدن، کلر
عناصر پر مصرف یا ماکرو:عبارتند از کربن، هیدروژن ، اکسیژن ،ازت، پتاس،کلسیم و منگنز وگوگرد و فسفر.
تعریف کود:کود ماده است طبیعی یا مصنوعی که به خاک اضافه می شود و باعث تقویت خاک می گردد. کودها به دو دسته بزرگ تقسیم می شوند .
1-کودهای آلی(میزان استفاده در سالهای اول بازاء هر متر مربع فضای گلخانه پنج کیلوگرم استفاده می شود)
2-کودهای شیمیایی
کود در گلخانه
در کود خاکی برای تولید مناسب باید از کودها بنحو احسن استفاده کنیم یکی از عظیم ترین هزینه ها در گلخانه عدم شناخت کود و عدم شناخت کاربری آن است .از نظر علمی در مورد کود باید خیلی دقیق کارکرد یعنی نه خیلی زیاد و نه خیلی کم استفاده به عمل می آید .
مزایای کود برای خاک :
1-کود مواد غذایی خاک را بالا می برد در مورد محصولات گلخانه ای که تک محصولی یا دو محصولی است نیاز است که دائماً خاک را تقویت کنیم .
2-بهبود بافت خاک: در دسته بندی کودها یکدسته سومی هم اضافه شود(دسته اول آلی ، دسته دوم شیمیایی و دسته سوم بیولوژیکی).چه نوع مواد غذایی مورد نیاز گیاه است ؟
1-عناصر ماکرو(پرمصرف)
2-عناصر میکرو(پرمصرف)
عناصر ماکرو و یا پرمصرف عناصری هستند که گیاه از اولین مرحله کشت تا آخرین مرحله به آن نیاز دارد مانند اکسیژن –ازت N-کلسیمCA-کربن-منیزیم با Mg-گوگرد.
عناصرماکرو و پرمصرف(P-CA-O-C-MG-S)عناصر میکرو یا کم مصرف این عناصر میزانی ضروری است اما مقدار دهی در خاک باید کم باشد .مانند-آهن –مس-روی-بر-.......-کلر-منگنر-کبالت (کبالت –منگنر-کلر زیاد اهمیت ندارند).
کودهای آلی :
کودهای آلی بهترین نوع کود برای گیاه محسوب می شوند زیرا اولاً بر خلاف کودهای شیمیایی اگر در مقدار کوددهی اشتباهی رخ دهد مانند کودهای شیمایی سبب خشک شدن گیاه نمی شود ثانیاً با بافت مخصوص خود علاوه بر تامین مواد مورد نیاز گیاه باعث بهبود بافت خاک می شود تنها عیب آن این است که این کودها جهت مصرف باید 4-3 سال مانده و خوب پوسیده شده باشند. کودهای آلی ود به دو دسته تقسیم می شوند:
1-کودهای آلی با منشاء حیوانی
2-کودهای آلی با منشاء گیاهی
کودهای آلی با منشاء حیوانی:مانند کودهای گاوی، اسبی،گوسفندی، فضولات ماهی و پرندگان ،اجساد چرندگان و حیوانات و خون و بقایای کشتار گاهی و فضولات انسانی. کودهای حیوانی بر حسب نوع کود و میزان پوسیدگی مورد مصرف قرار می گیرند.کودهای حیوانی بر حسب نوع کود و میزان پوسیدگی مورد مصرف قرار می گیرند. برای پرورش قارچ در روش سنتی بهترین کود، کود اسبی می باشد .جهت پرورش گل و کشت سبزی بهترین کود، کود گاوی یا گوسفندی کاملاً پوشیده می باشد .
کودهای آلی با منشاء گیاهی :شامل خاکبرگ حاصل از پوسیده شدن برگها در مناطق جنگلی یا زیر خاک بدست می آید .جهت کشت گل ها در گلدان داشتن کودهای گیاهی مانند خاکبرگ و خزه ضروری است .بهترین نوع کود آلی با منشاء گیاهی کمپوست می باشد .
کودهای آلی
کودهای آلی طبیعی =حیوانی، گیاهی
حسن بزرگ کودهای آلی در این است که هر چقدر هم زیاد استفاده کنیم مشکلی در زمین بوجود نمی آورد البته یک سری نواقص هم دارد و آن اینکه اگر پوسیده نباشد مشکل پیش می آید .
1-علف هرز زیاد می شود
2-بیماری و آفت زیاد می شود .
اگر کود پوسیده نباشد فرآیند ازت خاک را از بین می برد .گرمای زیاد تولید می کند.
مشخصات کود پوسیده:
رنگ کود تقریباً سیاه رنگ است ، بشکل متخلخل است ، بو ندارد ، خشک است .
کودهای حیوانی:
کودهای حیوانی عبارتند از هر قسمتی از حیوان که قابل پوسیدن از خاک باشد .
برای پرورش قارچ سنتی از کود اسبی استفاده می شود سرما را به خودش جذب می کند و گرمازاست .
کودمرغی:ادرار حیوانات حاوی مقدار مواد مضر بخصوص آمونیاک و گوگرد است . در محیط گلخانه از ادرار حیوانات استفاده نمی شود . کود مرغی دارای اوره بسیار بالایی است که از آن در محیط گلخانه نباید استفاده کرد.بنابراین در مورد کودهای حیوانی میزان استفاده در سالهای اول بازاء هر متر مربع فضای گلخانه پنج کیلوگرم استفاده می شود.
هدف استفاده از کودهای حیوانی:
1-بهبود بافت خاک
2-تامین مواد غذایی
عملیات پوساندن کود
کود را که بطور طبیعی در محلی انباشته می کنیم بمرور زمان و خود بخود می پوسد اما روند پوسیده شدن آنها کمتر است ممکن است چهار سال طول بکشد بنابراین برای آنکه کود زودتر بپوسد باید سرعت عمل را زیاد کرد، برای پوشاندن کود باید موارد زیر را بکار برد .
1-خروج ادرار کود:این عمل با ریختن آب حدود دو ماه الی سه ماه روی کود انجام می شود .پوسیدگی را بصورت لایه به لایه انجام می دهیم یعنی کود+یک لایه آب+اوره
چند آیتم برای پوساندن کود:
1-اضافه کردن ازت به کود
2-مرطوب نگه داشتن کود
3-گرم نگهداشتن کود در فصل سرما
4-پوشانیدن روی کود با پلاستیک در فصل سرما
بازاء هر هزار لیتر آب باید پنج گرم اوره بکود اضافه کرد با این عمل حدود ده سال بعد تقریباً کود پوسیده می شود . کودهای حیوانی منبع آلودگی قارچ هستند.
بعد از اضافه کردن کود و مخلوط کردن آن با خاک باید خاک را ضد عفونی کرد-قسمتهای وسط کود چون تجربه بیشتری دارد گرم تر است . کناره های آن خنک تر است برای حل این مشکل باید بطور یکنواخت کود را زیر و رو کنیم .
کودهای گیاهی :
کودهای گیاهی منبع تغذیه برای میرو ارگانیسم های خاک هستند و از آنها باید در گلخانه استفاده شود
مهمترین کودهای گیاهی :
1-خاک برگ:حاصل تجزیه شاخ و برگ گیاهان در جنگلها –باغات و برای فضای گلخانه در پائیز برگهای اطراف را جمع در گودالهایی به عمق دو متر برگ میریزیم روی برگها را بصورت لایه لایه با آب و ازت می پوشانیم و در خاتمه روی آن خاک می ریزیم یا روی آنرا باز می کنیم و بهم میزنیم یک لایه برگ، یک لایه خاک و ازت بعد از مدت کوتاه خاک برگ مخلوط می کنیم و بکار می بریم .
انواع خاک برگ:
اسیدی ترین نوع خاک برگ ، برگ چای است .
غنی ترین نوع خاک برگ از نظر مواد غذایی خاک برگی است که از ریشه گیاه هم استفاده شده و بخصوص خاک برگ حاصل از تجزیه چمن(چمن و ریشه)
پیت=کود حاصل از تجزیه مواد آلی پوسیده مانند شاخ و برگ پوسیده
تورب=مواد آلی نیمه پوسیده
از کدام خاک برگ نمی توان استفاده کرد:
گیاهانی که بخاطر قدرت زیاد ،گیاهان دیگر را از بین می برند، گیاهانی دارای اسانس،رزین ها ، ضمغ ها و غیره می باشد از خاک برگ این گروه نباید استفاده کرد.مثلاً اگر از گیاه گردو استفاده شود اثر منفی می گذارد و اجازه رشد بسایر گیاهان نمی دهد.برگ اکالیبتوس مقدار زیادی اسانس داردکه قابل استفاده نیست .
تعریف کمپوست:ماده است که از مواد گیاهی دور ریختنی که با روش خاصی پوسیده شده و به صورت پودر در آمده است ، بدست می آید .(به ازاء هر شش کیلوگرم خاک یک کیلوگرم کمپوست کفایت می کند)
طرز تهیه کمپوست:هر روزه در مزارع کشاورزی، باغات ، منازل،مغازه های سبزی فرشی و غیره مقادیر زیادی پس مانده غذایی، علفهای هرز ، برگ خشک،کاغذ، مقوا ، سبزیجات، چمن های اصلاح شده ، پوست میوه جات و غیره وارد زباله دان ها می شود که بعد از جمع آوری سوزانده و یا در جایی انباشته می شود . این امر باعث گندیدگی مواد شده و کود مناسبی به نام کمپوست بدست می آید .
جهت تهیه کمپوست می توان از جعبه چوبی و یا ورقه های آهن سفیدکه ارتفاع آنها حدود 5/1 متر می باشد استفاده کرد . مواد دور ریختنی و دیگر مواد قابل تجزیه و مواد نظیر اوره و کودهای حیوانی و یا جهت تسریع در عمل پوسیدگی برگ ها آهک به آن اضافه می کنند و آن را آّ پاشی می نمایند. پس از 4 ماه محتویات جعبه را زیر و رو کرده بعد از 8-6 ماه کمپوست آماده را می توان برای گلدانها و زمین های کشت و یا باغ استفاده نمود. کودهای آلی انرژی مورد نساز جانوران میکروسکوپی خاک را تامین کرده و از این رو موجبات تحول خاک را فراهم می آورند. در ضمن این کودها باعث بالا رفتن میزان املاح خاک گشته و سبب بالا رفتن سرعت جذب مواد در رشد و کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک می شود. این کودها خاک های سنگین ورسی را نرم و سبک و خاکهای ماسه ای و سبک را چسبنده می کند و قدرت نگهداری آب را در آن ها افزایش می دهد.
کمپوست :از نظر غنی بودن مواد غذایی کمپوست بالاترین مواد غذائی را دارد حاصل تجزیه کلیه زباله ها که منشاء گیاهی داشته باشسد و قابل تجزیه باشد کمپوست نام دارد. بطور کلی هر چیزی که منبع گیاهی داشته باشد و قابل تجزیه هم باشد بعد از تجزیه بخاکی به نام کمپوست تبدیل می شود و د رهنگام استفاده از کمپوست چون میزان مواد غذایی آن بالاست نباید بمقدار زیادی استفاده کرد. بازاء هر شش کیلو گرم خاک یک کیلو گرم کمپوست کفایت می کند کمپوست را با دستگاه و حرارت بالا در زمان کوتاهی تولید می کنند در اروپا در باغها استفاده می کنند.«-------------وجود دارد که ته آن سوراخ است و دائماً در حال مخلوط کردن زیاله هاست زباله ها بعد از 6 تا 8 ماه تبدیل به کمپوست می شود این -----زمانش طلائی تر است احتیاج بحرارت ندارد برای اینکه روند تجزیه سریعتر است .
کود سبز: از انواع کودهای آلی گیاهی می باشد . این نوع کود در واقع پوشش گیاهی سبز خانواده لگومینور مانند یونجه ، ماش و غیره می باشد . این گیاهان پس از مدتی رشد کردند و سطح برگ و سبزی آنها به حد مطلوبی رسید به وسیله شخم زدن به زمین برگردانه می شوند . این امر باعث افزایش مواد غذایی بخصوص ازت موجود در خاک می گردد در عین حال از هدر رفتن رطوبت خاک نیز جلوگیری می کند . کودهای آلی را در زمان آماده سازی به زمین می دهند. در گلخانه ها در مرحله اول آماده سازی زمین متوسط 5 کیلوگرم کود کاملاً پوسیده گاوی یا گوسفندی در متر مربع استفاده می شود.
کود سبز محصل شخم زدن اندامهای هوائی یکسری گیاهان است (گیاهانی هستند که در ریشه هایشان تولیذ گره می کنندیا تولید خمره های ریز می کنند گره باکتری ریزوبنوم تولید می کنند این باکتری ها کارشان این است که هوا را از طریق اندامهای هوائی جذب می کنند و اصطلاحاً کارشان تثبیت بیولوژیکی ازت در خاک است .
اینها گیاهان خانواده لگومینورهستند مانند یونجه ، شبدر، ماش،عدس،اسپرس میوه ای گیاهان را می کارند تارشد کنند شاخ و برگهایشان بحد معینی برسد قبل از تولید مرحله ----(تولید گل ----)باید سم زا شوندو برگردند در آمریکا کلش را شخم نمی زنند روی همان کلش در ردیف های مختلف بذر می کارند.----طبیعی ایجاد می شود .باعث دوام محصول و زودرسی آن می شود.
-مصرف زیاد کودهای از ته باعث بروز حساسیت در گیاه نسبت به بیماری های قارچی وشوکهای محیطی می شود(شوک در مقابل دما و غیره) و واکنش نشان می دهد چون میزان حساسیت بالا رفته است .کودی که روی برگ پاشیده می شود(کودفولر)(تامین ازت از طریق برگ) نام دارد .
کود شیمیایی:کودهای شیمیایی بصورت مصنوعی در کارخانجات پتروشیمی تولید می گردند.
انواع کود شیمیایی:1-ازت 2-فسفر 3-پتاسیم
1-ازت :یکی از مواد اصلی تغذیه گیاهان است که باعث سر سبزی و شادابی شاخ و برگ گیاهان شده و سطح سبز گیاهان را افزایش می دهد . کمبود ازت در خاک سبب زردی و ضعف گیاه خواهد شد . کودهای ازته بر حسب ترکیباتی که دارند متنوع هستند. در اینجا از سه مورد از کودهای ازته که مورد مصرف بیشتری دارند نام برده می شود (کمبود ازت روی بوته خیار اثر می گذارد و خیار را لاغر و کشیده می کند)
الف: اوره ب:سولفات آمونیم ج: نیترات آمونیم
کود اوره بیشترین مصرف را در مزارع کشاورزی دارد ولیدر گلخانه استفاده نمی شود (اوره و نیترات کودسرک هستند سولفات آمونیم کود پایه است ).
سولفات آمونیم علاوه بر ازت ، گوگرد نیز به خاک می دهد و خاصیت اسیدی دارد (PH خاک را اسیدی می کند) از این کود نمی توان به عنوان کود سرک استفاده نمود و این مسئله بدلیل دیر جذب بودن این کود می باشد. این کود در خاکهای باPH بالا کاربرد فراوانی دارد.
2-فسفر:در جوانه زدن و نمو ریشه ها و زودرسی میوه جات و بالا بردن نسبت دانه به کاه و تشکیل بافت های گیاهی موثر است و همچنین در جذب ازت بوسیله گیاه نقش مهمی دارد .
انواع کود فسفر:فسفات دی آمونیم ، سوپر فسفات
تذکر:کودهای فسفر غالباً دیر جذب بودهو قبل از کشت به صورت کود پایه در هنگام آماده سازی زمین بخاک می دهند .
علائم کمبود فسفر: از برگهای پائین(مسن)شروع می شود و بصورت لکه لکه قرمز و ارغوانی نقطه نقطه روی برگ ایجاد می شود و بمرور لکه ها بقسمتهای بالا می رسد .
3-پتاسیم :پتاس در نمو شاخ و برگ میوه های گوشتی وآبدار و مقاومت به امراض و سرما و گرما و تولید نشاسه موثر است . کمبود پتاس گاهاً در خاک های اسیدی و شنی دیده می شود.
انواع کود پتاسه :نیترات پتاسیم ، سولفات پتاسیم و کلروپتاسیم .س
سولفات پتاسیم از بقیه معروف تر است .
نحوه استفاده از کودهای شیمیایی:کودههای ازته را می توان به صورت کود پایه قبل از کشت به زمین داد.اما از آنجا که این کودها در زمان اندکی از دسترس گیاه خارج می شوند بهتر است که یک سوم آن را به صورت کود پایه استفاده نمود و دو سوم مابقی را بصورت کود سرک در دوران رشد گیاه در دسترس قرار داد.
در مورد کودهای فسفره و پتاسه کوددهی باید قبل از کشت و در مداحل آماده سازی زمین صورت پذیرد .
کودکامل: کود کامل کودی است که سه عنصرN وP وK را دارا باشد .(عناصر ماکرو +عناصر میکرو برای شناسایی کودها درصد کودهای--------نوشته شده )
کود ریز مغذی:درگیاهان بعضی مواقع علائمی دیده می شود که بیانگر کمبود عناصر غذایی است ، در چنین شرایطی رساندن این عناصر به گیاه لازم و ضروری است. در مصرف این کودها باید دقت شود تا میزان توصیه شده رعایت گردد. این کودها در بازار به نام های کودهای کامل شناخته شده و تحت نام های تجاری مانند میکرو، زربار،و قطره طلا عرضه می شود . این کودها عمدتاً بصورت محلول پاشی در گلخانه صیفی جات هر 10 روز یکبار در اختیار گیاهان قرار می گیرند و یا بوسیله مخلوط کردن با آب آبیاری(میزان مصرف برای محلول پاشی 4-3 در هزار روی برگ و پودر پاشی مقدار بیشتری7-6 در هزار می باشد ).
برای آنکه محلول پاشی بهتر صورت می گیرد یکبار قبل از محلول پاشی حدود نیم ساعت تمام سطح گلخانه را آبپاشی می کنیم و بعد از محلول آبپاشی می کنیم و بعد از محلول پاشی حدود 2 ساعت بعد از آن آبپاشی شود(بهترین زمان هنگام غروب است).
روشهای پی بردن به عناصر مورد نیاز گیاه در خاک:
1-تجزیه خاک
2-علائم ظاهری روی برگ گیاهان
3-تجزیه بافت های گیاهی
4-سوزاندن گیاه و جمع آوری خاکستر باقیمانده و تجزیه آنها
چند نکته در مورد استفاده از کودهای شیمیایی:
1-نباید در مصرف کودهای شیمیایی زیاد روی شود. چنانچه به منظور تقویه خاک فقط از کودهای شیمیایی استفاده شود ساختمان و دانه بندی خاک از بین خواهد رفت .
2-برای افزودن کود شیمیایی به خاک باید زمان مناسب را انتخاب کرد ازآنجا که کودهای ازته بوسیله آب شسته شده و از دسترس گیاه خارج می شوند معمولاً در چند مرحله و بعد از کشت مورد مصرف قرار می گیرند . بر عکس کودهای پتاسه و فسفر که برای تجزیه آن مدت زمان نسبتاً زیادی لازم است در قبل از کشت و هنگام آماده سازی به خاک اضافه می شود تا در هنگام رشد گیاه در دسترس گیاه قرار گیرد . در روزهای ابری نباید کود ازته به صورت سرک مصرف شود.
کودهای شیمیایی:
کودهای شیمیایی در دهه پنجاه وارد ایران شدن دولت برای استفاده از این کودها فشار و اجبار را بکشاورزان زیاد کرد در نتیجه کود شیمیایی بخاک اضافه شد و اثر معجزه آسا نشان داد.اگر در گلخانه از کود شیمیایی بصورت بی رویه استفاده شود باعث از بین رفتن خاک می شود.
نکته مهم در مورد استفاده از کودهای شیمیایی
بدون آزمایش خاک از کود شیمیای استفاده نکنیم باید بدانیم خاک چه نیازی و چه کمبودی دارد که از کود شیمیایی بر همان اساس استفاده شود. هر قدر مواد شیمیایی بخاک اضافه شود بهمان نسبت زمین محصول و گیاهان آلوده می کند و از بین می برد. در گلخانه نباید براحتی خاک را عوض کنیم و از کود شیمیایی بیرویه استفاده کنیم .
ازت N:
ازت موجود در هوا قابل جذب برای گیاه نیست .
ازت باعث رویش گیاه می شود رنگ پریدگی گیاه علامت کمبود ازت است این رنگ پریدگی از برگهای جوان گیاه شروع می شود و بمروربرگهای پائین می رسد و برگهای پائین زرد می شود (ّرگ اول رنگ پریده و سپس زرد می شود)بسمت بالا برگها زرد می شوند در بوته خیار روی خیار اثر می گذارد و خیار را لاغر و کشیده می کند نیترات آمونیوم دارم ازت است .
ازت را از چه راههایی می توانیم تامین کنیم
سه کود اصلی بعنوان کود هم خانه ازت وجود دارند که ازت را تامین می کنند1-اوره 2-سولفات آمونیم 3-نیترات آمونیوم .
اوره 46%درصد اتزت خالص دارد
سولفات آمونیم 21% درصد ازت خالص دارد
نیترات آمونیم 35% درصد ازت خالص دارد
از چه کودهائی در گلخانه استفاده می شود؟
در زراعت خاکی(مزارع) اوره بهترین کود است و دارای ازت خالص است اما در گلخانه (محیط بسته) از اوره نباید استفاده شود زیرا تولید گاز سمی آمونیاک می کند.
سولفات آمونیم و نیترات :
اگر PH خاک بالا تر از عدد 7بود خاک خاصیت قلیایی دارد اگر سولفات آمونیم استفاده کنیم باعث ایجاد گوگرد و PH خاک اسیدی می شود.
کودها را به دو شکل به خاک اضافه می کنند:
1-سرک
2-پایه
1-کود سرک :شامل کودهائی است که خاصیت آب شوئی بالایی دارند و باید بشکل مرحله بمرحله انجام شود کودی که دارای خاصیت آب شوئی است کود مرحله به مرحله نام دارد
خاصیت آبشوئی کود پایه خیلی کم است و اصطلاحاً دیر رها شونده نام دارد بمرور عنصر مورد نیاز گیاه را آزاد می کنند یعنی در هر مرحله ای از کوددهی مقداری از آن در اختیار گیاه قرار می گیرد.
اوره و نیترات کود سرک هستند ، سولفات آمونیم کود پایه است .
در زمینهای زراعتی بصورت یک سوم از کود سرک استفاده می شود.
یک سوم قبل از کشت یک سوم در حین کشت و یک سوم در نازایشی.
در گلخانه اختیار کوددهی بدست خودمان است هر ده روز یکبار یا پانزده روز یکبار کوددهی می شود مثلاً اگر باید مقدار kg 30 نیترات آمونیم به گیاه داده شود کود را به سی قسمت تقسیم می کنیم و یا آنرا شصت قسمت نیم کیلوئی تقسیم می کنیم .
اما سولفات آمونیم را مثلاً(50kg یا 100g )که باید به خاک اضافه شود قبل از کشت تماماً بخاک داده می شود .
عیب عمده کودهای ازته :
1-نیترات –مستقیم و بدون تغییر وارد بدن گیاه و انسان می شود.
2-کود نیترات آمونیم –باعث کلوخه شدن خاک می شود.
در عین حال مصرف زیاد کودهای ازته باعث بروز حساسیت در گیاه نسبت به بیماری های قارچی و شوکهای محیطی شود(شوک در مقابل دما و غیره )و واکنش نشان می دهد چون میزان حساسیت بالا رفته است کودی که روی برگ پاشیده می شود کود فولر(تامین ازت از طریق برگ) نام دارد .
فسفرP:
فسفر یکی از کودهای مهم است مهمترین کارش عبارت است از :
1-رشد و توسعه ریشه ها(تا فسفر در خاک نباشد ازت در خاک جذب نمی شود).کودهای فسفر باید بصورت پایه (قبل از کشت )بخاک اضافه شود مهمترین کودهای فسفره عبارتند از :1-سوپر فسفات تریپل 2-سوپرفسفات معمولی 3-منو فسفات آمونیم .
سوپر فسفات تریپل :بصورت ایه استفاده می شود 46% فسفر خالص دارد.
فسفات معمولی:گچ زیاد دارد و بهمین جهت استفاده نمی شود.
پتاسK :
پتاس جزو عناصر پر مصرف است هر چیزی که در کار زایشی گاه (گل دهی-میوه دهی) دخالت داشته باشد ومربوط به پتاس است و در عین حال پتاس باعث بالا بردن مقاومت گیاه نسبت به بیماریها و شوکهای محیطی شود برعکس ازت . در خاکهای ایران کمبود پتاسیم نداریم کود دامی سرشار از پتاس است . به خاکهایی که کود دامی داده می شود کمبود پتاس ندارد اگر پتاس از طریق کود دامی زیاد باشد اشکال ندارد اما-------------------
شروع کمبود پتاس:
زیر برگهای پائین (مسن)شروع می شود حاشیه برگ شروع بزرد شدن می کند . کودهای مورد استفاده بیشتر سولفات پتاسیم و نیترات پتاسیم هستند .
برای جبران کمبود پتاس:
1-عناصر موبایل ( متحرک) مانند منیزیم و گوگرد عناصری که کمبود آنها از برگهای پائین شروع و ببرگهای بالایی می رسند.
2-عناصر غیر موبایل( غیر متحرک) ،عناصری که کمبود آنها از برگهای جوان بالایی شروع در همان نقطه باقی می ماند و ببرگهای پائین نمی رسد .
در گوجه فرنگی فسفر بالاست و در خیالر فسفر کمی پائین است .کودهای خرجی از طریق خاک(ریشه) مخلوط آّبیاری قابل استفاده است . اگر روی بسته بندی کود این علامت وجود داشت یعنی برای برگ قابل استفاده است .اگر روی بسته بندی این علامت وجود داشت یعنی محلول با آبیاری مناسب است بطور کلی در کود پاشی روی برگ جذب کود کمتر ولی تاثیر سریع دارد از طریق ریشه جذب کود بیشتر تاثیر طولانی دارد. در محلول پاشی برگ خطر کمتری برای گیاه بوجود می آید اما در محلول دادن اشتباه کنیم امکان دارد ریشه از بین برود اما در برگ اگر اشتباهی رخ بدهد قابل ترمیم است .اگر چهار بار در ماه کودبدهیم سه بار روی برگ و یکبار هم بریشه کود داده می شود میزان محلول پاشی روی برگ کمی غلیظ تر است .
بطور کلی محلول پاشی برگی را از1000*2-5% و مخلوط آبیاری را از 1000*1-5% انجام می دهیم .
شرایط محیطی برای کودپاشی(محلول پاشی)برگ:
رطوبت محیط باید بالا باشد (حدود نیم ساعت قبل از کوددهی) باید آبپاشی شودو رطوبت دهی انجام گیرد و از خاتمه کود پاشی بعد از دو ساعت Mist (آبپاشی در گلخانه) انجام می شود . بهترین موقع برای کود پاشی قبل از طلوع آفتاب است که تاثیر زیادی دارد اما اگربدلایلی ناچار باشیم که در بعد از ظهر کودپاشی کنیم در غروب انجام می شود.
شرایط مخلوط با آبیاری:
1-رطوبت نباید بالا باشد 2-باید هوا ابری نباشد-(فولر)یعنی ازت قابل جذب از طریق برگ عناصر میکرو بصورت مجزا و بسته بندی شده در بازار وجود دارد-کود ---آهن بخاک داده می شود .
-کود آهن روی برگها لکه های نقطه بنقطه بوجود می آید .
-گلخانه(هر هشت روز یکبار باید کوددهی شود)(کودآهن هر هفته یکبار یا ده روز یکبار)
خاک: گیاهان مواد مورد نیاز خود را از خاک تامین می کنند. خاک بطور عمده مخلوطی از ذرات ماسه ، رس، سیلت، گیاه خاک، آب و هوا، باکتریها و سایر موجودات زنده کوچک می باشد .بستر کشت بیشتر گیاهان معمولاً خاک است .بنابراین لزوم شناخت انواع خاک و خاک خوب بر کسی پوشیده نیست .
بافت خاک :عبارتست از نسبت درصد ذرات تشکیل دهنده خاک . این ذرات عبارتند از رس، سیلت،شن . این ذرات بر اساس ذرات و اندازه و قطر با یکدیگر متفاوتند .
قطر رس:کمتر از 002/0 میلی متر
قطر سیلت:002/0-02/0 میلی متر
قطر شن:بیشتر از 02/0 میلی متر
انواع خاک:
1-خاک سنگین یا رسی
2-خاک سبک یا شنی
3-خاک شنی یا رسی
4-خاک سیلتی یا لیمونی
5-خاک هوموسی
6-خاک زراعتی
1-خاک سنگین یا رسی:خاک سنگین خاکی است که رس آن بیشتر از 40% خاک را تشکیل می دهد بدلیل ریز بودن ذرات ،آب این ذرات را محکمتر از ذرات شن به هم می چسباند.این نوع خاک معمولاً دارای مواد غذایی کافی می باشد .زمین هایی که دارای این نوع خاک هستند با گرفتن رطوبت چسبنده می شوند. کندن و شخم زدن و کارکردن در این زمین ها همواره با مشکل همراه خواهد بود. این گونه خاک در هوای خشک ترک بر می دارد .
خاکهای سنگین نیاز به زهکشی دارند، از آنجا که فضای خالی کمی در بین ذرات این قبیل خاک ها را می توان با افزودن کود آلی،گیاه خاک ،شن و یا آهک اصلاح نموده و سبک تر کرد .آهک باعث می شود که ذرات رس با هم جمع شوند و فضاهای خالی بیشتری در خاک پدید می آورند.در این نوع در فصل پاییز باید شخم عمیق زده شود.
(شخم سطحی:20-15cm ،متوسط:25cm ،عمق بیش از30cm )
خاک شناسی
شناسایی خاک –نگهداری خاک
تعویض خاک هزینه بسیار بالایی دارد
علت تعویض خاک :
1-بیماری خاک 2-خاک بافت مناسب نداشته باشد یا خاک مواد غذائی لازم را نداشته باشد .
ترکیب خاک
خاک ترکیبی از :رس+سیلت (لیمون –لوم)سن و ماسه –مواد آلی-میکروالگانیسم ها –آب و هوا و غیره .
بافت خاک :
بافت خاک یعنی نسبت در صد ذرات تشکیل دهنده خاک –ذرات رس-لیمونی (لومی) و شنی این سه دسته بافت اصلی خاک هستند در کنار این بافتها ، بافتهای هوموسی هم وجود دارد.
بافت رسی یا خاکهای رسی:
قطر:کوچکتر از 002/0 میلیمتر-مواد غذایی خیلی زیاد دارند –تهویه و عبور هوا از خاک خیلی کم است –اندازه منافذ بین ذرات خاک------------ خاک در خاکهای رسی اندازه -----------کوچک است تعدداش زیاد است . دارای چسبندگی زیاد است بعد از آّبیاری ترک می خورد .اصطلاحاً می گویند خاک سله می بندد.(سله همان ترکهای روی خاک است )جائی که ترک می خورد از طوقه و ریشه گیاه را قطع می کند و چون ترک عمیق است ریشه هوا مکیده و باعث خشک شدن ریشه می گردد.
دو علت مهم وجود دارد که رس گیاه را قادر بگرفتن مواد غذایی نمی کند:
1-عدم تهویه در خاک –هوا خارج می شود و ریشه بدون هوا قادر به جذب آب نیست .
2-ربایش شدید ما بین ملکولهای رس با مولکولهای آب و مواد غذایی. ذره رس دارای بار منفی است هر چه ذره ریزتر باشد نیروی ربایش آن بیشتر است هر چیزی که در خاک دارای بار مثبت باشد جذب این ذره منفی رس می شود.
H2O→H4+OH
N+CO+12+
به دلیل اینکه تمام بارهای مثبت به ذرات منفی م پسبند ریشه نمی تواند در آ« نفوذ کند بعد از آبیاری خاک رسی سطح آن بدلایل زیر --- می شوند.
1-.جود املاح بالا یعنی EC (شوری خاک بالاست)
2-EC یا هدایت الکتریکی هر قدر املاح بیشتر شود هدایت الکتریکی بیشتر می شودEC خاکهای زیاد است .
3-EC فقط در حد معقول مورد نیاز است .
2- خاک سبک یا شنی: در صورتیکه بیش از 40% خاک از شن تشکیل شده باشد خاک را شنی می گویند . خاک شنی جزء خاکهای سبک محسوب می شود و حاوی مواد غذایی کمی می باشد سریعاً آب خود را از دست داده و خشک می شوند. بدترین عیب خاک شنی این است که به سرعت آب خود را از دست داده و قادر نخواهد بود آب مورد نیاز گیاه را تامین نماید . انواع کودهای آلی برای اصلاح این خاک مناسب می باشد .
بعنوان خاک هیدروپونیک استفاده می شود . اصلاح خاک شنی با اضافه کردن خاک لومی-کودهای دامی و گیاهی انجام می شود در خاکهای سبک و شنی مدت زمان پایداری سم و اپام یا متام سدیم دو تا سه می باشد و کفایت می کند.
3-خاک شنی –رسی: ترکیب متناسب و مساوی از رس و شن سبب می شود که بافت خاک خود شود ولی این خاک هم نیاز به کودهای آلی دارد .
4-خاک سیلتی یا لیمونی : بهتر از خاک سبک آب را در خود حفظ می کند و بهتر از رس آب را در اختیار گیاه قرار می دهد.(بهترین خاک برای گلخانه و بعنوان پایه استفاده می شود).
5-خاک هوموسی:در این نوع خاک مقدار زیادی از مواد آلی نظیر بقایای پوسیده برگ گیاهان و بقایای جانوران یافت می شود . این نوع خاک از نظر مواد غذایی در حد خیلی خوب می باشد .رنگ این خاک تیره و از قهوه ای تا سیاه رنگ می باشد .آنچه که مهم است این است که خاک های هوموسی معمولاً اسیدی می باشند و باید در صورت نیاز آن را با آهک خنثی نمود. خاک های هوموسی چون اسیدی هستند معمولاً با کمبود پتاسیم مواجه هستند .بهترین PH خاک برای کشت خیار بین 6-5/6 می باشد و در گوجه فرنگی5/7-6 می باشد.
6-خاک زراعی:این خاک بهترین نوع خاک برای کشاورزی است .بطور متعادل حاوی ذرات ماسه و شن است .مقدار گیاه خاک آن زیاد است و ساختمان و دانه بندی خاک مناسب می باشد .
از نظر علمی بدلایل خاصیت کاپیلاری خاک املاح بطرف سطح روی خاک میایدEC خاک را بالا می برند-از خاک های رسی در گلخانه استفاده نمی شود.از ماسه شسته شده باضافه مقدار زیادی کود دامی و گیاهی برای بهبود خاک به خاک اضافه می شود.
بافت خاکهای لومی(سیلتی-لیمونی)
قطر ذرات بین 002/0-2/0 بهترین خاک برای گلخانه و بعنوان پایه استفاده می شود و تمام موارد آن متعادل و متوسط است .
بافت خاک مناسب با گلخانه :
1-شش قسمت خاک لومی
2-چهار قسمت ماسه شسته شده
3-دو قسمت کود دامی پوسیده
4-یک تا دو قسمت خاک برگ (کود گیاهی)
در آزمایش خاک اگر جواب آزمایش خاک رس بوده باید خاک را مساوی با ماسه شسته شده در نظر بگیریم (چهار قسمت رس+چهار قسمت ماسه شسته شده ).
بافت شنی خاک :
دارای دانه های درشتی هستند و قطر آن از 02/0میلیمتر بیشتر است . از این خاک بعنوان خاک هیدروپونیک استفاده می شود دارای خلل و فرج است از نظر اندازه بزرگ و از نظر تهویه تعداد کم است . خاک شنی باید اصلاح شود اگر اصلاح نشود دائماً باید کود شیمیایی زیادی اضافه کنیم اصلاح خاک شنی بااضافه کردن خاک لومی کودهای دامی و گیاهی انجام می شود.
خاکهای هوموسی:
خاکهای هوموسی دارای مواد آلی زیادی هستند مخصوصاً خاکهای جنگلی-مردابها و غیره رنگ خاک سیاه است خاک هوموسیPH اسیدی یا قلیایی دارد
قلیایی PH>7=
خنثی PH=7=
اسیدی از 7 کمتر PH<
PH سبزیجات بین 6 تا5/7 است در خاک اسیدی یک سری از عناصر مثل آهن و غیره جذب نمی شود برای اصلاح خاک اسیدی از آهک یا کربنات کلسیم استفاده می شود که خاک اسیدی را بحالت خنثی بر گرداند اگر خاک قلیایی باسد برای پائین آوردن آن :
1-از گچ استفاده می کنیم .
2-خاک اسید شور می شود یعنی با اسدی شسته می شود مثل اسید نیتریک، اسید فسفریک و -----که فوق العاده اسید خوبی است و در کود هم اضافه کنیم قلیایی باسید تبدیل می شود.
آماده سازی زمین و تهیه بستر بذر:
قبل از کشت می بایستی یکسری عملیات جهت آماده ساختن زمین انجام داد و تغییراتی در خاک تغییراتی در خاک ایجاد کرد تا پس از آن بتوان به کشت بذر یا نشاء اقدام نمود.
هدف از تهیه بستر کشت:
هدف نهایی از تهیه بستر کشت ایجاد شرایط مناسب برای رشد گیاه و کار در مزرعه از شروع کاشت تا برداشت محصول است که این هدف را می توان با انجام عملیات زراعی صحیح و در جهت اصول هدفهای اولیه بدست آورد:
1-از بین بردن بقایای گیاهی موجود در خاک و علفهای هرز
2-بهبود ساختمان خاک و جلوگیری از فرسایش خاک و نقصان و تلفات آب
3-تامین شرایط مناسب برای شد بذر
4-کنترل حشرات و امراض موجود در خاک و استریل کردن خاک
5-بهبود تهویه خاک
6-افزایش نفوذ پذیری خاک نسبت به آب و هوا و ایجاد محیط مناسب از نظر آب و هوا و مواد غذایی برای رشد ریشه
7-آماده سازی زمین برای انجام عملیات کاشت-آبیاری –وجین –سله شکنی-کود پاشی-سم پاشی و برداشت .
جهت از بین بردن بقایای محصولات قبلی می توان از طریق آتش زدن آنها یا با زیر و رو کردن خاک بقایا را به زیر خاک برده تا این امر سبب تجزیه بقایای گیاهان در خاک گردد. چنانچه در خاک علف های هرز زیاد باشد می توان از سموم علف کش و یا از وسایل مکانیزه جهت از بین بردن علف های هرز اقدام نمود.
شخم زدن :عملیات زیر و رو کردن سطح زمین را می گویند ،این ار در مزارع با استفاده از گاه آهن یا تراکتورهای برگرداندار یا بشقابی صورت می گیرد در باغات از تراکتورهای کوچک باغی و یا تیلر استفاده می کنند. در سطوح کوچکتر می توان از بیل جهت زیر و رو کردن و شخم زدن استفاده کرد.عمق شخم با توجه به نوع کشت ، گیاه مورد کشت و خاک و نوع خاک متفاوت است .
ضد عفونی خاک: ازآنجا که بعد از یک دوربه ه کشت معمولاً در خاک لارو و تخم حشرات ، بذر علفهای هرز،اسپور قارچهای خاکزی، نماتدها و غیره باقی می مانند، نمی توان در آن زمین به کشت مجدد ادامه داد . در این هنگام ضد عفونی خاک ضرورت پیدا می کند . با ضد عفونی خاک می توان انواع آفات، نماتدها، حشرات و میسلیوم های قارچ و باکتریها را از بین برد .
روش های ضد عفونی خاک:1-حرارت 2- استفاده از مواد شیمیایی
1-حرارت :
الف: خاک داخل گلدان را داخل یک کیسه ریخته و حدود 25 دقیقه روی بخار آب قرار می دهند.
ب:آب را داخل کرتهای داخل گلخانه ریخته و سپس در گلخانه کوچک جهت ضد عفونی خاک گلدانها می توان خاک را درون گونی ریخته و حدود 30-20 دقیقه روی بخار آب قرار داد و یا از المنت های برقی که در زیر جعبه خاک قرار می گیرد استفاده کرد. در گلخانه های بزرگتر معمولاً بصورت غرقابی آبیاری می کنند و سپس سطح خاک را با نایلون می پوشانند(تابستان )حرارت خورشید باعث افزایش حرارت زیر نایلون شده و خاک را ضد عفونی می کند.
2-مواد شیمیایی: برای ضد عفونی خاک می توان از مواد زیر استفاده کرد:
1-واپام یا متام سدیم
2-متیل بروماید
3-فرمالین
4-اکسید کلرومس
5-زینب
6-بنومیل (ردیف 4 و 5 و 6 قارچ کش هستند )
فرمالین هوا را ضد عفونی می کند و بیشترین مصرف مربوط به ردیف های 1و2 می باشد .جهت پیشگیری از بروز بیماریها بهتر است از ارقام مقاوم به بیماریها استفاده کرد برای مثال رقم سلطان خیار:
این رقم بهاره است و خیلی پر محصول می باشد .اما این رقم به سرما بسیار حساس می باشد . همچنین این رقم به بیماری موزائیک نیز مقاوم می باشد .
بذر: به هنگام کاشت باید دقت نمود بذر مورد نظر کاملاً سلم می باشد و خصوصیات بذر بشرح زیر می باشد :
1-سالم باشد
2-ناخالصی نداشته باشد
3-عاری از هر گونه بذر علفهای هرز و فاقد بیماری باشد .
چنانچه بذر برای مدتی در انبار نگهداری شود ممکن است دما و رطوبت محیط بذور را به عوامل بیماری زا و قارچها مبتلا کند که این خود باعث فساد بذر می گردد.
مبارزه با آفات و امراض گیاهی در کشت گلخانه ای :
-جهت مبارزه با آفات و امراض می بایستی در ابتدا با توجه به نوع کشت این آفات و بیماریها شناسایی شوند.
-سپس باید سم مناسب و روش مصرف آن انتخاب گردد. برای مثال گوگرد به صورت گرد یا گردپاش استفاده می گردد، دیازینون به صورت محلول است و با اسپری و یا سمپاش روی گیاه پاشیده می شود.
-مالاتیون ازگروه سموم تماسی است و باید تمام سطح گیاه را بپوشاند متاسیستو کس از سموم سیستیک است و حالت تزریق به گیاه را دارد و از آنجا که به داخل گیاه نفوذ می کند لازم است تمام سطح گیاه را بپوشاند.(دوره کاوشن=فاصله زمانی بین آخرن سمپاشی تا اولین برداشت است در این مدت محصول قابل برداشت نبوده زیرا اثر سم هنوز در محصول باقی است )
بطور کلی سه گروه سم وجود دارد.
1-سموم تماسی : تنها در سطح برگ گیاه باقی می ماند(کارنس سم تماسی 2تا5 روزاست مانند دسیس)
2-سموم نفوذی: به داخل برگ گیاه نفوذ کرده و حداکثر تا منطقه دمرگ نفوذ می کند.(کارنس سم نفوذی10-1 روز است مانند دیازنیون)
3-سموم سیستمیک : وارد شیرابه گیاه شده و حتی برگهای جوانی را که بعد از سمپاشی به وجود بیایند را در بر می گیرد.(کارنس سم سیستمیک 21روز است )
لازم بذکر است انتخاب نوع سمپاشی و گردپاشی با توجه به وسعت کار صورت می پذیرد.لذا با توجه به حجم کار می توان از اسپرهای کوچک تا سمپاشها و گردپاشهای تلمبه ای و یا سمپاشها و گردپاشهای موتوری استفاده کرد .(از سم سیستمیک در گلخانه استفاده می شود برای انسان و دام خطرناک است ).
-دوره کارنس فاصله زمانی مابین آخرین سمپاشی تا اولین برداشت است در این مدت محصول قابل برداشت نبوده زیرا اثر سم هنوز در محصول باقی است پس از طی دوره کارونی سم از اندامهای گیاه یا کاملاً تجزیه شده از بین میرود دو عامل اصلی تجزیه سم در بافتهای گیاه موثر است .1-نور خورشید 2-رشد گیاه
-میزان مصرف سم و کود: سم و کود در بازا پروتکل وجود دارد1-سم مایع یا جامد ، سم مایع به لیتر و یا میلی لیتر 2-پودر جامد یا سه کیلوگرم است یا سه گرم.
سموم شیمیایی:
LD5 دوز کشنده برای انسان و حیوان خطرناک است با آزمایشLD5 سم جدیدی برای موش ساخته و تولید شده است . ازدیازینون سولفات آتروپین برای اکثر زهره ها استفاده می شود پودر زغال هم خوب است. شیر خوراندن و یا استفراغ تا رسانیدن بیمار به بیمارستان اثر خوبی دارد. قارچ کش زیپ مخصوص لکه های زرد.
سموم شیمیایی به سه دسته تقسیم می شوند:
1-تماسی:مخصوص گلخانه –سم درجه سم تماسی پائین است کارنس کم 2 تا 5 روز
2-نفوذی:در گیاه وارد می شود دوره کاری 10 تا15 روز
3-سیستماتیک: وارد سیستم اصلی گیاه می شود دوره کارتی بیست و یک روز است .
سم تماسی
سموم هر چه پائین تر بیاید قوی تر است از اولین مرحله نشاء تا آخرین مرحله برداشت از سم استفاده می شود ،احتمال دارد چند بار سم پاشی شود تا آفت و بیماری گیاه کنترل شود.
-دسیس یک نوع سم تماسی است .ملاتیول تماسی است .سموم تماسی باید با عامل بیماری مستقیماً در تماس باشد سم را روی برگ نباید بپاشیم اگر عامل (آفت) زیر برگ و یا روی برگ است باید سم مستقیم با آن در تماس باشد .
سم نفوذی:
-سم نفوذری در گیاه وارد می شود-در شیره نباتی وارد نمی شود بلکه وارد بافتهای گیاه می شود سم پاشی باید حداکثر تا منطقه دو برگ انجام شود.سم نفوذی نسبت به سم تماسی دوره کارنی بیشتر دارد(10تا15 روز)
-از سموم نفوذی از مرحله اول نشاء تا شروع کار زایشی(گل دهی) استفاده می شود . در بعضی از گیاهان مثل گوجه فرنگی از مرحله گل تا برداشت محصول یکماه طول می کشد می توان درزمانی که گل دارد از سم استفاده می کند بطور کلی در گیاهان مختلف فرق می کند. در پیاز ، زمانی که گل گیاه باز می شود پنج روزه تبدیل به میوه می شود .
سم دیازینون یک سم نفوذی است .
سمهای سیستماتیک(سستمیک):
سمهای سیستمیک خطرناکترین سمها هستند درجه سمیت بالا دارند در--------از آن خارج شده اند این سم وارد سستم و شرابه اصلی گیاه می شود و در تمام قسمتهای گیاه پخش می شود زمان استفاده از این سم چند روز بعد از رویش برگهای جدیدی است . دوره کارنی این سمها 2 روز است از این سم از اولین مرحله شروع نشاء تا -----از نازایشی(تولید گل) استفاده می شود.بنومیل و متاسیترکی سیستمیک هستند.
بیماری های گیاهان گلخانه ای:
بیماریها همواره گیاهان را از بدو جوانه زدن تا آخرین برداشت محصول تهدید می کنند و می توانند خسارات جبران ناپذیری وارد کنند. بیماری های قارچی عمدتاً به وسیله پیشگیری و ضد عفونی خاک و بذر کنترل می گردند.ولی بیماری های ویروسی و باکتریایی به آسانی قابل کنترل نبوده و چنانچه بروز کنندصدمات زیادی به گلخانه می رسانند. با استفاده از بذور ارقام مقاوم می توان تا حدی این معزل را کاهش داد.
1-بیماری های قارچی خاکزی: این بیماری پس از جوانه زدن بذر به گیاه حمله ور شده و باعث پوسیدگی و از بین رفتن گیاه می شود و یا در زمان رشد بوته قارچ به گیاه صدمه می زند و گیاه را در محل یقه خشک می کند .کنترل این قارچ معمولاً با ضد عفونی بذر و خاک امکان پذیر است و می توان از بروز صدمات جدی قبل از سبز شدن گیاه جلوگیری نمود. بذرهای وارداتی عمدتاً بصورت ضدعفونی شده عرضه می گردند ولی کنترل از طریق به زراعی و یا ضد عفونی خاک می بایستی همواره صورت گیرد .جهت ضد عفونی خاک می توان از گاز متیل بروماید و سم و اپام (متام سدیم )استفاده کرد.
1-1- بیماری قارچ فوزاریوم:این بیماری از جمله مخرب ترین بیماری های گوجه فرنگی می باشد . اولین نشانه این بیماری به صورت بی رنگ شدن رگبرگ های جوان نمایان می شود . در برگ های مسن ، دمبرگ ها به طرف پائین خم می گردد.بعضی از بوته ها به طور یک طرفه یعنی شاخه های سبز و به رشد خود ادامه می دهند . در این حالت بسیاری از برگ های آلوده شروع به ریزش کرده و برگ های باقیمانده در حاشیه حالت نکروزه و قهوه ای به خود گرفته و به تدریج بوته پژمرده می شود از بین می رود. در مقطع عرضی ساقه در محل گال های طوقه و حتی شاخه های آلوده در ناحیه آوندی لکه های قهوه ای رنگ دیده می شود . میوه های نارس به رنگ قهوه ای و سیاه درآمده و به صورت چروکیده روی بوته باقی می ماند . عامل بیماری قارچی به نام Fusarium oxysporum است که زمستان گذرانی آن در خاک است .دمای مطلوب خاک و هوا برای گسترش بیماری 28 درجه است .هنگامی که دما پایین و حدود 17 درجه یا بالای 35 درجه باشد گسترش بیماری متوقف می شود.PH بین 5 تا 5/6 برای ظهور علائم بیماری بسیار مناسب است .وقوع و شیوع بیماری در PH بین 5/6 تا 2/7 کاهش یافته اما در PH بالاتر از 2/7 بیماری شدت می یابد . مهمترین روش مبارزه با پژمردگی فورازیومی ضد عفونی خاک قبل زا کشت با متیل بروماید یا کلروپیکرین بوده و مبارزه شیمیایی در گلخانه نیز می توان از سم بتومیل به نسبت 2-5/1 در هزار استفاده کرد.
2-1-رایزوکتونیا: این بیماری به قارچ خزانه معروف است . این قارچ در شرایط رطوبت زیاد خاک و سرمای هوای خاک فعالیت خود را تشدید می نمایند.این قارچ در خزانه بیشترین خسارت را وارد می کند. علائم بیماری عبارتست از قهوه ای یا بنفش شدن رنگ بوته که در صورت شدت ترک های عمودی روی شاخه ظاهر خواهد شد .
3-1-قارچ ورتی سیلیوم : (یا بیماری یقه زرد) ابتدا برگهای نزدیک یقه شروع به زرد شدن می کند و بتدریج این زردی به قسمت های فوقانی نیز سرایت می کند و در نهایت به خشک شدن برگهای زرد می انجامد در این زمان آوندهای ساقه به رنگ قهوه ای در خواهند آمد . به طور کلی بیماری های قارچی خاکزی را می توان با ضد عفونی خاک تا حدودی کنترل نمود. در صورت استفاده از گاز متیل بروماید و یا واپام نه تنها بیماریهای قارچی بلکه نماتدها ، لاروشیفره بیشتر آفات ، علفهای هرز و بالاخره باکتریهای مفید خاک نیز در این ضد عفونی از بین خواهند رفت .
2-بیماری موزاییک: بیماری است ویروسی که توسط حشرات با قطعات دهانی مکنده مانند مگش سفیذ و شته انتقال می یابد .ویروس عامل بیماری علاوه بر خیار به گوجه فرنگی ، فلفل و ... حمله می کند .
علامت بارز آن نقاط تیره و روشن(موزاییکی) روی برگ های تازه است تولید میوه در بوته ها بسیار کاهش می یابد و دوره زندگی آنها کوتاه می شود. همچنین کم شدن فاصله بین میان گره ها و بی قرینگی برگ نسبت به رگبرگ اصلی و دفرمه شدن برگ از دیگر علائم این بیماری است .
به جای مبارزه با این بیماری بهترین راه پیشگیری است و باید در مرحله قبل از کاشت محیط داخل و خارج گلخانه را از وجود علف های هرز پاک کرد .سپس باید با از بین بردن شته ها، کنه ها و تریپس ها با انواع سموم دارای دوره کارنس کوتاه در پیش گیری و جلوگیری از نفوذ این ویروس به گلخانه اقدام کرد.
مبارزه شیمیایی در گلخانه : مینوسل-ردیوسل-MZ72% -کاپتان-دیتوکاپ(کارتان)-زینب-متالاکسیل-گلوکسین-میشوکاپ
بیماری قارچی خاکزی-فوزاریوم –رایزوکتونیا-پی تیوم-یتوفترا
بیماری معروف قارچی بنام مرگ گیاهچه :
DAMPINGOFF
عامل بیماری در مرحله کاشت بذر و تولید نشاء ظاهر می شود یابالای ریشه یا داخل ریشه را از بیم می برد و ارتباط ریشه و ساقه را از بیم می برد و با مشاهده علائم بیماری باید دوباره سم قارچکش روی گیاه بریزیم.
اگر نشاء را به زمین انتقال دهیم و قارچها بریشه و طوقه محکم حمله کردند بنام بیماری بوته میری (مرگ بوته معروف است )پوسیدگی در طوقه اتفاق می افتد مخصوصاً موقع آبیاری غرقابی-دور تا دور طوقه برنگهای آبی-تیره-سبز تیره –لکه های قهوه ای و ... بستگی به قارچ حمله کننده دارد و بتدریج قارچ دور تا دور طوقه را می گیرد تا اینکه ارتباط ریشه و اندامهای هوائی را قطع می کند. پای هر بوته 5الی7 لیترمحلول میریزیم که در حالتهای شدید که نشاء آولده است در یک لاین که آلودگی دیده شد همان لاین را سرتاسر ضد عفونی می کنیم و سم پاشی می کنیم .
بیماری قارچی که باندامهای هوائی حمله می کنند.
1-انواع سفیدکها شامل(سطحی یا آشکار و حقیقی.
2-دروغین
3-زمانی
در بیماری های قارچی
فیتوفترا: بوته میری و بدبو
پی تیوم : بوته میریو بدبو
سموم اختصاصی:
قارچ کشها ،حشره کشها،نماتد کشها و علف کشها
سموم عمومی یا تدخینی=فرمالین ، واپام یا متام سدیم ف متیل بروماید .
انواع بیماری های ویروسی:
1-موزاییک :برگها نشان دهنده لکه های زرد در میان سبزی طبیعی گیاه است .بدین جهت در مجموع چهره موزاییک بخود می گیرد .این نام از آنجا ناشی شده است که این عارضه در گیاه شبیه موزائیک های رنگارنگ است نمونه این حالت روی برگهای توتون ، سیب و غیره پدید می آید.
2-پیچیدگی برگها:غالبا برگها از دو طرف گلبرگهای میانی تاب برداشته و پیچ می خورند کف پیچ خوردگی برگها که دارای خوبی متفاوت است ممکن است از دیدآدمی خبره –بعلت وجود قارچ حاصل شده باشد (چون ورم یا آبله دارد)و یا حشراتی چون (شَته ها)که معرف اند با حضور خود بسهولت قابل تشخیص و تمیزند.
از میان عادی ترین گیاهانی که در معرض چین خوردگی حاصله از ویروس قرار دارند می توان از هلو،مو، سیب زمینی،گوجه فرنگی نام برد.
3-پریدگی برگها:پریدگی برگها بیش از حد عادی است و بصورت برگهای(جعفری) جلوه می کند.چنین علائمی را می توان در رونست یا راشی تیسم بوته مو که ویروسی معمولی نشر یافته است مشاهده کرد.
تغییر شکل(شوش) ها یا شاخه های جوان نورسته : این نیز نمونه خاص دیگری است از رونست بوته مو، چاره جوئی علیه این بیماری پیش گیری است و بطور بی امان مبارزه علیه حشرات ناقل ویروسی که (شته ها) هستند پرداخت درختانی که بسختی مورد هجوم شته ها قرار گرفته اند ازین -------------------------.
آفات مهم گیاهان گلخانه های:
1-کنه قرمز:کنه ذوزنقه ای یا تار عنکبوتی :یکی از مهمترین آفات گیاهان در گلخانه می باشد به دلیل کوچکی آفت زمانی کشاورزان متوجه آلودگی می شوند که خسارات زیادی وارد شده باشد . ازعلائم بارز این آفت زرد شدن لکه ای وسط برگ می باشد .بهترین زمان برای حمله این آفت زمانی است که گلخانه خشک و گرم باشد بویژه در فصل تابستان ، کنه ها در فصول گرم سال دائماً در مراحل مختلف زندگی وجود دارند و گاهی مواد شیمیایی قادر به تاثیر گذاری در تمام مراحل نمی باشند.
روش های مبارزه و کنترل کنه: بوسیله مواد شیمیایی بنام کنه کش که در بازار موجود می باشد .بهتر است برای اثر گذاری بهتر از مخلوطی از کنه کش ها که روی تخم ، پوره و کنه کامل اثر می گذارد استفاده کرد. برای مثال : نیسورون باعث می شود که کنه های نر را از بین برده و ماده ها عقیم شوند.تعدادی از کنه کش ها:تترادینون ، آپولو،کلتان،بردوپروپیلات، نیسورون و نئورون.
سم دانیتول=کشنده حشره کامل
سم آپولو=تخم کش ولاروکش
انواع کنه ها :
1-کنه دو نقطه ای
2-کنه ذوذنقه ای یا تار عنکبوتی
3-کنه ترمز اروپائی
4-کنه حنایی(کنه قالی-زنگار)این کنه مخصوص گوجه فرنگی است .
آثار روی ساقه و برگ کنه های قهوه ای ایجاد می شود برگها بسرعت خشک شده و معمولاً از پائین به بالا آلوده می گردند.
مینوز ها(حفاری های برگ)
تونلهای(دره)سفید روی برگ،لارومینور از تونلها تغذیه می کند –بعد شیفره روی خاک میافتد و زیر خاک تبدیل عکس الغ میوه(مبارزه بیولوژیک)مینوز لار رنگی کوچکی است که بخیار حمله می کند لارو از بین دو سطح بگ تغذیه می کندکه باعث ایجاد مسیرهای پیچ در پیچ ، باریک و به رنگ روشن می گرددبا حمله این افت تولید میوه کاهش می یابد.
1-تله های نوری 2-زنبور دیچلی فوی ایساکا
(مبارزه شیمیایی)=یخ آب کردن .
مبارزه شیمیایی در مورد کرم سفید ریشه و کرمهای مفتولی با حشره کشها :
سموم:دیازینون –لیندین –سوین(سموم حشره کش)
مبارزه بیولوژیک –مایکوتال(قارچ)
مبارزه شیمیایی
کنفذور-دانی تول:حشره کش
کنه های نباتی :
کنه های نباتی جانواان ریزی هستند که در هنگام گرما فعالیتشان زیاد است در پشت برگها با خرطوم خود از شیره نبات تغذیه برگهای برنگ خاکستری یا زرد و گاهی رنگ پریده می شوند . مبارزه با متاسیتوکس(سم سیستمیک)یا دیازیتون (سیم نفوذی).
تریپس:
مانند حشره ریزی می باشد برنگ زرد مایل به سبز طول آن حدود یک میلیمتر که وارد برگهای کوچک میانی بوته شده وبا نیش سطح زیر برگ را سوراخ کرده و از شیره نباتی تغذیه می کند . در اثر نیش ترپیس پشت برگ ، لکه های خشک سفید رنگ پیدا می شود که بتدریج بهم چسبیده و خشکی و سعی دارد برگ ایجاد کند حشره کشهای سیستمیک روی تریپس تاثیر زیادی ندارندو باید از ----مانند آزنیفوس-اپترکی و مانند اینها استفاده----------------
2-مگس سفید :این آفت قادر است چند نوع بیماری ویروسی را به گیاهان گلخانه ای خصوصاًگوجه فرنگی انتقال دهد.
روش های مبارزه و پیشگیری:استفاده از توری در درب های ورودی و استفاده از سم کنفیدور.بعضی از سموم حشره کش عبارتند از :کنفیدور-توکسفان-دیازینون-گوزاتیون-مالاتیون(سوین ، موسپبلان-لیندین-دانتیول-متاسیتوکس-آپولو-آدمیرال)12 نوع حشره کش
دانیتول کل حشرات را می کشد.
لازم بذکر است چنانچه برای مبارزه با مگس سفید به صورت مکرر به وسیله حشره کش بایستی مبارزه شود این حشره نسبت به آن حشره کش مصونیت پیدا می کند .لذا بهتر است مرتباً نوع حشره کش را تعویض کرد.
3-شته: این آفت نیز به هنگام گرم شدن هوا قابل مشاهده خواهد بود.شته سبز و شته خونی در گلخانه ها بیشتر شایع هستند . برای مبارزه با آن از حشره کش ها استفاده می کنند. برای مبارزه با شته بیشتر بصورت لکه ای مبارزه می کنند. زیرا هجوم شته ها ابتدا از چند بوته آغاز و طی چند روز گسترش می یابد .
شته ها:
این آفت با نوع مختلف بروز می کند نوعی از آن باعث پیچیدگی برگها و ضعیف شدن آنها گردیده در نتیجه شاخه و بنه ضعیف قبل از بصمر رسیدن محصول ، میوه ها از بین می روند.
نوعی دیگر آن باعث می شود که از درخت شیره چکیده ترشحاتی مثل روغن برگها را بپوشاند حتی بوته های گل هم در این آفت مصون نمانده و مبتلا می شود در نتیجه علاوه بر اینکه این حشره موزی از مواد سبزی برگها و شیره نباتی تغذیه می کند و با خرطوم خود اثر مسمومیتی در برگ و ساقه باقی می گذارد که برگ و ساقه نمی تواند وظیفه بخش شیره نباتی را بخوبی انجام دهند کسر بوته نباتی هم بوته و درخت را ضعیف می کند.
این آفت برنگهای قرمز-سیاه(باقلا) –قهوه ای وسبز(هلو) دیدیه می شود که دارای خرطوم بوده از شیره نبات تغذیه می کند شته ها از جوانه ،غنچه ،میوه ، تنه و شاخ و برگ تغذیه نموده به نباتات آُسیب می رسانند.مبارزه با سموم فسفر از قبیل مالاتیون، دیازنیون و سایر سموم حشره کش برای مبارزه با شته استفاده می شود آفت شته هنگام گرم شدن هوا قابل مشاهده است شته سبز و شته خونی در گلخانه ها بیشتر شایع است .شته خونی مخصوص داخل هلو است .
شته سبز هلو و شته سیاه باقلا در گلخانه ها زیاد بروز می کند.شته ها از برگ و بوته شروع می کنند و بتدریج سایر بوته را در بر می گیرند .شته ها معمولاً از برگهای بالا(جوان)شروع می کنند و رشد را متوقف می سازند یکی از مهمترین خسارت ----است مواد دفعی ----شیرین مزه است و مورچه را به خودش جذب می کند.برگ ناتوان می شود و برگهای پائین هم از بین می روند و شته ها زیستی با مورچه دارند مورچه ها مسئول جا به جایی کنه ها از بوته ای به بوته دیگر هستند . مورچه خودش شته را حمل می کند روی شاخ و برگها می برد لذا باید مورچه را از بین برد(مبارزه بیولوژیک با شته ها)
کفشدوزک: کفشدوزک صیاد شته ها هستند و بهترین راه مبارزه بیولوژیک است .
مبارزه شیمیایی با شته :
استفاده از سمومی مانند متاسیتول و مالاتیون –شستن مداوم برگها با آب و صابون شته ها را از بین می برد.
لاین و راهرو کشت:
اندازه لاین و راهرو کشت با توجه به وسعت گلخانه و تجهیزات آن متفاوت می باشد در گلخانه خاکی باید اندازه راهرو و لاین کشت استاندارد باشد .محل کشت گیاهان را در گلخانه خاکی لاین می گویند هر لاین هفتادسانتی متر عرض دارند.کشت محصولات در گلخانه بصورت زیگزاگ است یعنی در لاین گلخانه محصول بصورت زیگزاگ کاشته می شود. راهروهای کشت بجهت عبور و مرور شرکت ماشین آلات و تجهیزات متغییر است هر قدر گلخانه مدرنتر باشد راهروها باید عریض تر باشد.
عرض راهروها در گلخانه مدرن 2الی3 متر است .
در گلخانه های کوچک عرض راهروها حدود90الی100سانتی متر است .
در گلخانه های صنعتی از نقاله برای حمل محصولات استفاده می کنند مثلاً وقتیکه گوجه فرنگی چیده می شود از همان ابتدا محصول را روی نقاله می ریزند نقاله با حرکت خود محصول را بجلو می برد. در دو طرف بوته ها بالا بر وجود دارد کارگری روی بالابرها می ایستد محصول را می پیند و روی نقاله می ریزد.
در کنار گلخانه وجود یک دفتر کار شیک برای رسیدگی با مواد مختلف اداری و پذیرایی از مشتریان ضروری است . برای اینکه هر کسی که از راه می رسد مستقیماً و یکسره بداخل گلخانه نرود زیرا گلخانه یک محیط ایزوله است .کارگر هنگام کار در گلخانه باید لباس مخصوص بپوشد و ته کفش خود را نیز ضد عفونی کند .
کشت خیار در گلخانه : خیار از خانواده کدوئیان بوده و نام علمی آن کوکومیس ساتی ووسCucumis. Sat ivus می باشد . خیار از گیاهان جالیزی محسوب می شود و یکی از سبزیجات مهم و پر مصرف خاورمیانه بوده و تقریباً در طول سال عرضه می گردد. اصل و قدمت این گیاه مانند دیگر خانواده کدوئیان از جنوب و شرق آسیا یعنی هندوستان و چین مرکزی و جنوبی می باشد . کاشت این گیاه از 4-3 هزار سال پیش موسوم بوده است .
اطلاعات کلی در مورد خیار:
زمان متوسط جوانه زدن بذر خیار در خاک در شرط مناسب 4-3 روز .طول دوره رشد تا میوه دی پس از نشاء در زمین اصلی 60-50 روز تراکم بوته در هر متر مربع 7/1 الی2/2 بوته .
مقدار بذر مورد نیاز در هر 1000 متر مربع 2000 الی 1700عدد.
مشخصات زمین :خیار گیاهی است با ریشه های نسبتاً ضعیف که در خاکهای رسی و سخت قابلیت نفوذ پذیری باشد و یا دارای مقدار قابل توجهی هوموس باشد. البته ازآنجا که فضای گلخانه محدود است می توان نسبت به اصلاح بافت خاک اقدام نمود. در خاکهای سنگین چنانچه میزان خاک رس زیاد باشد می توان از مخلوطی از کودهای آلی اعم از حیوانی، گیاهی و یا کود سبز با ماسه بادی و یاشن نخودی، میزان نفوذ پذیری خاک را به میزان قابل توجهی افزایش داد . در هر صورت چنانچه سطح آبهای زیر زمینی پائین باشد و زهکشی خاک مناسب باشد ریشه قادر خواهد بود تا عمق 60 سانتی متری نفوذ کند. این امر بوته را قادر می سازد حجم بیشتری از مواد غذایی لازم را جذب نماید. در غیر این صورت رشد ریشه در عمق ،کم و یا حتی متوقف خواهد شد و این خود نهایتاً باعث خواهد شد تا گیاه در مقابل تغییرات زمان آبیاری و یا پائین بودن رطوبت گلخانه مقاومتی از خود نشان ندهد. بنابراین در کشت های خاکی اصلاح خاک از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد .
تنش آبی در خیار:
زمانیکه بوته دارای پهار و یا پنج برگ شد و به نخ کشیدیم خیار را در مرحله بی آبی قرار می دهند گیاه پژمرده می شود و ریشه ها بیشتر به دریافت مواد غذایی تحریک می شوند این بی آّی بستگی به :
شرایط محیطی، بافت خاک و نوع واریته دارد. زمانی آّیاری را مجدداً انجام می دهیم که در شب گیاه پژمرده است و باید آبیاری شود و روز بعد که بازدید می کنیم مشاهده می شود رشد گیاه دو برابر شده است . خیار در مرحله زایشی روزانه هر بوته دو لیتر آب می خواهد می توانیم روزانه دو لیتر آب بدهیم و یا یکروز در میان چهار لیتر آب بدهیم بهترین آبیاری خیار یکروز در میان است . در تنش بی آبی در صفحه 18 همین جزوه مدت حدود30-15 روز با توجه به شرایط محیط اعلام شده است .
کشت بذر خیار در زمین : پس از آماده شدن خاک و شرایط محیطی کشت بذر آغاز می شود. در شرایط مساعد در پائیز بذر را مستقیماً بر اساس 2/2-7/1 بوته در متر مربع و با احتساب فواصل لازم کشت می کنند. خیساندن بذر14-12 ساعت قبل از کشت جوانه زدن و سرعت آن کمک می کند . در خاکهای سنگین در کنار هر بذر آفتابگردان نیز می کارند تا بذر آفتاگردان که از قوت بیشتری برخوردار است بتواند جوانه خیار را بدنبال خود از خاک خارج نماید . پس از سبز شدن جوانه خیار می توان جوانه آفتابگردان را با نوک ناخن قطع کرد. عمق کشت بذر خیار5/1-1 سانتی متر است و می بایستی روی آن را با خاک سبک پوشانید.بیشترین رشد و فعالیت خیار در عمق 30 سانتی متری می باشد . در صورت کشت مستقیم معمولاً مورچه و موش از جمله آفاتی هستند که بذر را خارج می کنند. برای مقابله با این آفت می بایستی از طعمه مسموم در حاشیه گلخانه و راهرو استفاده کرد.
آیتم بذر:
1-تاریخ مصرف و اعتبار بذر از زمان تولید تا دو سال اعتبار دارند و باید بذر را از جایی مطمئن خریداری نمائیم .
2-قدرت نامیه : بذر باید قدرت جوانه زدن برگ را داشته باشد .معمولاً قدرت جوانه زدن هشتاد و پنج درصد به بالا است . در خیار نود و هشت درصد هم داریم . در بذر هر چه قدرت نامیه بالاتر باشد بهتر است.
3-مقاومت بذر در مقابل بیماری ها: بذرهایی که قدرت مقاومت بیشتری دارند محصول کمتری می دهند. بعد از خریداری بذر باید بذر را آماده کنیم –بذر را داخل دستمال ریز بافت می ریزیم و کاملاً خیس می کنیم دستمال را چهار تا می کنیم –بذرهای مختلف باید ساعتها و روزهای مختلف در دستمال بمانند حتی المقدور 12-13-14 ساعت مانند بذر خیار و طالبی ماکزیمم24 ساعت است البته مدت 24 ساعت مدت زیادی است .
قبل از جوانه زدن باید بذر را در زمین کاشت . در گوجه فرنگی بذر مدت 48 ساعت در دستمال خیس نگهداری می شود. بذر فلفل و بادمجان مدت 72 ساعت در دستمال مرطوب و خیس نگهداری می شود. بذر توت فرنگی (توت فرنگی بذر ندارد).اگر دستمال خسک شود بذر از بین می رود.
مراحل بعمل آمدن بذر:
بذر بدو شکل بعمل می آید:1-خزانه 2-مستقیم
کاشت مستقیم :
در کاشت مستقیم یکنواختی تولید بدست نمی آید شرایط محیط و مدیریت خاصی نیاز دارد. بطور کلی در هنگام کشت بذر دما25 تا30درجه –رطوبت هشتاد در صد مورد نیاز است . در هنگام جوانه زدن دما23 تا 24 درجه ،رطوبت 60تا65درجه .نور بین 000/10تا 000/15 لوکس.
مزایای خزانه :
1-کنترل راحت تر
2-نشاء خیلی سریعتر رشد می کند و زودتر محصول می دهد.
3-اگر بوته بهر دلیل ضعیف یا بیمار باشد براحتی می توان آنرا حذف کرد. برای اینکه در خزانه نشاء جانشین نشاهای حذف شده شد داشته باشیم باید همیشه نشاء بیشتر از مقدار مورد نیاز بکاریم .مثلاً اگر هدف ما داشتن دو هزار نشاء است باید مثلاً دو هزار و یکصد یا دو هزار و دویست نشاء داشته باشیم که اگر هر نشائی خراب شد نشاء جایگزین برای آن داشته باشیم و بعداز نشاء را از خزانه بمحل اصلی کاشت منتقل می کنیم . در گلخانه هر بذر باید داخل یک گلدان کاشته شد قبل از انتقال بذر ، باید خزانه برای کشت کل فضای آن با محلول قارچ کش و حشره کش کاملاً ضد عفونی و ایزوله شود که نشاء درجه یک بدست آید.علفهای هرز اطراف و داخل گلخانه باید نابود شوند برای اینکه از طریق علفهای هرز آفت وارد خزانه می شود . بعد از آماده کردن خزانه باید بستر مناسب جهت کشت بذرآماده شود.
چه بستری را باید اماده کنیم :
1-خاک باید بافت سبک داشته باشد و دارای چسبندگی مناسب هم باشد .
2-تهویه مناسب داشته باشد .
3-خاک کاملاً ضد عفونی شود.
4-هنگام کشت مواد غذایی بخاک ندهیم چون نیازی نیست البته اگر هم کود بدهیم اشکال ندارد. اولین برگ که ظاهر می شود بنام لپه ای است .
بستر مناسب شامل:
1-چهل درصد خاک برگ.چهل درصد ماسه شسته شده ،بست درصد کوددامی .
2-بستر پیت موسی+پرلیت(پرلیت، ماسه شسته شده است ) به نسبت هفتاد درصد(البته 40تا60 در صد هم مخلوط می کنند).
بستر کوکوپیت +پرلیت (هفتاد درصد البته 40و60همی می شود مخلوط کرد)معمولاً-----+پرلیت ضد عفونی شده است .بسته را قبل از استفاده باید ضد عفونی کرد.
ضد عفونی بستر بای خزانه ای بقطر10CM
قارچ کش:
1-بنومیل
+ حشره کش(1-دیازینون 2-مالاتیون)
2-کاپیتال(محلول دو آبپاشی)
محلول بصورت یکنواخت روی بستری پاشیده میشود بعد از اتمام ضد غفونی برای اطمینان خاطر از اثر ضد عفونی بمدت هفتاد و دو ساعت باید روی بستر را با پلاستیک شفاف بپوشانیم .
از چه گلدانهایی استفاده می کنیم :
گلدانها: استکانی و نشائی قطر دهانه گلدان بین 6تا8سانتی متر باشد .گلدانهای پیتی یا سلولوزی از مواد قابل تجزیه مثل کاغذو مقوا ساخته شده اند . البته از لیوان یکبار مصرف هم می توان استفاده کرد ته گلدان باید سوراخ باشد که آب خارج شود . ابتدا باید گلدان و سپس خاک را ضد عفونی کنیم .
روش کاشت بذر:
کشت گلخانه ای با سنتی فرق دارد و چند نکته را باید در نظر داشت .
1-در داخل یک گلدان فقط یک بذر می کاریم .
2-عمق کشت در خیار-گوجه فرنگی و بادمجان حدود نیم سانت است ، ماکزیمم یک سانت اگر عمق بیشتر باشد ریشه خفه می شود .خاک باید باندازه نصف بند انگشت عمیق شود.
در فصل مساعدیعتی بهار و تابستان بذر را در محل اصلی می کاریم :
3-باید بصورت --------------دو ارتفاع پائین آبیاری شود.
ضربه آب می تواند بذر را بیشتر داخل خاک کند و یا خاک را کنار بزند آّبیاری نباید با فشار انجام شود تا زمان جوانه زدن بذر باید روزی یکبار آبپاشی شود و خاک باید همیشه مرطوب باشد .زمان جوانه زدن در بذرهای مختلف فرق می کند.نحوه کاشت خیار و طالبی مانند هم هستند –نحوه کاشت گوجه فرنگی ، فلفل و بادمجان هم مثل هم هستند بعد از سبز شدن بذر باید مراقبت شود که برگ بطرف بالا نرود باید تا لحظه انتقال در حرارثابت نگهداری شود اگر نشاء بلند قدشود علت این است که نور کم است –اگر برگ نشاء بریزد علامت این است که سرمای زیاد است –بهرحال هر روز بذر از نظر سمپاشی –نور-حرارت-کوددهی و جلوگیری از ورود آفات بداخل خزانه باید کنترل شود در موقع انتقال نشاء باید مواظب باشیم که ریشه کنده نشود.
عمر بوته گوجه فرنگی -------------------------------------------------
اهمیت کشت نشاء:
1-به علت بالا بودن قیمت بذر مصرف بذر به حداقل می رسد .
2-رشد سریع نشاء پس از انتقال به بستر اصلی
3-دستیابی به محصول زودرس به دلیل آنکه شاسی تولید نشاء، امکان رسیدگی بهتر، تنظیم رطوبت و رشد سریع بذر بهتر صورت می گیرد.
4-به دلیل تولید نشاء سالم مرزعه ای یکنواخت خواهیم داشت که مسلماً تولید بیشتر را در پی خواهد داشت .
در صورتی که زمان کشت در زمستان باشد برای زودرس کردن محصول محوطه ای کوچک را در گلخانه گرم نگه داشته و در داخل سینی های پلاستیکی یا لیوانهای یکبار مصرف که دارای سوراخ در ته هستند و یا گلدانهای نشاء استکانی بذر خیسانده را کشت می کنند. بهر حال بعد از ظهور اولین برگ حقیقی و در مجموع 3 برگه شدن نشاء، نشاء آماده انتقال به محیط کشت اصلی خواهد بود. ابتدا در روی پشته هایی که قبل از آماده شده اند به میزان حجم خاک گلدان چاله هایی حفر کرده و خاک نیمه مرطوب گلدان را بیرون آورده و وارد حفره می کنیم . باید توجه داشت که خاکی که توسط ریشه های مویی احاطه شده اند سالم جابجا شود و بلافاصله آبیاری صورت گیرد.در محل طوقه سفید رنگ است که هنگام جابجایی کمی پائین تر از سطح خاک قرار داده و روی آن را خاک می ریزیم تا بعد ها تولید ریشه کنند و بدین ترتیب گیاه دارای ریشه قوی تری گردد.
فواصل کشت:تراکم کشت به دو عامل بستگی دارد و این دو عامل عبارتند از نوع خاک و زمان کاشت ، در خاک قوی و کشت تابستانه.بالعکس می بایستی تراکم2/2-7/1 بوته در متر مربع را برگزید. بدین ترتیب به ازاء هر دو خط کشت به فاصله 85-70 سانتی متر یک راهروی 1متری در نظر می گیریم .فاصله هر بوته در روی خط کشت بین 50-40 سنتی متری خواهد بود و باید سعی نمود تا کشت بصورت زیگزاگ صورت گیرد.
بستن بوته ها :برای بستن بوته ها از نخ های کنفی استفاده می کنیم زیرا بدلیل پرزهایی که دارد بوته بر روی آن چسبیده و سر نمی خورد . ارتفاع بوته نباید حداکثر از 5/2 متر بیشتر باشد. با ظهور برگ حقیقی گیاه ساقه باید با نخ آویزان شود . بوته ها باید به یک جهت به دور نخ کنفی پیچیده شوند و این کار هر چند روز یکبار تکرار می شود.نخود و بصورت آزاد باقی بماند تا در هنگام رشد قطری ساقه به آن آسیبی نخورد.
-------اولیه بین بهار و تابستان بیشتر است در ارتفاع 40سانت کلیه میوه ها و شاخه های فرعی زده می شود از 40 سانت به بعد در کشت بهاره علاوه به ساقه اصلی می توانیم 5-2 گل روی ساقه فرعی نگهداریم و انتهای ساقه فرعی را بزنیم و در کشت زمستانه کلیه برگهای فرعی زده می شود مگر اینکه هوا خوب باشد که نهایتاً گل روی شاخه فرعی می ماند
هرس بوته خیار:
1-حذف کلیه ساقه های جانبی و میوه های تشکیل شده تا ارتفاع50-40 سانتی متر و باقی گذاشتن برگهای اصلی .
2-حذف ساقه های جانبی حداکثر بعد از دو برگ از ارتفاع 50-40 سانتی متر
3-قطع برگهای زرد شده قسمت پائین بوته
هنگامی که ارتفاع بوته به 5/2 متر رسید برگها روی زمین قرار می گیرد که باید زده شود چنینپرسی پرس تک شاخه است .در پرس دو شاخه بوته را 2الی5/2 متر رشد می دهند.جوانه انتهائی را می زنند از هر طرف یک شاخه فرعی بشکلUدرست می کنند دور این ساقه های فرعی را نخ پیچی می کنند و در گلخانه ای که فضای بین بوته ها زیاد است استفاده می کنند.
مزایای هرس:
1-سمپاشی بهتر
2-تهویه مناسب گیاه
3-رشد طولی بوته و عملکرد بهتر گیاه
4-عبور راحت تر از راهروها
5-تسهیل در برداشت محصول
ریزش گل در خیار: ریزش گل خیار در فصل زمستان می افتد و عمدتاً بدلیلی وجود عوامل ژنیتیکی و مسائل اقلیمی می باشد . عوامل اقلیمی که باعث ریزش گل می شوند:
1-نامناسب بودن درجه حرارت
2-کوتاه بودن مدت روشنایی یا ابری بودن روز
3-پیری گیاه و مصرف ازت بیش از حد
4-عدم هرس به موقع
برداشت در خیار: هر 2 تا3 روز یکبار صورت می گیرد. باید توجه داشت که آبیاری قبل از برداشت در طعم و مزه خیار بسیار تاثیر دارد.بهتر است 24 ساعت قبل از برداشت از آبیاری خودداری کرد زیرا در غیر این صورت موجب انباشته شدن آب در میوه و ایجاد بافت آبکی در خیار می گردد.
نکاتی در مورد کشت خیار:از هفته دوم کوددهی به صورت محلول پاشی صورت می گیرد و هر هفته یکبار با کودهای کامل مانند قطره طلا و یا زربار تکرار می شود. در بعضی از موارد گیاه کمبود آهن نشان می دهد و علائم آن زرد شدن برگ ها و سبز ماندن رگبرگها در برگهای جوان و بالایی. برای رفع این کمبود از کودهای کلات آهن استفاده می شود.
طول مدت خیار پنج تا شش ماه وگوجه فرنگی سه ماه است .
کشت خیار:
انواع کشت خیار:1-کشت بهاره 2-کشت زمستانه
کشت بهاره : فصل کشت ماههای دی –بهمن اسفند است یعنی کشت در زمستان انجام می شود اما در بهار برداشت می شود بهمین جهت می گویند کشت بهاره .
کشت زسماتنه : در ماههای مرداد و شهریور کشت انجام می شود اما در زمستان برداشت می شود بهمین جهت می گویند کشت زمستانه .
در کشت بهاره ارقام هر گلدر کشت زمستانه تک گل هستند.
در ارقام هرگل-چند گل روی ساقه بوجود می آید.
در ارقام تک گل –یک گل روی ساقه بوجود می آید.
اگر جای کشت زمستانه و بهاره را عوض کنیم .محصول ضغیف می شود . اگر جای کشت هر گل،تک گل را عوض کنیم ضرر ببار می آید.
فواصل کشت:
در کشت بهاره فاصله هر بوته 40سانت است. در کشت زمستانه فاصله هر بوته 50 سانت است .
گرده افشانی در خیار:
در خیار اصلاً گرده افشانی نداریم یعنی بدون انجام عمل لقاح و گرده افشانی محصول تولید می شود .اصطلاح گرده افشانی خیار را با ---------(بدون عمل گرده افشانی)-اصطلاحاً گلها ماده هستند و بذر تولید نمی شود و اصطلاحاً می گویند هیبرید یا عقیم است .اگر در خیار گل نر بوجود بیاید باید آنرا حذف کنیم .
در طالبی گلخانه ای: نیازمند گرده افشانی است در طالبی گلهای نر و ماده روی یک گیاه ولی از هم جدا هستند و باصطلاح گیاه تک پایه ای است درروی یک بوته قرار دارد. در بسته گلهای نر و ماده روی یک بسته هستند اما جدا می باشند.
در طالبی=گلهای نر روی ساقه اصلی و گلهای ماده روی ساقه فرعی تشکیل می شوند.
در خیار هم همین است . در خیار گل نر باید حذف شود.
در طالبی: گل نر را میکنیم، از هم باز می کنیم و با تکان دادن تخم آن را روی گل ماده می ریزیم موقع ظهر بهترین زمان برای گرده افشانی است اگر در گلخانه گرده افشانی انجام نشود بمرور گلها ریزش می کنند.
در کشت خیار برگهای اول حقیقی است (لپه ای) وظیفه آنها تامین مواد غذایی است .اگر خیار گلخانه ای روی زمین بخواهبد دچار بیماری قارچی می شود.
کمبود منیزیم : علائم آن دقیقاً شبیه علائم کمبود آهن است اما این مساله در برگهای مسن و پائینی دیده می شود . این کمبو از طریق مخلوط کردن با خاک ومحلول پاشی قابل رفع می باشد .
کوددهی خیار بعد از برداشت:(از هفته اول تا چهارم) فرمول کوددهی برای 100متر مربع
هفته اول:
فسفات آمونیم 500گرم
سولفات منیزیم 500گرم
سولفات آمونیم 2000 گرم
کلات آهن 200 گرم
هفته دوم:
کود مایع 5/2 لیتر
سولفات آمونیم 2000 گرم
هفته سوم :
و هفته چهارم مانند هفته دوم. بعد از هفته چهارم مجدداً تکرار می نماییم .چنانچه هوا در طول هفته ابری باشد نیازی به کوددهی نیست . اگر نیمی از روزها ابر بود نیمی از میزان توصیه شده باید کوددهی کرد.
نکات مهم در جهت پیشگیری از ایجاد امراض و آفات در گلخانه :
1-رعایت بهداشت در گلخانه ، کاهش میزان رفت و آمد اشخاص مختلف در گلخانه ضد عفونی کردن وسایل کار از قبیل :چاقو، بیل، بیلچه،شن کش،شستن دستها با آب و صابون قبل از شروع هرس و برداشت.
2-قرار دادن یک اسفنج در جلو ورودی و خیس کردن آن با محلول ضد عفونی کننده آب آهک یا سموم قارچ کش.
3-خارج کردن بوته ها از گلخانه پس از خاتمه دوره بهره برداری
4-ضد عفونی کردن خاک قبل از کاشت دوره بعد
5-حذف علف های هرز داخل گلخانه و تا شعاع 2 متر در اطراف گلخانه
6-آبیاری منظم و به اندازه
7-تهویه همیشگی محیط گلخانه برای جلوگیری از عرق کردن سطح پوشش پلاستیکی گلخانه
بیماری های خیار:
1-سفیدک نهان : این بیماری می تواند در اثر مساعد بودن شرایط رشد مانند رطوبت و حرارت سریعاً گسترش یافته و خسارات قابل توجهی را وارد آورد.
علائم اولیه بیماری:روشن شدن قسمتی از پارانسیم یونک که در بین رگبرگها محصور شده، این لکه های سفیذ سریعاً به زردی گراییده.علائم این بیماری روی برگهای نسبتاً جوان ظاهر خواهد شد. در صورت عدم کنترل سریعاً به گیاهان دیگر سرایت خواهد کرد. این بیماری در اثر رطوبت محیط و حرارت مناسب ظاهر خواهد شد. حرارتی که بیماری در آن قادر به گسترش است بین 30-5 سانتی گراد می باشد .رطوبت حد اشباع هوای گلخانه حتی برای زمانی کوتاه (72ساعت)می تواند ابتلا به بیماری را تشدید نماید .کنترل و پیشگیری بیماری سفیدک نهان :
1-انتخاب ارقام مناسب و مقاوم
2-پائین نگاه داشتن رطوبت محیط رشد
3-پیشگیری از رشد میسلیوم های قارچ با مصرف سموم شیمیایی قبل از شیوع سموم:ریدومبل-72% و گلوکیس.
تا قبل از شروع باردهی و در صورت عدم دسترسی به این سموم می توان از سم مانکورت نیز استفاده کرد. توضیح اینکه ریدومیل72% MZ باید در مراحل اولیه رشد به مصرف برسد و بعد از ظهور گل نباید از این سموم مصرف کرد و تنها می توان از مانکورب استفاده کرد.
در زمان مصرف قارچ کش می توان از(روغن هومان)جهت جلوگیری از تبخیر زود هنگام سم و جهت تثبیت آن استفاده کرد.
2-سفیدک آشکار:علائم ظاهری عبارتست از ظهور سفیدی آرد مانندی روی قسمت بالایی برگها و گاهی ساقه های جوان .چنانچه در این مرحله با این بیماری مبارزه نشود، برگها قهوه ای و خشک می شود . خسارت قارچ بستگی به سن گیاه، رطوبت و حرارت داخل گلخانه دارد.اولین علائم بیماری روی برگها 16 الی 23 روزه ظاهر می شود. در مراحل اولیه علائم برگهای جوانتر از آلودگی مصون هستند .سفیدک آشکار معمولاً در کشت پائیزه خودنمایی می کند و خسارت وارد می نماید . دمای 37 درجه سانتیگراد و رطوبت بالا می تواند مناسب شروع رشد میسلیوم های قارچ باشد ولی در دمای بالای 37 درجه سانتیگرادرشد قارچ کنترل خواهد شد .کنترل و پیشگیری سفیدک آشکار:
1-انتخاب ارقام مناسب و مقاوم
2-تنظیم عوامل محیطی
3-مصرف سموم قارچ کش
3-سپتوریوز کدوئیان: این بیماری لکه های خاکستری روی برگ و ساقه ایجاد می کند و دور لکه ها خاکستر و مرکز آن به رنگ زیتونی در می آید.
4-آنتراکنوز:وجود لکه های قهوه ای روی ساقه و برگ
5-سفیدک دروغی خیار:کپک خاکستری رنگ زیر برگها و لکه هایی روی برگ.
6-گموز:علائم بیماری:زرد شدن و خشک شدن برگها قبل از ظاهر شدن گلها و همچنین پوشش روی بوته ایجاد می کند.
7-موزاییک خیار:بیماری ویروسی که توسط حشرات مکنده مانند شته انتقال می یابد باید منابع اولیه بیماری را از بین برد .
بیماری های فیزیولوژیکی متفرقه در خیار:
الف:تلخی میوه خیار
ب:ترک در میوه یا زرد شدن انتهای میوه
ج:کج شدن میوه
الف: تلخی میوه :
1-افزایش ناگهانی درجه حرارت در گلخانه
2-زیادی رطوبت خاک
3-هرس شدید و یکباره بوته
4-انجام عمل تلقیح در ارقام پاراتنوکارپیک
ب: ترک در میوه با زرد شدن انتهای میوه
در صورتیکه میوه های خیار دچار ترک و یا زرد شدن قسمت انتهایی شوند می تواند ناشی از رشد بطنی میوه در اصر گرما و یا برودن هوا باشد و یا اینکه آبیاری در شدت گرمای روز انجام شده باشد .
بهترین زمان آبیاری شبها و زمان سحر می باشد .
ج:کج شدن میوه:زمانیکه گیاه دچار یکی از مشکلات (استرس ها) می گردد، میوه خیار بشکل نیم دایره در خواهد آمد، این تغییر شکل ممکن است ناشی از حرارت ، رطوبت خاک، بیماری های خاکزی قارچی و بلاخره ضعف تغذیه باشد .
دیررسی و زردی خیار:
از برگهای پائین شروع می شود .برگهای سبز برنگ زرد می شود .دقیقاً علائم آن شبیه علائم کمبود منیزیم است . این ویروس توسط گلی سفید منتقل می شود از زمینهای چغندر کاری و کاهو کاری ویروس زردی بوسیله گلی سفید وارد گلخانه می شود .سموم برای سفیدکها 1-زینب2-متالاکسیل
بیماری های فیزیولوژیکی در خیار:
1-تلخی خیار: ماده تخلی خیار کوکربیتاسین است .این ماده در ته خیار وجود دارد. در ارقام گلخانه ای یکی از عوامل تلخی گرده افشانی در خیار است.2-برس شدید:برس شدید و شوک شدید با خوردن خیار یک شوک است . در ارقام خیار بیرون گلخانه باید گرده افشانی شود.3-ترک خودن میوه گاهی اوقات ترکهائی روی پوست خیار وجود دارد ترک خوردن میوه هابر اثر آب است .آّبیاری باید منظم باشد که گیاه با این روش عادت کند(روز و ساعت).بهترین زمان آبیاری قبل از طلوع خورشید است .(آبیاری زیاد و ناگهانی باعث ترکیدگی میوه می شود)سلول که خشک است پلاسمولیز است و بعد از آینکه آب زیاد خورد تورژسانس ایجاد می شود ریشه و ساقه بر اثر آب زیاد باد می کند و بعلت نامنظم بودن آبیاری میوه ترک بر می دارد.4-ریزش میوه : هر عاملی که سبب عدم جذب مواد غذایی توسط گیاه شود اگر نور کم بشود فتوسنتز کم می شود و در نتیجه جذب مواد غذایی کم شده و گل ریزش می کند در فصل زمستان ده درصد ریزش گل نرمال است . اگربیشتر شود علامت این است که جذب مواد غذایی مشکل پیدا کرده است .5-کج شدن خیار(نیم دایره ای شدنمیوه)در مورد کج شدن خط عوامل مختلفی تاثیر دارد.کج شدن میوه حاصل استرس های محیطی از آب-رطوبت تا آفات و بیماریها واکنش در گیاه بصورت کج شدن میوه ظاهر می شود.اگر میوه کج شده را از روی بوته نچینیم باعث ریزش بقیه میوه ها می شود.
بیماری لکه موجی(---------)قارچی بنام ----------
این بیماری در گوجه فرنگی خیلی شایع است بروز لکه های سیاه بر روی برگ-ساقه-میوه –بخصوص در فصل پائیز بعداً لکه ها سیاهرنگ تبدیل به حالت سوخته می شود. اگر بیماری در مرحله اول باشد از مانکروب استفاده می شود این بیماری بسرعت انتقال پیدا می کند. کاهش رطوبت در گلخانه از کارهای اصلی است.
لکه موجی مانندوقتیکه یک سنگ را بداخل آب میاندازیم امواج در آب وجود می آید.مشاهده لکه موجی از قارچ کشهای مانکوزب-کاتبال و ------استفاده می شود.
بیماری موزایت علاوه بر خیار و گوجه فرنگی و فلفل و .....حمله می کند.
راهنمای کشت گوجه فرنگی در گلخانه :
یکی از سبزیجات مهم در بسیاری از کشوها بخصوص خاورمیانه گوجه فرنگی می باشد . میوه این محصول بصورت تازه خوری در سالادها و یا پخته در غذاها و یا بصورت آب گوجه، رب و یا انواع سس مصرف می گردد.
گوجه فرنگی از خانواده سولاناسهSolanacae می باشد و نام علمی آن Lycopersicom-Sculentum می باشد .
اطلاعات کلی درباره گوجه فرنگی:
1-متوسط زماتن جوانه زدن بذر در شرایط مساعد6 روز است.
2-متوسط زمان لازم از نشاء تا برداشت میوه 70-60 روز است .
3-مقدار بذر لازم 5/2-2 بذر در هر متر مربع می باشد .
در شرایط غیر عادی مانند سرد شدن هوا بخصوص در طول شب ، زمان جوانه زدن بذر طولانی تر می شود.
نشاء گوجه فرنگی: از آنجا که گیاهان گلخانه ای برای مدت زمان طولانی به رشد خود ادامه می دهند بنابراین در تهیه زمین باید دقت لازم را بعمل آورد.نشاء گوجه فرنگی بعد از 4 تا 6 هفته به زمین اصلی منتقل می شود. دراین زمان طول نشاء باید حدوداً15تا20 سانتی متر شده باشد .
می توان به هنگام نشاء مته ای درست کرد که به اندازه خاک دور ریشه زمین را گود نماید و بعد از عمل نشاء کاری را انجام داد که در این صورت در صد افت بسیار کاهش خواهد یافت . نکته مهم این است که هرگز آب را روی گیاه نباید پاشید .آبیاری قطره ای یا نشتی باعث خارج شدن هوا از دور ریشه شده و رشد گیاه سریعاً شروع خواهد شد .باقی ماندن هوا در اطراف ریشه خشک شدن ریشه را به همراه خواهد داشت .زیرا اکسیژن تنها از طریق برگ قابل جذب می باشد و این عمل در شب هنگام اتفاق می افتد.
در بوته گوجه فرنگی برگها مانند بند کفش می شود (جوانه انتهایی گوجه فرنگی بند کفشی می شود).
بیماری جاروئی شدن در گوجه فرنگی:
بیماری جاروئی شدن گوجه فرنگی از روی ساقه شروع می شود از روی برگها عبور می کند و پخش می شود از تمام قسمتهای ساقه باز و بیرون می زند.
کنه حنای(کنه قالی-زگار)مخصوص گوجه فرنگی:
آثار روی ساقه و برگ توسط کنه های قهوه ای ایجاد می شود بسرعت خشک می شوند و معمولاً از پائین به بالا آلوده می گردند.انگل صیفی جات مخصوصاً گوجه فرنگی(گل جالیز).گل جالیز یکی از انگلهای صیفی جات بخصوص گوجه فرنگی است در کنار بوته گوجه فرنگی و رشد گوجه فرنگی را متوقف می کند گل جالیز خودش راب ه بوته گوجه فرنگی می چسباند هیچ راه بارزه و عملی برای مبارزه با گل جالیز غیر از تعویض خاک وجود ندارد کشاورزان با آبیاری زیاد گل جالیز را می پوسانند.مبارزه با گل جالیز قبل از فزا زایشی و قبل از تولید بذر باید بعمل بیاید گل جالیز حدود13 سال خاک سالم باقی می ماند قبل از فاز زایشی و قبل از تولید بذر باید ساقه ها یگل جالیز کف بر شود که تولید بذر نکند اگر از همان مرحله اول مبارزه نشود. بذر90% تحریک شود------اگر جلوگیری شود در سال بعد تمام مرزعه را در بر می گیرد .گل جالیز را نباید از ریشه در بیاوریم .اولاً تحریک می شود و ساقه های جدید تولید می کند -------------------
-گوجه فرنگی بعد از خیار کشت دوم را در گلخانه دارد.گوجه فرنگی بر عکس خیار در کشت مقاوم است .از زمان کاشت بذر تا جوانه زدن7روز طول می کشد بعضی مواقع 15-10 روز طول می کشد.برگهائی لپه ای نازک و کشیده است .
30-20روز بعد از کشت بذر نشاء آماده انتقال بزمین اصلی است .ارتفاع نشاء20-15 سانتی متر میرسد.سه برگ اصلی دارد.
فواصل کشت در گوجه فرنگی:
1-بوته گوجه فرنگی در گلخانه نه ماه قابل نگهداری است .بذر گوجه فرنگی 48ساعت قبل از کاشت باید خیس شود.
2-تهویه بین برگهای پائین و بالا حساس است اگر این تهویه انجام نشود دچار بیماری می شود.
3-زمانیکه استارت گوجه فرنگی شروع می شود و به 30-20 سانتی متر می رسد آهسته آهسته شاخ فرعی زیاد می شود و نباید اجازه داد که ساخه فرعی بیش از 8-7 سانتی متر رشد بکند.اما بر عکس خیار در گوجه فرنگی هیچ گلی را حذف نمی کنیم مگر اینکه بخواهند روی خوشه گل 3-2 میوه نگهدارنده و میوه را بخواهند درشت کنند.(اینکار برای صادرات خوب است).
هرس گوجه فرنگی
از فاصله صفر تا نقطه سی سانتی بعد از 2تا 5/20متر رشد که رسید زمان پائین آوردن بوته ماکزیمم تا سی سانتی متر باید برگها زده شوند.یعنی وقتیکه بوته تا 5/2 متر رشد کرد از سطح پائین تا ارتفاع سی سانتی متر برگهای پائین را میزنیم و این موقع زمان پائین کشیدن بوته است.
ارقام مورد مصرف در گلخانه: ارقام مورد مصرف گوجه فرنگی بسته به نحوه استفاده از آنها متنوع می باشند.
1-دترمینیتDeterminate یا معین ، معلوم ، ثابتD
2-ایندترمینیتIndeterminate یا نامعین ، نامعلوم ،غیر ثابتD
3-شبه معین، حد واسط دو حالت فوق
1-ارقام دترمینیتDeterminate : یا گوجه فرنگی معمولی را گویند.ارقامی از گوجه فرنگی که در کشت هوای باز مورد استفاده قرار می گیرند. این گیاه پس از رشد اولیه با تولید گلهای هم زمان و میوه ای که طول مدت برداشت آن از 4-2 چین تجاوز نمی کند محصول کافی را عرضه می کند .انواع واریته های آن عبارتند از :زود-متوسط-دیر رس یا صنعتی-دو منظوره-تازه خوری.
مرحله رویشی در این رقم در یک زمان معین به پایان می رسد و مرحله زایشی نیز یک زمان مشخص دارد .
2-ارقام ایندترمینیتIndeterminate یا گوجه فرنگی گلخانه ای رونده این ارقام معمولاً رشد تدریجی دارد و با میوه دهی طولانی مدت می توان در یک زمان، گل، میوه نارس، میوه رسیده را در روی بوته مشاهده نمود. این ارقام معمولاً در داخل گلخانه قابل بهره برداری هستند اگر چه مانعی برای کشت آنها در هوای باز وجود ندارد و با استفاده از قیم می توان به تولید مناسبی دست یافت.هرس صحیح در این گروه و تک شاخه نمودن آنها محصول قابل توجهی را بصورت تدریجی ارائه نمود.
در زیر گروه ارقام ID می توان ارقام متنوعی را کشت نمود:Indeterminate
1-LSL
2-کلاستر
3-ارقام گیلاسی
کشت گوجه فرنگی : کشت گلخانه ای گوجه فرنگی به صورت نشاء انجام می شود ولی در موارد معدودی از کشت مستقیم بذر نیز استفاده می شود . زمان کاشت بذر جهت تهیه نشاء باید حرارت بالاتر از 10 درجه سانتیگراد باشد .جهت کشت در خزانه باید به ازاء یک هکتار و 40 متر مربع خزانه در اختیار داشت. پس آنکه ارتفاع نشاء حدود20 تا 30 سانتی متررسید می توان نشاها را به محل گلخانه و بستر انتقال نمود.12 تا 24 ساعت قبل از انتقال می بایستی خزارنه را آبیاری نمود.
فاصله کشت:
در ارقام دترمینیت50-45 سانتی متر
در عرض 90 سانتی متر
در ارقام ایندترمینت یا رونده 80-50سانتی متر
در عرض120-100 سانتی متر
مسلماً در فاصله کشت، رقم ، خاک و زمان کشت موثر است . حداکثر 2 بوته در متر مربع بطور کلی برای گوجه کفایت می کند.
بهترین درجه حرارت : در روز 24 درجه سانتیگراد و در شب 17-16 درجه سانتیگراد.
قیم :معمولاً نخهای کنفی را که برای بستن بوته استفاده می کنند بوسیله یک تکه سیم مفتولی که آن را به لوله های سقف گلخانه می بندند. بوته را به نخ پیچیده و وقتی که جوانه انتهایی به سقف نزدیک شد آن را آزاد کرده و با باز نمودن نخ اضافی ذخیره شده بوته را به سمت پائین هدایت می کنند. ضمناً نباید انتهای نخ را دور بوته گره زد تا نخ مانع رشد قطری ساقه نگردد.
هرس:ساقه های جانبی(فرعی)که بین ساقه اصلی و برگ رشد می کنند که نرک نامیده می شوند باید حذف گردند. این هرس باید در صبح زود و روزهای آفتابی انجام شود این عمل باعث می شود محل برش تا هنگام شب خشک شده و مانع سرایت برخی از بیماری ها شود.
هرس برگ:برگهای زیر اولین خوشه گل زمانی که به رنگ زرد بر می گردد حذف می شود تا قدرت گیاه صرف قسمتهایی شود که در حداکثر رشد قرار دارند.زمانی که رطوبت محیط بالاست می توان یک تا دو برگ از قسمت میانی بوته را حذف نمود تا عبور هوا آسانتر باشد. اگر بدلیل قوی بودن بوته و یا مصرف ازت زیادتر از نیاز برگهای جدیدی در ادامه خوشه گل ظاهر شود آنها را باید حذف نمود تا میوه درشت تری روی خوشه بدست آید. برای هرس نباید از چاقو یا قیچی استفاده کرد زیرا این ها می تواند بیماریهای مختلف را سرایت دهند. نکته دیگر این است که درجه حرارت محیط اثرات متعددی در کیفیت میوه و یا اندازه و شکل میوه باقی می گذارد.
اولین میوه ها روی خوشه گل دارای کیفیت بالاترین نسبت به آخرین میوه های همان خوشه خواهند بود . بنابراین برداشت تدریجی میوه های موجود در یک خوشه باعث بالا رفتن وزن سایر میوه های نارس روی آن خوشه و بالاخره افزایش کلی عملکرد خواهد شد.
اگر در هر خوشه گل6-5 میوه تشکیل شود مطلوب می باشد. با کاهش میوه روی هر خوشه تا 3-2 میوه می توان کیفیت بازار پسندی میوه را بالا برد.شرایط محیطی گلخانه برای کشت گوجه فرنگی
برای داشتن بوته و میوه ای سالم لازم است بین میزان رشد شاخ و برگ و مقدار ریشه تعادلی برقرار شود و برای این منظور عوامل زیر دخالت دارند:
1-آبیاری: باید رطوبت مناسبی به طور یکنواخت فرآهم آید. در صورت عدم رعایت بموقع و آبیاری و تواتر نامناسب آن علاوه بر سایر خسارات ترک خودن میوه ، قهوه ای شدن انتهای آن و کوچک ماندن میوه حتمی است . به منظور اجتناب از کوچکی میوه مصرف کود سرک و رعایت یکنواختی آبیاری و ثابت نگاه داشتن رطوبت خاک مفید خواهد بود.
کشیدن پلاستیک سیاه بر روی پشته های کشت یکی از راههای کنترل رطوبت خاک است که می تواند علاوه بر حفظ رطوبت خاک دفعات آبیاری را کاهش دهد و از تبخیر آب جلوگیری نماید و همچنین باعث خواهد شد که نور به سطح خاک نتابد و از رشد علفهای هرز جلوگیری خواهد کرد و این خود عامل موثری در جلوگیری از سرایت آفات و بیماریها خواهد بود.بهترین روش آبیاری استفاده از سیستم آبیاری قطره ای خواهد بود. آبیاری با بررسی خاک در حدود عمق فعال ریشه باید تکرار شود و از آبیاری بی مورد بخصوص در ماههای سرد سال خودداری گردد.
کودهای شیمیایی:
1-ازت :ازت ضمن آنکه یکی از مواد مهم برای رسیدن به حداکثر محصول است مصرف بی رویه آن باعث خساراتی می شود که در راس آن دیررسی-بالا رفتن حساسیت گیاه به بیماری هاست و بالاخره اثرات منفی بر رنگ پذیری و کیفیت میوه باقی می گذارد.
2-فسفر: یکی از عوامل اصلی رشد و تولید در گیاهان است. فسفر در خاکهای آهکی به صورت محلول بدلیل فعل و انفعالات شیمیایی کمتر در دسترس ریشه قرار می گیرد. مقدار فسفر در خاک علاوه بر رشد ریشه و گیاه باعث اصالح رنگ و کیفیت محصول می گردد.
3-پتاس:کمبود پتاس باعث کوچک ماندن میوه و کمی محصول می گردد.ضمن آنکه پتاس از عوامل اصلی رشد می باشد.لکه دار شدن میوه، نیم رسی و یوکی در گوجه بدلیل کمبود پتاسیم می باشد.
کودهای آلی : کودهای آلی (حیوانی)قبل از آماده شدن بستر کشت هر چند سال یکبار مصرفی می شوند ولی کودهای شیمیای شامل ازت، فسفر و پتاس را باید هر ساله به خاک افزود.
مقدار مصرف:مقدار مصرف کود حیوانی پوسیده در هر 1000 متر مربع سه تا چهارتن در سال اول2-1 تن در سالهای بعدی خواهد بود. کود در سبک نمودن خاک و بالا بردن مقدار هوموس و در نتیجه تقویت میکروالمنت ها=میکروارگانیسم ها کمک قابل توجهی می نماید.(میکروار گانیسم ها موجودات میکروسکوپی هستند که در تجزیه مواد آلی نقش مهمی دارند).
در استفاده از کودهای حیوانی مساله پوسیده شدن آن و عدم وجود انواع اسپورقارچ و بذر علفهای هرز در آن دقت زیادی نیاز دارد .
تلقیح : بوته گوجه فرنگی در شرایط متنوعی قادر به ریشه است ولی تلقیح گل در شرایط حرارتی بسیار محدودی قابل انجام است. بهترین دما25-20 درجه سانتیگراد است .
تلقیح در دمای حداکثر 30-28 درجه سانتیگراد قابل انجام است . بالاتر از این حرارت امکان تلقیح ضعف است. حداقل دمای تلقیح15-13 درجه سانتیگراد می باشد.
گوجه فرنگی گیاهی است«اتوگام»(یعنی هیبرید و یا هرمافرودیت و اصلاح شده).
معمولاً تلقیح آن قبل از باز شدن گل انجام یافته است به همین دلیل به ندرت می توان در شرایط خاصی از تلقیح خارجی را در آنها مشاهده کرد.از آنجا که در تونل های پلاستیکی عوامل محرکی چون باد یا حشرات برای عمل تلقیح وجود ندارد می توان برای رفع این نقیصه به چند طریق عمل نمود:
1-استفاده از زنبورهای مخصوص که عمر آنها یک فصل است. این زنبورها به طریق غیر مستقیم باعث شوک به گل گردیده و عمل لقاح را آسان می سازند(این عمل تنها به منظور تسریع عمل لقاح است و الا بذر ما از نوع اتوگام است که بطور ژنتیکی خود قادر به لقاح می باشد).
2-استفاده از ویبراتورهای برقی:این سیستم گل های موجود را هر 2الی3روز یکبار با لرزش تلقیح می کند. بهترنی زمان استفاده از ویبراتور در مواقع گرمای هوا و کمی رطوبت است یعنی حدود ساعت 11 صبح تا ساعتی از بعد از ظهر(زرا گرده ها بعلت خشکی و گرمی هوا و کمی رطوبت براحتی پراکنده می شوند).
3-استفاده از هرمون تلقیح کننده در کشت زمستانه.
4-ایجاد شوک روی سیم ها و یا ضربه مستقیم و ملایم روی گل ها
اتوگام:گیاهی است که از بذر اصلاح شده هیبرید بدست آمده و تک پایه بوده و یا هرمافرودیت می باشد.
آلوگام:گیاه دو پایه را گویند پایه نر از ماده جدا بوده و برای لقاح نیاز به گرده افشانی دارند.
ریزش گل در گوجه فرنگی: در صورتی که درجه حرارت شبانه محیط رشد به 15-13 درجه سانتی گراد برسد کیسه بساک(پرچم به دو قسمت میله و بساک تقسیم می شوند)رشد کافی ننموده و به موقع قادر به باز شدن و تلقیح تخمدان بود و در این صورت ریزش گل حادث می گردد ویا چنانچه گرمای محیط نیز به حد نامطلوبی برسد با ریزیش گل مواجه خواهیم بود. استفاده از هورمون تلقیح گل در زمان سردی محیط تحت شرایطی، از ریزش گل جلوگیری بعمل می آورد. مصرف هورمون بسیار مشکل است و باید بوسیله سمپاشهای دستی بر روی خوشه گل محلول پاشی صورت گیرد و به سایر قسمتهای گیاه برخوردی نداشته باشد .بهتر این است که زمان کشت حرارت محیط را بر اساس نیاز کنترل نماییم. بر اساس بررسی های بعمل آمده اگر گل گوخه فرنگی به صورت طبیعی تلقیح شود . در هر بوته 7/5 کیلو میوه حاصل می شود. ولی اگر مصنوعاً این تلقیح صورت گیرد. میزان میوه حاصله تا 17کیلو افزایش می یابد.
رسیدگی میوه: در شرایط مناسب اقلیمی گوجه فرنگی بدون نیاز به تابش مستقیم خورشید رنگ می گیرد در زمانی که هوا تا حدودی سرد می شود بخصوص در شبها که دما به زیر 15 درجه سانتی گراد می رسد می توان از هورمون Ethrel برای رنگ گیری استفاده نمود. اثر این هومون باشدت سرما و مراحل رشد میوه می تواند متغییر باشد .بهرحال پس از تلقیح گل میوه بین 35-18 روز زمان نیاز دارد تا قابل برداشت گردد.
مراحل رشد گوجه فرنگی:
1-میوه نارس
2-میوه سبز رسیده :یک حلقه قهوه ای رنگ در محل اتصال به ساقه وجود دارد.
3-میوه رنگ گیری شده
4-میوه سفت رسیده: میوه صورتی یا قرمز رنگ بوده و گوشت آن سفت می باشد .
5-میوه رسیده:کاملاً نرم و رنگی شده است .
بیماری های فیزیولوژی گوجه فرنگی:
1-ته سیاهی میوه
2-ترک میوه
3-پیچیدگی برگ
4-غیر عادی بودن میوه
5-آفتاب سوختگی
1-ته سیاهی میوه: در اثر این بیماری،انتهای میوه قهوه ای و بعد سیاه می شود و آن را از بازار پسندی خارج می سازد . در ارقام تخم مرغی شکل گوجه این بیماری بیشتر از واریته های کروی شکل خسارت وارد می آورد.
عوامل بروز بیماری:
1-کمی کلسیم محلول در خاک
2-تغییر ناگهانی رطوبت خاک
2-ترک میوه : تورم بیش از حد میوه عمدتاً به علت آبیاری بیش از حد می باشد. در گوجه فرنگی دو نوع ترک قابل مشاهده است .
الف:رادیال یا عمودی
ب:ترک های دایره ای
الف: ترک رادیال یا عمودی:یا ترکهای عمودی بر دم میوه در اثر آبیاری های مکرر و یا بارندگی های نابهنگام و رطوبت بالای محیط بوجود می آید برگ و میوه قادر به تبخیر رطوبت اضافی نبوده و دچار ترک رادیال می شود(تورژسانس میوه و برگ).
ب:ترک های دایره ای:بارندگی و یا آبیاری زیاد بعد از خشکی خاک در بعضی از ارقام حساس مشکل بوجود می آورد.
3-پیچیدگی برگ:اختلاف شدید درجه حرارت شب و روز در برگهای مسن باعث پیچیدگی آنها می شودو همچنین هرس شدید و ناگهانی این مشکل را بوجود خواهد آورد. در ضمن پاره ای از حشرات مانند شته نیز باعث پیچیدگی برگ گوجه فرنگی می شوند.
4-غیر عادی بودن میوه: عوامل چندی می تواند منجر به غیر عادی شدن میوه گردد. از جمله:
الف:قهوه ای شدن ته میوه
ب: کمی میزان تلقیح گیاه
ج:هوای گرم و هوای سرد
د:مصرف هورمونهای تلقیح کننده
ذ:شرایط نامناسب در رنگ گیری میوه
ر:کمبود پتاس
5-آفتاب سوختگی یا Sunburn : زرد شدن و بعد قهوه ای شدن قسمتی از میوه که پوشش برگی ندارد و در اثر تابش مستقیم نورآفتاب محصول را از بازار پسندی خارج می سازد . گاهی برخی از ارقام زودرس از پوشش کافی شاخ و برگ برخودار نبودهو یا دارای بوته های باز هستند که در مناطق گرمسیر باعث آفتاب سوختگی می گردند. با انتخاب صحی ارقامی که دارای پوشش برگی متناسب هستند در مناطق گرمسیر می توان بر این مشکل غلبه نمود. البته در گلخانه های بلند چنین مشکلی کمتر بروز خواهد کرد.
6-مرگ گیاهچه: عامل آن قارچی است بنام رایزوکتونیاسولانی
آفات گوجه فرنگی:
1-کرم های خانواده اسفیجیده
2-کرم هلیوتیس
1-کرم های خانواده اسفیجیده از میوه گوجه فرنگی تغذیه نموده و اگر کنترل نشودخسارات فراونی به گیاه وارد می آورد.
2-کرم هلیوتیس از ساقه گیاه تغذیه نموده و سپس وارد میوه می شود.
بیماری های گوجه فرنگی :
برای پیشگیر از بروز بیماری های مختلف توصیه می شود از ارقام مقاوم استفاده شود. این ارقامنه تنها به قارچهایی مانند فوزاریوم و ورتیسیلیوم حساسیت کمتری نشان می دهند بلکه نسبت به موزائیک Grayleaf و Leafmold وSpot نیز حساس نخواهند بود. بیشترین خسارت ممکن از طریق Lote Blight وارد می آید. این بیماری یک نوع بیماری قارچی است و در شرایط شبهای سرد و مرطوب و روزهای گرم خسارت بیشتری وارد ساخته و علائمی چون سیاهی ساقه و برگ و ترک ساقه و بالاخره در میوه سبز یا رنگ گرفته لکه های قهوه ای از خود باقی می گذارد.
گرده افشانی در گوجه فرنگی گلخانه ای:
در گوجه فرنگی اندام نر(گرده )و اندام ماده گلاله یا مادگی وجود داردیعنی گل گوجه فرنگی دو جنس است . در گوجه فرنگی زمان گرده افشانی می گویند اتوگام (گرده افشانی اتوماتیک یا خودبخودی).
گوجه فرنگی گلخانه ای اتوگام یک مقدار ضعیف است در نتیجه برای اینکه گرده افشانی مناسب انجام می شود باید با لرزش بوته بصورت دستی یا با ویبراتورهای برقی عمل گرده افشانی انجام می دهیم . این عمل باعث می شود دانه گرده روی مادگی سقوط کند.
فلفل گلخانه ای –بادمجان –لوبیا دارای ارقام اتوگام قوی هستند و نیاز بگرده افشانی دستی ندارند.
در توت فرنگی گلخانه ای و گوجه بوسیله زنبور عسمل یا زنبور خاص سیاهرنگی گرده افشانی را انجام می دهند البته توت فرنگی گرده افشانی خودبخود انجام می شود .اما اگر بوسیله زنبور انجام شود محصول بهتر می شود برای گرده افشانی گوجه فرنگی باید عملیات هر روز انجام شود. در زمانیکه رطوبت گلخانه بحداقل برسد(حدود ظهر) تا چسبندگی گرده کم شود و براحتی روی مادگی سقوط کند. اگر گرده افشانی بطور کامل انجام نشور و یا ناقص انجام شود. میوه بد فرم و ضعیف می شود .اگر بطور کلی اصلاً گرده افشانی انجام نشود گل گوجه فرنگی می ریزد.
بهترین دمای تلقیح گوجه فرنگی25-20درجه سانتیگراد.
حداکثر دمای تلقیح گوجه فرنگی30-28 درجه سانتیگراد.
حداقل دمای تلقیح گوجه فرنگی15-13 درجه سانتیگراد.
بهترین زمان برای تلقیح بتوسط ویبراتور برقی یا با ضربه زدن به سیم آویز بوته گوجه فرنگی در زمان هوای گرم و رطوبت کم می باشد(از ساعت 11صبح تا ساعتی از بعد از بعد از ظهر می باشد ونیز می توان ضربه مستقیم و آرام روی گلها نیزتلقیح را انجام داد.
بیماریهای فیزیولوژیکی گوجه فرنگی:
1-ته سیاهی میوه(پوسیدگی گلگاه):1-عامل اصلی این بیماری کمبود کلسیم2-تنشهای آبیاری
2-بدشکلی میوه ها:مهمترین آیتیم در بد شکلی میوهها
الف:گرده افشانی ناقص ب:کمبود پتاسیم
گرده افشانی ناقص احتمال دارد عواملی باعث شود که گرده افشانی انجام نشود.
3-پیچیدگی برگها: در قسمتهای بالایی گوجه فرنگی برگهای بالا جمع می شوند اما برگهای پائین سالم است در این مورد چند ایتم وجود دارد.
الف:بیماری ویروسی پیچیدگی برگ.
ب:اختلاف شدید دما در شب و روز اگراختلاف دما بیشتر از 10 درجه باشد در شیب این حالت اتفاق می افتد (گیاه تا10 درجه را تحمل می کند اما 10درجه بالا تر را تحمل نمی کند)اگر اختلاف دما در روز و شب(30-15)درجه باشد دوباره برگ بحالت طبیعی بر می گردد.درین بیماری ویروسی باید بته را از خاک بیرون آورد از گلخانه دور کرد و از بین برد.
4- ریزش گل:در گوجه فرنگی علاوه بر کمبود مواد غذایی یا عدم جذب موادا غذایی عدم گرده افشانی هم می تواندئ عامل ریزش باشد . در رطوبت بالا و یا دمای بالای صد درجه سانیت گراد ریزش زیاد می شود و در دمای کمتر از سیزده درجه هم باعث ریزش گل می شود.
5-نیم رسی در گوجه فرنگی : اولین آیتم در رسیدن میوه ، رنگ قرمز در گوجه فرنگی بوسیله عاملی بنام رنگدانه لیکوین می باشد اگر دما از 25 درجه سانتی گراد بالا تربرود اختلاف در لیکوین بوجود می آیدیا لیکوین تشکیل نمی شود یا بصورت ناقص تشکیل می شود و داخل گوجه فرنگی رنگ نمی گیرد در فصل سرما نیم رسی نداریم . بله ریز رسی داریم. در سرما لیکوین خیلی ضعیف عمل می کند اما اگر برایش شرایط فراهم کنیم لیکوین فعال می شود. اگر در زمستان گوجه فرنگی از وسطرسیده باشد و اطرافش سبز رنگ باشد علامت کودپتاس است.
بهترین آیتم برای رنگ گیری بین 25-20درجه سانتی گراد است نور خورشید در رنگ گیری تاثیر ندارد گاز اتیلن(کاربت)بصورت مصنوعی باعث رنگ گیری می شود. گوجه فرنگی خودش گاز ایتلن تولید می کند.
6-آفتاب سوختگی:در اثر تابش نور خورشید در روز بوجود می آید.ترک خوردگی در گوجه فرنگی حساس است بوته گوجه فرنگی روزانه 5/1-1 لیتر آّ نیاز دارد بوته خیار روزانه دو لیتر آب نیاز دارد .
برای رسیدن میوه گوجه فرنگی رنگدانه لیکوین ایجاد شده و در دمای مناسب 25درجه می باشد یا 25-20درجه باشد بررای رنگ گیری بهتر است و در آن دما رنگدانه لیکوین خوب عمل می کند و میوه گوجه فرنگی رنگ می گیرد اما نباید از 20درجه پائین تر بیاید یا از 26درجه بالا تر باشد.
کشت هیدروبونیک:
کشت هیدروبونیک قدمت تاریخی دارد (باغهای معلق بابل)در سال 1945 در اسرائیل بصورت تجاری اقدام به تاسیس گلخانه هیدروبونیک کردند و در اینمورد اسرائیل جز چند کشور برتر دنیاست بتدریج در سایر کشورها این امر متداول می باشد .
مزایای کشت هیدروبونیک
1-در مناطق کم آب و زمینهای شور و -----کاربرد دارد در کویر لوت اگر آّ خوب باشد براحتی می توان کشت گلخانه هیدروبونیک انجام داده.
2-کاهش بیماری ها و آفات خاکزی(در این مورد بیماری جزئی و حداقل است )
3-در کشت هیدروبونیک و تراکم تغذیه را بالا می بریم کیفیت و کمیت محصول بالاتر می رود بشرط اینکه فرمود غذایی درست باشد .
معایب کشت هیدروبونیک:
1-هزینه اولیه : هزینه اولیه بسیار سنگین است مثلاً متری50تا60 هزار تومان هزینه دارد. در صورتیکه در گلخانه خاکی این هزینه پائین تر است .
2-تخصص و تجربه:کشت هیدروبونیک زحمت و تلاش زیاد لازم است در همان روزی که در گلخانه هیدروبونیک هر مشکلی پیش بیاید در همان روز مشکل را بر طرف کرد و بروز بعد موکول نشود. محصول هیدروبونیک از نظر ظاهرری زیباتر از محصول گلخانه خاکی است باید فرمود درست باشد که میوه شل نشود.
بسترهای کشت هیدروبونیک:
کاری که خاک انجام می دهد:1-تامین مواد غذایی2-حفظ ریشه
در کشت هیدروبونیک:
1-بستر فاقد مواد غذایی 2- تا حدودی جاذب الرطوبه باشد(رطوبت در خود نگهدارد)3-بستر باید شرایطی داشته باشد که گیاه را در خود نگه دارد.
بستر های کشت:
1-ماسه
2-پولیت(دانه های سفید تا حدودی جاذب الرطوبه هستند .سنگ را از کوه -----خرد می کنند با آب مخلوط می شود یکی از بستر های هیدروبونیک است .
مشکلات پولیت:
اولاً :زود شور می شود و شوری قابل برگشت است .
ثانیاً: در زمستان محیط داخلی ریشه سرد می شود
البته پرلیت به عنوان یک بستر اولیه موثر است حالت ترکیب با سایر موارد را دارد و خیلی موثر است.
ثالثاً:کوکوپیت،ترکیب کوکوبیت با پرلیت -------
رابعاً:بستر پیت ----=حاصل تجزیه یکنوع خزه به نام اسفگنوم است .
کشت درون مایع :
گیاه در جریان مواد غذایی نازک در حال حرکت است که اکسیژن بآن داده می شود رشد می کند.
این سیستم خیلی هزینه بر است و عملکرد نیز بالا است .کلیه عناصر مایحتاج گیاه یعنی عناصر ماکرو و میکرو بایستی محاسبه و در اختیار گیاه قرار گیرد. هر گونه تغییر و عدم بالانس عناصر سبب خسارت می شود بمنظور کنترل شوری محصول اثرEC سنج استفاده می شودEC نباید از 5/2-2 بالاتر برود.
برای سنجش اسیدی یا قلیایی بودن محصول از PH کمتر استفاده می کنند از مقدار 6تا 5/6 قلیایی است .
یکی از دلایل تولید محصول بیشتر در هیدروبونیک تراکم کشت است معمولاً اگر در کشت خاکی در هر متر مربع دو بوته بکاریم در کشت هیدروبونیک 4تا6 بوته در هر متر مربع استفاده می شود در این مورد میزان غذا را حذف کردیم و بجای آن یک تا دو بوته و یا بیشتر اضافه کردیم .
