نخبه کیست؟ آن‌که می‌داند یا آن‌که می‌سازد؟

در میان دانشجویان، معمولا دو مسیر مشخص دیده می‌شود:

·        گروهی آینده‌ی خود را در بازار کار جست‌وجو می‌کنند و تمرکز اصلیشان بر یادگیری عملی و مهارت‌آموزی است.

·        و گروهی دیگر مقصد را در اپلای و ادامه‌ی تحصیل می‌بینند و بیش از هر چیز به نمره و رزومه‌ی آکادمیک توجه دارند.

این دو رویکرد پیامدهایی متفاوت دارند. دانشجویان فنی اغلب در عمل تواناترند، اما به دلیل معدل و کارنامه‌ی تحصیلی ضعیف‌تر، در نگاه نخست چندان جدی گرفته نمی‌شوند. در مقابل، دانشجویان آکادمیک با نمره‌های بالا و رزومه‌ای پررنگ‌تر در آغاز مسیر حرفه‌ای قوی به نظر می‌رسند، اما در محیط واقعی کار، به مرور ضعف تجربه‌ی عملی آنان آشکار می‌شود.

البته استثنا همیشه وجود دارد و برخی می‌کوشند هر دو مسیر را هم‌زمان پیش ببرند؛ هرچند در عمل یک بُعد پررنگ‌تر از دیگری باقی می‌ماند. از منظر رفتاری نیز تفاوت‌ها قابل توجه است: آکادمیک‌ها معمولا با اعتمادبه‌نفس بیشتری وارد می‌شوند و گاه انتظار دارند زودتر به جایگاه‌های مدیریتی برسند، در حالی که فنی‌ها در سال‌های نخست ناچارند بیش از دیگران برای اثبات خود تلاش کنند.

با این حال، شاید یکی از بزرگ‌ترین سوءتفاهم‌ها این باشد که «نخبه» را مساوی بدانیم با کسی که معدل بالا دارد، مقاله منتشر کرده و به دانشگاه‌های خارجی راه یافته است. این نگاه محدودکننده، جمع بزرگی از افرادی را نادیده می‌گیرد که مسیر فنی را برگزیده‌اند و در سکوت، به متخصصانی توانمند تبدیل شده‌اند. اینان سرمایه‌ی واقعی برای آینده‌ی کشورند. شاید به جای نگرانی مداوم برای بازگشت تحصیل‌کردگان خارج، بهتر باشد بر کسانی سرمایه‌گذاری کنیم که اینجا مانده‌اند و در میدان عمل رشد کرده‌اند.

بی‌تردید آنانی که مسیر آکادمیک را در دانشگاه‌های معتبر جهانی ادامه می‌دهند نیز ارزشمندند، اما بار اصلی سازندگی و پیشبرد امور فنی بر دوش کسانی است که تجربه‌ی عملی اندوخته‌اند. حتی در بهترین حالت، بازگشتگان آکادمیک بیش از هر چیز می‌توانند در سطح راهبردی و کلی راهنما باشند. حال آن‌که پرداختن به جزئیات و ریزکاری‌های فنی نیازمند سال‌ها تجربه‌ی میدانی است.

در این میان، نباید فراموش کنیم که استعداد و توان بالقوه اگرچه اهمیت دارد، اما «زمان و استمرار» وزنی حتی سنگین‌تر دارد. گاهی چنین می‌پنداریم که هرچه بر توانمندی‌های آکادمیک بیفزاییم، همچون زه کمانی که هرچه بیشتر کشیده شود، نیروی پرتاب آغازینمان بیشتر خواهد شد. درست است؛ اما اگر زمان را نادیده بگیریم، نتیجه معکوس خواهد بود.
فردی که زودتر وارد مسیر فنی شده، شاید با شتابی کمتر آغاز کند، اما سال‌ها حرکت آرام و پیوسته‌ی او فاصله‌ای می‌سازد که دیگر با پرتابی هرچند تند، پرشدنی نیست. استمرار در یک مسیر، در نهایت ارزشمندتر از استعداد ذاتی و حتی از شتاب اولیه خواهد بود.