روز گذشته با اعلام سخنگوی قوه قضاییه بالاخره حکم بدوی پرونده معروف و جنجالی معاون اجرایی سابق حوزه ریاست قوه قضاییه رسانه‌ای شد. بنابر گفته اسماعیلی، اکبر طبری به واسطه هشت فقره جرم به ۵۸ سال و ۹ ماه و ۲۰ روز حبس و هزار میلیارد ریال جزای نقدی محکوم شده است که پس از قطعیت حکم، شدیدترین مجازات یعنی ۳۱سال حبس برای او اجرا خواهد شد.
پس از اعلام این خبر برخلاف انتظارات مبنی بر تشفی خاطر جامعه، برخی از مردم با اظهار نارضایتی از حکم صادره، آن را نامتناسب با جرم اکبر طبری دانسته و در همین جهت هشتگ عجیب «طبری را اعدام کنید» و «طبری اعدام شود» را در شبکه‌های اجتماعی ترند کردند. ولی آیا واقعا ۳۱سال حبس برای جرائم اکبر طبری متناسب نیست؟
البته اصل تناسب جرم و مجازات و بحث پیرامون آن مسئله تازه‌ای نیست و بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی و حقوق درباره آن سخن گفته‌اند. اما موضوع غالبا مغفول مانده در بررسی این اصل، دیدگاه مردم راجع به تناسب مجازاتهای تعیین شده برای هر جرم است؛ مسئله‌ای که تحت تأثیر متغیرهای متعددی از تصورات عمومی مردم تا شرایط سیاسی و اقتصادی جامعه قرار دارد که بررسی تک تک آن‌ها کاری دشوار و نیازمند پژوهش بسیار است.
یکی از متغیرهای موثر در افکار عمومی راجع به تناسب جرم و مجازات که در اعتراضات اخیر نسبت به حکم اکبر طبری نیز نقش به سزایی داشته است، تصور مردم از مجازات‌هایی است که نسبت به مجرمین اعمال می‌شود. تصوراتی که غالبا ناشی از مشاهدات و شنیده‌های مردم از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی است.
یک لحظه چشمتان را ببندید و زندان را تصور کنید.سپس فرض کنید یک مجرم اقتصادی که از مسئولان ارشد حکومتی بوده قرار است ۳۱سال را در آن زندان سپری کند. آیا به نظر شما آن فرد در زندان قرار است زجر بکشد و تاوان پس بدهد؟ یا اولین چیزی که در خاطرتان می‌آید مرخصی‌های پیاپی، امکانات بالای رفاهی در زندان، امکان عفو و… است؟ گمانم شما هم با من موافق باشید که تصور دوم تصور رایج‌تری است و البته که تصور پربیراهی نیز به نظر نمی‌رسد.
وقتی مدتی یکبار خبرهایی از مرخصی زندانیان گردن کلفت و عکسهای متعدد از خوشگذرانی زندانیان با جرائم سنگین در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود و حتی خود خبرگزاری رسمی قوه قضاییه با انتشار گزارشی تصویری، زندان‌ها را دارای امکانات رفاهی خوب معرفی می‌کند؛ طبیعی است که از نظر بسیاری از مردم ،قوه قضاییه با محکوم کردن اکبر طبری به ۳۱سال حبس در حق او لطف کرده است!
البته مقصود آن نیست که زندان‌ها باید به محیط‌هایی خشن و غیرانسانی تبدیل شوند، لکن باید تصور درستی از زندان و محدودیت‌های ناشی از حبس در ذهن مردم ایجاد شود تا هم اعتماد عمومی نسبت به تصمیمات دستگاه قضا بالا رود و هم اینکه بازدارندگی مجازات حبس که یکی از رایج‌ترین مجازاتهای نظام حقوقی ماست حفظ شود.
در نهایت باید این حرف تکراری را باز تکرار کرد که قوه قضاییه نیازمند رسانه‌ای حرفه‌ای و متخصص است تا بتواند افکار عمومی را با خود همراه کرده و تصویر درست و دقیقی از نظام حقوقی و قضایی جمهوری اسلامی ارائه دهد، ضرورتی که در صورت بی‌اعتنایی سبب بروز دوباره بازخوردهای هیجان‌زده و عجیبی نظیر هشتگ «طبری را اعدام کنید» خواهد شد.
