اثر هاله ای مفهومیِ که دو سه روزه ذهنمو مشغول خودش کرده؛ چه در وجود خودم و چه در وجود دیگران احساسش می کنم. در مورد دلایل شکل گیریش در وجود آدم ها فکر می کنم. شاید ریشه در کودکی داشته باشه، شاید از فشارهای روزمره، شاید از بدبینی های به وجود آمده از دل جامعه، شاید اعتماد به نفس کاذب، شاید خود بزرگ بینی افراطی و خیلی از شاید های دیگه که باید توسط روانشناسا و جامعه شناسا ریشه یابی بشه (که البته در ادامه بررسیشون میکنیم.)
طراحی خوب از دل شناخت خوب از جامعه هدف به وجود میاد؛ پس یک طراح به جای این که همیشه دنبال ورژن جدید نرم افزارها یا یادگیری ابزارها و نرم افزارها باشه، باید درصدی از وقتشو به تفکر در مورد مسائل این چنینی بذاره.
بریم واسه اینکه با اثر هاله ای (خطای هاله ای) بیشتر آشنا شیم:
اثر هاله ای چیه؟
تعریفی ویکی پدیا از اثر هاله ای ارائه داده اینجوریه:
اثر هاله ای (خطای هاله ای)(Halo Effect) به نوعی خطا در شناخت و تصمیم‌گیری گفته می شه که تحت تاثیر ذهنیت قبلی قضاوت کننده شکل می گیره و میتونه از حقیقت به دور باشه.
بذارید تعریفی که NNGroup هم ارائه داده رو بررسی کنیم:
زمانیکه صفتی از یک فرد یا یک چیز باعث ایجاد قضاوت کلی می شه اثر هاله ای رخ داده. این خطا تکیه بر تصمیمات سریع حتی از طرف افراد بی طرف داره.
در مکالمات روزمره مون نزدیکترین کلمه ای که واسش به کار میبریم و قضاوت کردنِ.
اثر هاله ای به دو نوع تقسیم میشه: مثبت و منفی
مثلاً این که خیلی از افراد نسبت به هر روحانی که می بینن بدون اینکه شناختی ازش داشته باشن ذهنیت بد یا خوب دارن، مثالیِ که تو جامعه ی خودمون از اثر هاله ای داریم میبینیم. و البته خیلی از مثالای دیگه...
به اثر هاله ای منفی اثر شیطانی یا اثر جادویی هم گفته میشه ولی من در ادامه چه در موارد مثبت و چه در موارد منفی از واژه اثر هاله ای استفاده می کنم.
متاسفانه در جامعه ما اثر هاله ای داره فوران میکنه. بذارید واستون مثال بزنم: ذهنیتی که نسبت به افراد کم سن و سال وجود داره بسیار غم انگیزِ. این افراد وقتی برای مصاحبه کاری جایی برن با نحوه برخورد بالا به پایین مواجه میشن. دلیل این برخورد اثر هاله ایِ. چون سن کم باعث یک قضاوت سریع درموردشون میشه که به این نگاه بالا پایین ختم میشه. حتی اگر در جایی هم مشغول به کار بشن در جلسات کاری بدون توجه به توانایی هاشون، به حرفاشون اهمیت داده نمیشه و... این جور اتفاقا خیلی از ما ایرانیارو به کشور های دیگه میبره تا خوشبختی رو جای دیگه پیدا کنیم.
دلیل وجود اثر هاله ای؟
وقتی هم چنین اتفاق‌هایی در تعداد زیادی از افراد در همه دنیا وجود داره منطق من میگه باید بهمون به ارث رسیده باشه؛ که تحقیقات هم همین را نشون میده.
در دوران غارنشینی همین قضاوت های سریع وجود داشت. اگر فردی قد و هیکل بزرگی داشت احتمالاً برای غذا و امرار معاش مشکلی نداشت و یا در شکار ماهر بود. یا افراد ترجیح می‌دادند کسی رو به عنوان رهبر یا جد خودشون انتخاب کنن که در تصمیم گیری ها سریع باشه.
تاثیر اثر هاله ای بر وب سایت ها کسب و کار ها و افراد
بعد از اینکه دید تاریخی و جامعه شناسانه نسبت به اثر هاله ای پیدا کردیم می رسیم به بحث اصلی که بررسی از دید تجربه کاربریِ. به عنوان یک طراح تجربه کاربری سعی کنید تمام جنبه هارو در نظر بگیرید تا محصولی بی نقص طراحی کنید. اگر به تنهایی کار می‌کنید نیاز به زمان داره تا به نقطه قابل قبول برسید. اگر هم مدیر محصول یا عضوی از یک تیم محصول هستید باید این تفکر را در تیم تون جا بندازید.
یک ضرب المثل انگلیسی میگه:
First Impression Is Last Impression.
این پنج کلمه به اهمیت برخورد اول اشاره داره. این برخورد اول میتونه در روابط شخصی باشه یا میتونه در برخورد کاربر یا مشتری با یک کسب و کار یا وبسایت باشه. مثلاً اگر سرچ وبسایتی به خوبی کار نکنه میتونه کاربر رو فراری بده؛ و حتی اگه این مشکل برطرف بشه کاربر در برخورد بعدی با وب سایت حس خوبی نخواهد داشت یا از وب سایت خارج میشه.
بزارید یک مثال دیگه واستون بزنم؛ مثلاً فرض کنید کاربری برای اولین بار وارد وب سایتی شده و با مشکل ثبت نام مواجه میشه؛ آیا به نظر شما این وبسایت تونسته تاثیر اول مناسبی روی کاربرش بذاره؟ مطمئناً خیر و خیلی از مثال های مشابه دیگه...
خودم به خیلی از کسب و کارها و وبسایتهااین مشکلات را گزارش دادم و حرف هام رو هم قبول کردن ولی هرگز عملی شون نکردن. شاید حل خیلی هاشون ۳۰ ثانیه هم وقتشون نمی گرفت ولی با بهانه‌های مثل اینکه نمیخوایم بیشتر از این وقت بگذاریم و هزینه کنیم و... کار توجیه می‌کردن.
در تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۲ توسط Cathy Dudek و Gitte Lindgaard انجام شد از کاربران خواسته شد که به گروهی از وب سایت ها از لحاظ زیبایی نمره بدن. سپس سایت های برتر مورد بررسیِ تست کاربردپذیری (Usability Test) قرار گرفتند. نمره شکست در انجام کار شرکت کنندگان به طور متوسط ۵۰ درصد بود. یعنی در ۵۰ درصد مواقع در انجام کار یا وظیفه در سایت شکست خوردند و نتونستن کارشون رو به پایان برسونن. این یعنی فاجعه ی به تمام معنا برای صاحبین این وبسایت ها. با تمام این احوال میزان رضایت کاربران از این وب سایت ها همچنان بالا بود. یا وقتی از کاربرها سوال میشد فلان سایت برای استفاده راحت بود؟ میگن "آره خوشگل بود." !!!!!! این قضیه نشون میده که زیبایی و احساس خوب کار با وب سایت اثر هاله ای بر روی تجربه کاربری میذاره. این هم یادتون باشه زیبایی به معنی قابلیت استفاده راحت نیست؛ پس ما نباید با ساخت سایتی زیبا کاربر خودمون رو گول بزنیم بلکه باید تمام جنبه ها را در نظر بگیریم.
نتیجه گیری
چه به عنوان یک انسان و چه به عنوان یک طراح باید در کار و زندگی اثر هاله ای را در نظر داشته باشیم. به عنوان یک طراح اهمیت زیادی داره زمانی که دارید برنامه‌ریزی سایتتون، طراحی مسیرهای کاربر، مشخص کردن معیارهای عملکردی کلیدی (KPI's) و... رو تعیین می کنید اثر هاله ای رو در نظر داشته باشید، چون ضعف در سیستم محتوایی، سیستم عملکردی، و... میتونه باعث تاثیر بدی روی اولین برخورد کاربر داشته باشه.
منابع:
