🐱 گربه شرودینگر
✍️ نوشته: محمد امیدیان
در دنیای فیزیک کوانتومی، مفاهیمی وجود دارند که با منطق روزمره ما ناسازگار به نظر میرسند. یکی از مشهورترین و بحثبرانگیزترین این مفاهیم، آزمایش ذهنی «گربه شرودینگر» است که توسط فیزیکدان اتریشی، اروین شرودینگر، در سال ۱۹۳۵ مطرح شد. این آزمایش نه برای اجرا، بلکه برای نشان دادن تناقضهای موجود در تفسیر کپنهاگی مکانیک کوانتومی طراحی شده بود.
شرودینگر در این آزمایش فرضی، گربهای را درون جعبهای بسته قرار میدهد. در کنار گربه، یک ذره رادیواکتیو، یک شمارنده گایگر، و مکانیزمی برای آزادسازی سم وجود دارد. اگر ذره رادیواکتیو واپاشی کند، شمارنده فعال شده و سم آزاد میشود، که باعث مرگ گربه خواهد شد. اگر ذره واپاشی نکند، گربه زنده میماند. اما نکتهی عجیب اینجاست: تا زمانی که جعبه باز نشود و مشاهدهای صورت نگیرد، طبق اصول کوانتومی، گربه در حالت برهمنهی قرار دارد—یعنی همزمان زنده و مرده است.
این وضعیت عجیب، نتیجهی اصل برهمنهی در مکانیک کوانتومی است که بیان میکند یک سیستم کوانتومی میتواند در چندین حالت همزمان وجود داشته باشد، تا زمانی که با مشاهده، یکی از آنها انتخاب شود. شرودینگر با این آزمایش ذهنی قصد داشت نشان دهد که اگر این اصل را به دنیای ماکروسکوپی تعمیم دهیم، به نتایجی غیرمنطقی و متناقض میرسیم.
گربه شرودینگر به نمادی از پیچیدگی و رازآلودگی دنیای کوانتوم تبدیل شده است. این آزمایش ذهنی نهتنها در فیزیک، بلکه در فلسفه علم، روانشناسی، و حتی فرهنگ عامه نیز جایگاه ویژهای پیدا کرده است. از فیلمها و رمانها گرفته تا بحثهای علمی، گربهای که همزمان زنده و مرده است، ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده.
در نهایت، گربه شرودینگر ما را با این پرسش مواجه میکند: آیا واقعیت بدون مشاهده وجود دارد؟ و اگر دارد، چگونه آن را تعریف کنیم؟ این پرسشها هنوز هم در قلب پژوهشهای کوانتومی و فلسفی باقی ماندهاند.
