راهبردهای نفوذ شناختی و امنیت فرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه تطبیقی از دوره پهلوی تا جنگ شناختی معاصر

🔷 راهبردهای نفوذ شناختی و امنیت فرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه تطبیقی از دوره پهلوی تا جنگ شناختی معاصر

✍️ نویسنده: مجتبی غضنفری

🔹 چکیده:

مطالعه حاضر با هدف تحلیل راهبردهای نفوذ شناختی و تهدیدات امنیت فرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران، روند تکامل این تهدیدات را از عصر پهلوی تا جنگ‌های شناختی معاصر بررسی می‌کند. نفوذ ادراکی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های جنگ ترکیبی، با بهره‌گیری از ابزارهای نرم، نیمه‌سخت و شناختی، در پی مهندسی هویت، تخریب سرمایه اجتماعی و فروپاشی ادراکی ملت ایران بوده است. پژوهش با روش کیفی ـ تحلیلی، مبتنی بر اسناد تاریخی، داده‌های میدانی و تحلیل محتوای رسانه‌های معاند، نشان می‌دهد که پروژه نفوذ فرهنگی دوران پهلوی، زیرساخت جنگ شناختی امروز است. در نهایت، راهبردهای مقابله با تهدیدات شناختی با تاکید بر مدل‌های بومی امنیت فرهنگی و سایبر شناختی ارائه شده است.

واژگان کلیدی:

امنیت شناختی، جنگ شناختی، امنیت فرهنگی، نفوذ ادراکی، جنگ نرم، رژیم پهلوی، عملیات روانی

🔷 مقدمه:

1. طرح مسئله

در عصر تحولات پیچیده سایبری و گسترش فناوری‌های شناختی، شکل نوینی از تهدید علیه ملت‌ها ظهور کرده است؛ جنگ شناختی. این جنگ، فراتر از نبرد سخت‌افزاری، بر ذهن، ادراک، احساس و باورهای ملت‌ها متمرکز است.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک نظام هویتی و ایدئولوژیک، به‌طور ویژه هدف این نوع از عملیات قرار گرفته است. پرسش اصلی این است که آیا جنگ شناختی معاصر، ریشه در پروژه‌های مهندسی فرهنگی دوران پهلوی دارد؟ و راهبردهای امروز برای مقابله با این تهدید چیست؟

2. ضرورت تحقیق

🔸 جنگ‌های معاصر، دیگر صرفاً نظامی یا اقتصادی نیستند؛ بلکه حوزه ادراک و ذهن، اصلی‌ترین میدان نبرد شده است.

🔸 ضعف در ادراک این تهدید، زمینه‌ساز فروپاشی نرم جوامع است.

🔸 بررسی تطبیقی اقدامات دوران پهلوی و امروز، می‌تواند الگوهای مؤثری برای مقاومت و دفاع ادراکی ارائه دهد.

3. اهداف تحقیق

تحلیل راهبردهای نفوذ شناختی از دوران پهلوی تا عصر حاضر

ارائه مدل‌های مقابله با جنگ شناختی علیه جمهوری اسلامی ایران

4. سوال اصلی تحقیق

راهبردهای نفوذ شناختی دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران از دوره پهلوی تا امروز چیست و چه مدل‌های دفاعی می‌توان در برابر آن طراحی کرد؟

5. فرضیه‌ها

پروژه مهندسی فرهنگی دوران پهلوی، زیربنای جنگ شناختی معاصر علیه ایران است.

دشمنان ایران، با استفاده از فناوری‌های نوین و عملیات ادراکی، در پی تضعیف هویت ملی و مذهبی و فروپاشی ادراکی جامعه هستند.

🔷 چارچوب نظری و پیشینه تحقیق

1. چارچوب نظری

نظریه جنگ شناختی (Peter W. Singer)

نظریه هژمونی فرهنگی (گرامشی)

نظریه امنیت فرهنگی (بوزان)

نظریه عملیات روانی و مهندسی افکار (Edward Bernays)

2. پیشینه تحقیق

مطالعات RAND درباره جنگ شناختی در فضای مجازی (2019)

نظریه جنگ نرم (Joseph Nye, 2004)

تحقیقات داخلی مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره نفوذ فرهنگی دوران پهلوی (1395)

اسناد وزارت امور خارجه آمریکا (FRUS) پیرامون سیاست‌های فرهنگی در ایران دوره پهلوی

🔷 روش‌شناسی تحقیق

نوع تحقیق: کاربردی ـ تحلیلی ـ تطبیقی

روش گردآوری داده: اسناد تاریخی، آرشیوهای امنیتی، داده‌های میدانی، تحلیل محتوای رسانه‌ها

روش تحلیل: تحلیل مضمون، تحلیل شبکه، تحلیل تطبیقی، مدل SCAD (Systemic Cognitive Analysis Design)

🔷 بدنه مقاله:

🟦 فصل اول: جنگ شناختی دوران پهلوی؛ مهندسی ذهن به سبک استبداد مدرن

ساختار هویتی ایران با حذف شعائر اسلامی، تقویت غرب‌گرایی و تخریب هویت دینی بازسازی شد.

ساواک به‌عنوان ابزار اعمال عملیات روانی داخلی عمل می‌کرد؛ با ترکیب سرکوب، تهدید، تحریف رسانه‌ای و سانسور گسترده.

رسانه‌های آن دوران، از رادیو تا مطبوعات، ابزار مهندسی افکار بودند.

🟦 فصل دوم: تداوم پروژه نفوذ؛ از پهلوی تا جنگ شناختی عصر سایبر

بعد از انقلاب، همان پروژه در قالب جدیدی ادامه یافت؛ شبکه‌های معاند (BBC فارسی، VOA، اینترنشنال) پروژه تحریف ادراکی را ادامه می‌دهند.

اینفلوئنسرسازی، سلبریتی‌های وابسته، و استفاده از محتوای جذاب برای القای بی‌هویتی، تحقیر وطن و القای ناامیدی.

حملات شناختی با ابزارهای دیجیتال، بازی‌های رایانه‌ای، و فضای مجازی توسعه یافته است.

🟦 فصل سوم: فناوری‌های جنگ شناختی معاصر علیه ایران

Deep Fake، Voice Cloning و هوش مصنوعی: جعل صدا، تصویر و تولید اخبار جعلی

شبکه‌های اجتماعی: عملیات روانی با هشتگ‌سازی، موج‌سازی و بمباران اطلاعاتی

بات‌های شبکه‌ای: مدیریت احساسات و ساخت دوقطبی‌های اجتماعی مصنوعی

🟦 فصل چهارم: راهبردهای مقابله با جنگ شناختی

تأسیس مرکز فرماندهی ملی جنگ شناختی

تدوین سند امنیت شناختی کشور

آموزش سواد شناختی از مدارس تا دانشگاه‌ها

پیوست امنیت فرهنگی و شناختی برای تمام پروژه‌های فرهنگی و رسانه‌ای

تولید محتوای بومی، هویت‌محور و جذاب برای فضای مجازی و نسل جوان

🔷 بحث و نتیجه‌گیری

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که پروژه‌های مهندسی فرهنگی عصر پهلوی نه تنها محدود به همان دوران نبوده، بلکه زیرساخت عملیات روانی و جنگ شناختی معاصر علیه ایران را تشکیل داده‌اند. امروز دشمن با ابزارهای فناورانه، به‌ویژه هوش مصنوعی و فضای سایبری، عملیات ادراکی گسترده‌ای علیه جامعه ایران اجرا می‌کند. مقابله با این تهدید نیازمند رویکردی چندلایه، بین‌رشته‌ای و فناورانه است که همزمان ابعاد فرهنگی، امنیتی و سایبری را در بر بگیرد.

🔷 پیشنهادات سیاستی و کاربردی:

1. ایجاد مرکز ملی فرماندهی جنگ شناختی در ساختار شورای عالی امنیت ملی

2. تدوین پیوست امنیت شناختی برای تمام طرح‌ها، برنامه‌ها و سیاست‌های کلان

3. توسعه اکوسیستم تولید محتوای هویت‌محور برای فضای مجازی

4. آموزش سواد شناختی، رسانه‌ای و ادراکی در نظام آموزشی کشور

5. راه‌اندازی سامانه ملی رصد، تحلیل و مقابله با عملیات شناختی در شبکه‌های اجتماعی

🔷 منابع:

1. Bernays, E. (1928). Propaganda. Horace Liveright.

2. Nye, J. (2004). Soft Power: The Means to Success in World Politics. PublicAffairs.

3. RAND Corporation. (2019). Cognitive Warfare in the Digital Era.

4. مرکز اسناد انقلاب اسلامی. (1395). نفوذ فرهنگی در دوران پهلوی. تهران: مرکز اسناد.

5. عباسی، حسن. (1398). استعمار فرانو. تهران: اندیشکده یقین.

6. Chomsky, N. (2015). Hegemony or Survival. Akhtaran Publication.

7. اسناد وزارت امور خارجه ایالات متحده (FRUS).