در دنیای پرسرعت امروز، تمرکز به یکی از چالشهای اصلی نوجوانان تبدیل شده است. حواسپرتی ناشی از شبکههای اجتماعی، بازیهای آنلاین و فشارهای درسی، باعث میشود نوجوانان نتوانند از زمان مطالعه خود به شکل مؤثری استفاده کنند.
اکرم منتظریان، مربی و پژوهشگر حوزه رشد ذهنی نوجوانان، معتقد است که تمرکز مهارتی قابلپرورش است؛ نه یک استعداد ذاتی. او بر این باور است که با آموزش درست، هر نوجوان میتواند ذهن خود را برای تمرکز عمیق و پایدار تربیت کند.
در این مقاله، با الهام از دیدگاههای اکرم منتظریان و بهکمک رویکرد علمی، ۵ راهکار کاربردی برای افزایش تمرکز نوجوانان هنگام مطالعه بررسی میشود
بخش اول: ایجاد محیط مناسب برای تمرکز
یکی از نخستین گامها برای بالا بردن تمرکز، تنظیم محیط مطالعه است. نوجوانان اغلب در فضاهایی پر از عوامل مزاحم درس میخوانند، مثل صدای تلویزیون یا موبایلهای همیشه روشن.
به گفته اکرم منتظریان، مغز انسان برای تمرکز به سکوت و نظم نیاز دارد. محیط مطالعه باید سه ویژگی اصلی داشته باشد:
1. نور طبیعی یا ملایم: نور زیاد باعث خستگی چشم و حواسپرتی میشود.
2. نظم و پاکیزگی: هرچه محیط منظمتر باشد، ذهن نیز متمرکزتر عمل میکند.
3. دور بودن از وسایل دیجیتال: موبایل و لپتاپ جز برای تحقیق درسی نباید در دسترس باشند.
نکته مهم دیگر، داشتن میز مطالعه مخصوص است. وقتی نوجوان تنها روی میز خاصی مطالعه کند، ذهن او بهصورت ناخودآگاه آن فضا را با تمرکز پیوند میدهد و سریعتر وارد حالت یادگیری میشود
بخش دوم: برنامهریزی زمانی برای افزایش تمرکز
اکرم منتظریان تاکید میکند که بیبرنامگی، دشمن اصلی تمرکز است. نوجوانی که بدون هدف مشخص شروع به مطالعه میکند، ذهنش مدام بین موضوعات مختلف سرگردان میشود.
برای افزایش تمرکز، لازم است برنامهریزی زمانی دقیق و منظم داشته باشیم. به عنوان مثال:
* مطالعه در بازههای ۲۵ تا ۴۰ دقیقهای با استراحتهای ۵ تا ۱۰ دقیقهای (روش پومودورو)
* مشخص کردن اهداف کوتاهمدت (مثل خواندن ۵ صفحه)
* تعیین ساعات ثابت برای مطالعه هر روز
بهگفتهی اکرم منتظریان، مغز انسان عاشق نظم است. وقتی نوجوانان در ساعتهای مشخصی درس میخوانند، ذهنشان خودبهخود شرطی میشود و در آن زمانها تمرکز بیشتری دارد.
بخش سوم: تغذیه و خواب در تقویت تمرکز
یکی از عوامل پنهان در کاهش تمرکز، تغذیه نامناسب و کمخوابی است. طبق پژوهشهای علمی، کمبود ویتامینهای گروه B و آهن میتواند قدرت تمرکز را بهشدت پایین بیاورد.
اکرم منتظریان پیشنهاد میدهد که نوجوانان از خوراکیهای زیر برای بهبود تمرکز استفاده کنند:
* مغزها مانند گردو و بادام (افزایشدهنده حافظه)
* ماهی و تخممرغ (تقویتکننده سلولهای عصبی)
* میوههای تازه و آب کافی (کاهش خستگی ذهنی)
همچنین خواب کافی، مهمترین فاکتور برای تمرکز است. مغز در خواب، اطلاعات را دستهبندی و تثبیت میکند. نوجوانانی که کمتر از ۷ ساعت در شب میخوابند، در تمرکز و یادگیری دچار افت محسوس میشوند
بخش چهارم: تمرینهای ذهنی و فیزیکی برای افزایش تمرکز
تمرکز یک عضله ذهنی است؛ هرچه بیشتر تمرین کند، قویتر میشود. اکرم منتظریان توصیه میکند نوجوانان روزانه چند دقیقه برای تمرین تمرکز وقت بگذارند. چند روش ساده:
1. مدیتیشن کوتاه صبحگاهی: روزی ۵ دقیقه تمرکز بر تنفس، ذهن را آرام و آماده میکند.
2. نوشتن افکار پراکنده: پیش از مطالعه، تمام نگرانیها را روی کاغذ بنویسید تا ذهن خالی شود.
3. ورزش منظم: فعالیت بدنی جریان خون مغز را افزایش داده و تمرکز را بالا میبرد.
4. بازیهای فکری: سودوکو، پازل و شطرنج میتوانند مهارت تمرکز و دقت را تقویت کنند.
به باور اکرم منتظریان، نوجوانی که ذهنش را آموزش میدهد، در هر شرایطی قادر به تمرکز و کنترل افکار خود خواهد بود.
بخش پنجم: مدیریت افکار مزاحم و حواسپرتی
یکی از بزرگترین موانع تمرکز، افکار مزاحم است. نوجوان ممکن است هنگام مطالعه به مشکلات، دوستان یا حتی شبکههای اجتماعی فکر کند.
اکرم منتظریان برای مقابله با این حالت، سه گام کلیدی را پیشنهاد میکند:
1. شناسایی افکار مزاحم: هر بار که ذهن منحرف میشود، آن فکر را بنویسید تا ذهن آگاه شود.
2. بازگشت سریع به مطالعه: بدون سرزنش، آرام به موضوع اصلی بازگردید.
3. استفاده از تایمر تمرکز: تنظیم زمان مشخص (مثلاً ۳۰ دقیقه) باعث میشود ذهن متعهد به تمرکز در آن بازه بماند.
تمرکز، مهارتی پویا و قابل رشد است. اگر نوجوان یاد بگیرد افکار خود را مدیریت کند، به مرور ذهنش آموزش میبیند تا در زمان مطالعه آرام و هدفمند باشد.
نتیجهگیری
