کارنامه مالی یک سال کاری شرکت یا شخص که جهت محاسبه مالیات به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌گردد را اظهارنامه مالیاتی می‌نامند. اظهارنامه مالیاتی عبارت است از تکمیل اسنادی که درآمد یک نهاد یا فرد را با میزان مالیات قابل پرداخت به دولت، سازمان‌های دولتی یا مودیان احتمالی محاسبه می‌کند. فرم‌های خاص مالیاتی در نظر گرفته شده‌است که توسط مودیان مالیاتی یا مؤسسات خصوصی که باید گزارش بدهی‌های مالیاتی را همراه با درآمدزا، مشاغل و شرکت‌ها گزارش کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مالیات یکی از بزرگترین منابع درآمد دولت است. دو نوع مالیات وجود دارد - مستقیم و غیرمستقیم - که هر دو بخشی از درآمد مالیات هستند. درآمد مالیاتی، درآمد دولت حاصل از مالیاتی است که از درآمد، سود، کالاها و خدمات، درآمد زمین، مالکیت و انتقال دارایی و سایر مالیات اخذ می‌شود. این نشان می‌دهد که دولت تا چه اندازه به‌طور مؤثر و تا چه اندازه منابع اقتصاد را مدیریت می‌کند. درآمد کل مالیاتی بیش از درصد تولید ناخالص داخلی است که به عنوان شاخص سهم تولید کشور توسط دولت از طریق مالیات جمع‌آوری می‌شود.
درآمد مالیاتی توسط دولتها برای اعطای مبالغی به جوامع از جمله ارتش، آموزش و پرورش، بیمارستان‌ها و زیرساخت‌ها استفاده می‌شود. برنامه‌های بسیاری وجود دارد که از درآمد مالیاتی از جمله دفاع و امنیت استفاده می‌کنند که شامل کمک هزینه برای وزارت دفاع است. برنامه‌های تأمین اجتماعی، برنامه‌های مهم بهداشتی، یا برنامه‌های شبکه ایمنی که برای مثال بیمه بیکاری، مسکن کم درآمد، تمبر غذا و غیره است.
شهروندان در سوئد، دانمارک، فنلاند و ایسلند بالاترین مالیات را پرداخت می‌کنند. گذشته از کشورهای شمال اروپا، اتریش، هلند و بلژیک نیز مالیات بالایی دارند. در مقابل این کشورها عربستان سعودی، برونئی، موناکو، جزایر کیمن، باهاما و آندورا ایستاده‌اند که به اصطلاح بهشت مالیاتی هستند. در اینجا مالیات بر درآمد یا بسیار کم است یا اصلاً وجود ندارد.
در ایران مالیات به دو صورت خوداظهاری یا علی الرأس محاسبه می‌گردد. در روش خوداظهاری شخص حقیقی یا حقوقی خود اعلام می‌نمایند که چه مقدار درآمد داشته و چه مقدار باید مالیات پرداخت نماید بی‌آنکه ممیزین و کارشناسان سازمان امور مالیاتی در محاسبه و دریافت مالیات، دخالت قابل توجهی داشته باشند.
برای این منظور اظهارنامه‌ای تکمیل کرده که شامل کل درآمدها و کل هزینه و استهلاک و حقوق کارمندان و …می‌باشد و پس از کسر معافیت مالیاتی، مبلغ مالیات سالیانه نیز محاسبه می‌گردد. کارشناسان سازمان امور مالیاتی نیز به شرط صحت مطالب و کامل بودن مدارک و عدم تخلف از قوانین ثبت دفاتر و اظهارنامه و … آن را مورد پذیرش قرارداده و با توجه به آن مالیات محاسبه شده را دریافت می‌نماید.
در صورت عدم پذیرش اظهارنامه مالیاتی یا عدم ارائه آن به سازمان امور مالیاتی، ممیز مربوطه به صورت علی الرأس مالیات را محاسبه نموده و به مودی اعلام می‌نماید و نظر ممیز و کارشناس سازمان امور مالیاتی ملاک پرداخت مالیات می‌باشد.
اظهارنامه مالیاتی تا قبل از سال 1391 در فرم های از پیش آماده و به صورت کاغذی تهیه می شده است. اشخاص باید این فرم ها را از مرکزهای مربوطه می خریدند و به منظور کامل نمودن اظهارنامه مالیاتی خود در این فرم های پیش آماده اقدام می کردند.
انجام این امر زمان زیادی می خواست و هزینه هم داشت به همین دلیل این امر سبب شد تا اظهارنامه های مالیاتی به صورت اینترنتی و به وسیله مراجعه به پایگاه اینترنتی سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس tax.gov.ir کامل و ارسال گردد.
بعد از اینکه اظهارنامه مالیاتی به صورت اینترنتی کامل و ارسال شد شرکت ها و بازرگانان باید در فرصت قانونی که در اختیار آن ها داده می شود به منظور ارائه دفترهای قانونی خود به اداره مالیات اقدامات لازم را انجام بدهند.
این دفاتر مشمول دفاتری از قبیل دفتر روزنامه و دفتر دارایی می باشد که اطلاع از شیوه کار و تنظیم نمودن آن ها برای همه متقاضیان از الزامات می باشد.
