شکرشکن شوند همه طوطیان هند / زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود...

قرن‌ها پیش، زبان فارسی نه‌ فقط از طریق دیوان‌ها و دفترها، بلکه از رهگذر فرهنگ، دانش و تجارت، راه خود را به دل سرزمین‌های دور پیدا کرد. آن‌چنان شیرین، خوش‌آهنگ و اندیشمندانه بود که حتی طوطیان هندوستان که در آن روزگار برای تقلید سخنگویی به زبان‌های مختلف تربیت می‌شدند نیز به فارسی‌گویی زبان گشودند. این بیت حافظ در ظاهر تصویری لطیف دارد و در باطن، قصه‌ مهاجرت زبان ماست؛ از بلخ و بخارا تا دکن و دهلی.

اما امروز، روایت دیگری در دل زیست‌بوم دیجیتال آغاز شده است. این‌بار نه طوطیان و هندوستان، بلکه مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) و هوش مصنوعی در آن سوی تراشه‌های سیلیکونی و مغز متفکر دستگاه‌های الکترونیکی به سخن آمده‌اند و شگفت آن‌که زبان سخن‌گفتنشان با آن پیچیدگی بی‌مانند، می‌تواند «فارسی» باشد...

این پدیده، بیش از آن‌که صرفاً یک نوآوری فناورانه باشد، ادامه‌ همان سفر تاریخی زبان شیرین ماست، اما در مسیری تازه: از جاده ابریشم تا فیبر نوری، از حکمت خراسان تا الگوریتم‌های چندزبانه.

آن‌چه امروز در آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی در حال شکل‌گیری است، نه تنها گواهی بر ارزش ذاتی زبان فارسی است، بلکه نشان از تلاش بی‌وقفه‌ پژوهشگران ایرانی دارد. آنهایی که همچون دانشمندان قرون گذشته، در میان دو جهان گام برمی‌دارند: جهان زبان و جهان فناوری.

رویداد «هوش مصنوعی و قند پارسی» نشان داد که توجه به توسعه مدل‌های زبانی فارسی، صرفاً یک پشتیبانی فنی برای ربات‌ها و ابزارهای روزمره نیست. بلکه بازتابی است از پاسداشت هویتی زنده، فکری عمیق و ذخیره‌ای چند هزارساله از معنا، استعاره و فرهنگ ما.

اینکه امروز مدل‌های زبانی می‌توانند با دقت به فارسی پاسخ دهند، حاصل سال‌ها تلاش پژوهشگران و مهندسانی است که باور دارند حفظ زبان، بخشی از آینده‌سازی است.

به عنوان عضو کوچکی از خانواده بزرگ پارت که همواره دغدغه زبان فارسی و هم‌ترازی این زبان با دنیای فناوری را داشته، بسیار سپاسگزارم از همه همکارانم در پارت و نیز همه متخصصان و تیم‌های ارزشمند هوش مصنوعی که دغدغه توسعه مدل‌های زبانی فارسی را دارند و خوشحالم که در رویداد «هوش مصنوعی و قند پارسی» فرصتی برای پرداختن به زبان شیرین فارسی و توسعه مدل‌های زبانی بزرگ فراهم شد؛ رویدادی که نه‌فقط به پرسش‌های فنی، که به چشم‌اندازهای فرهنگ بومی و زبانی نیز اختصاص داشت.
زبان فارسی همچنان قند است و ما، همچنان پاسدارانِ طعم شیرین آن.


پی‌نوشت:
شکرشکن شدن طوطیان هند:
در هند، طوطی‌ها را به دلیل توانایی‌شان در تقلید صدا، آموزش می‌دادند تا مثل انسان‌ها سخن بگویند. آن‌ها را با شیرینی (مثلاً شکر یا قند) تغذیه می‌کردند تا اهلی شوند و به حرف آیند. «شکرشکن» در اینجا بازی زبانی زیبایی دارد:
۱. طوطیان شکر واقعی را می‌شکنند (می‌خورند)
۲. «شکرشکن» مجازاً یعنی «سخنور»؛ یعنی طوطیان به سخن گفتن شیرین فارسی مشغول می‌شوند.