فرم چیست؟
فرم عبارت است از آن سیستم حاکم بر روابط بین عناصر، که میتوانیم در یک فیلم درک کنیم.
فرم یک مکانیسم است؛ سیستمی که در آن مضمون، پیرنگ، داستان و ...در تفکر و ناخودآگاه فیلمساز، وارد آن میشود و با شکلگیری عناصر فرمیک-سبکی و روایی- محتوا را در ناخودآگاه مخاطب القا میکند.
افراد به اشتباه فرم را همچون ظرفی در نظر میگیرند که محتوا درون آن قرار دارد. این نظر اشتباه است. موضوع و مفاهیم انتزاعی همه در سیستم کلی اثر هنری حل میشوند. آنها ممکن است ما را به طرح انتظارات خاص یا استنباطهای خاص سوق بدهند.
فرم چگونه بر تجربه ما از یک اثر هنری تأثیر میگذارد؟
1. فرم در ما این حس را ایجاد میکند که هر چیز سر جای خودش است.
2. فرمِ یک اثر هنری، نوع خاصی از درگیر شدن بیننده را موجب میشود. فرمِ فیلم حتی ما را وا میدارد که اشیاء را دوباره ببینیم؛ گَرد عادت را میتکاند -آشنایی زدایی میکند- و طرزهای تازه برای شنیدن، دیدن، احساس کردن و اندیشیدن پیشنهاد میکند.
.فرم جهان تکبعدی فیلمنامه را میگیرد و تبدیل به دو بعدی میکند-پرده- و محتوای موردنظر تبدیل به سه بعدی شده و وارد ذهن مخاطب میشود.
فرم اساساً به ساختار بیرونی و ابژکتیو اثر گفته میشود. بافت عینی اثرِ هنری بیانگر و برانگیزندۀ احساسات است و امکان ساخت انواع بسیاری از معانی را برای ما فراهم میآورد.
.فرم فیلمهای مختلف میتواند تنوع بیشماری داشته باشد. با این حال میتوانیم پنج اصل که بیننده میتواند در سیستم فرمالِ فیلم درک کند تمیز دهیم که عبارتند از :
1. کارکرد: هر عنصر، عهدهدار یک یا چند نقش در بطن سیستم است.
2. تشابه و تکرار: موتیف؛ هر عنصر تکرار شوندهی مهم در فیلم.
3. تفاوت و تنوع: آشناییزدایی از تکرار عناصر تکرار شونده و آشناپنداری شده.
4. بسط: یکی از راههای آگاهی بر نحوهٔ کارِ تشابه و تفاوت در فرم فیلم، یافتن اصول بسطِ فیلم از یک بخش به بخش دیگر است.
5. وحدت / پراکندگی: تمامی روابط بین عناصر در یک فیلم، یک سیستم فیلمیکِ کامل خلق میکنند.
منابع: بوردول، دیوید و تامپسون، کریستین(۱۴۰۰)، هنر سینما، ترجمهٔ فتاح محمدی، تهران: نشر مرکز.