فرض کنید برای رفع ناترازی ترازنامه‌ایی «سیستم بانکی»، افزایش سرمایه «از محل آورده نقدی» پیشنهاد شده است. بنظر شما آیا «مردم» می‌توانند در این افزایش سرمایه مشارکت کنند؟
برای جواب دادن به سوال فوق بیایید ابتدا ثبت‌های حسابداری افزایش سرمایه برای یک شرکت غیربانکی رو بررسی کنیم.
همچنان که در شکل زیر می‌بینیم در این حالت در سمت دارایی شرکت، موجودی حساب نقد شرکت افزایش یافته و در سمت چپ نیز حساب سرمایه افزایش می‌یابد.
در ترازنامه مردم نیز در سمت دارایی، موجودی نقد کاهش یافته و در حساب سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد. به طور کلی صرفا ترکیب دارایی عوض شد.
به صورت ساده، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی 2 ویژگی اصلی دارد: الف) اندازه ترازنامه شرکت افزایش می‌یابد ب) در سمت دارایی شرکت موجودی نقد افزایش می‌یابد.
حالا همین حالت را برای یک بانک بررسی می‌کنیم.
مطابق انتظار موجودی نقد مردم کاسته شده و حساب سرمایه‌گذاری آنها افزایش می‌یابد. در ترازنامه بانک ثبت‌های زیر انجام می‌شود (فرض کنید کل سیستم بانکی را به مثابه یک بانک ببینیم).
در اینجا چون سمت چپ ترازنامه سیستم بانکی به عنوان سپرده بانکی محسوب می‌شود، صرفا ترکیب سمت چپ ترازنامه تغییر می‌کند! یعنی نه اندازه ترازنامه بزرگ شد و نه موجودی نقد بانک (حساب نزد بانک مرکزی) افزایش پیدا کرد! هیچ کدام از 2 شرط افزایش سرمایه تحقق پیدا نکرد!
اما چه کسی می‌تواند در افزایش سرمایه (از محل آورده نقدی) «سیستم بانکی» (به عنوان یک کل) شرکت کند؟ صرفا دولت!
زمانی که کل سیستم بانکی بخواهد افزایش سرمایه نقدی بدهد صرفا دولت می‌تواند آورده نقدی را تامین کند چون به غیر از سیستم بانکی، صرفا دولت نزد بانک مرکزی حساب دارد (از موجودی نقد گذر کنید). این افزایش سرمایه ناچارا با تغییر ترازنامه بانک مرکزی (پایه پولی) باید همراه باشد. ترازنامه بانک مرکزی به شکل زیر تغییر خواهد کرد.
از حساب دولت نزد بانک مرکزی کاسته شده و به حساب سیستم بانکی افزوده می‌شود. در این حالت پایه پولی افزایش می‌یابد. ترازنامه بانک نیز مطابق تصویر1 تغییر خواهد کرد. اما اگر دولت نیز موجودی حساب کافی نداشته باشد، این افزایش سرمایه امکان‌پذیر نخواهد بود.
حال ممکن است فرض سیستم بانکی به عنوان یک کل را نقض کنیم و در نظر بگیریم که «تعدادی از بانک‌ها» قصد افزایش سرمایه دارند. در این حالت مردم می‌توانند در این افزایش سرمایه شرکت کنند اما از موجودی حساب تعدادی از بانک‌ها کاسته شده و به موجودی حساب بقیه اضافه خواهد شد و بسته به میزان افزایش سرمایه، به بازار بین بانکی فشار خواهد آمد. اگر این فشار بیش از توان بازار بین‌بانکی باشد، یا همراهی بانک مرکزی در عرضه ذخایر را لازم دارد یا اینکه دوباره دولت باید در افزایش سرمایه شرکت کند.
پایان/
