نسیم توکل
حمایت از کسبوکارهای نوپا در اروپا؛ تجربهای موفق از همافزایی سیاست، سرمایه و نوآوری
در دههی اخیر، اتحادیه اروپا با درک نقش کلیدی استارتآپها در رشد اقتصادی، اشتغالزایی و توسعه فناوری، سیاستها و سازوکارهای منسجمی برای حمایت از کسبوکارهای نوپا طراحی کرده است. برخلاف گذشته که شرکتهای بزرگ موتور اصلی اقتصاد اروپا محسوب میشدند، امروز نوآوری و چابکی شرکتهای کوچک و متوسط (SMEs) و استارتآپها در مرکز توجه قرار گرفته است.
۱. چارچوب سیاستی و نهادی منسجم
در سطح کلان، کمیسیون اروپا برنامههای متعددی را برای تقویت زیستبوم نوآوری تدوین کرده است. از مهمترین آنها میتوان به برنامه افق اروپا (Horizon Europe) اشاره کرد که بزرگترین طرح پژوهش و نوآوری اتحادیه است. این برنامه با بودجهای بیش از ۹۵ میلیارد یورو در بازهی ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷، از پروژههایی حمایت میکند که ایدههای علمی را به محصولات و خدمات قابل تجاریسازی تبدیل میکنند.
در کنار آن، برنامه InvestEU با هدف تسهیل دسترسی به سرمایه و جذب سرمایهگذاران خصوصی، بهویژه در مراحل اولیه فعالیت استارتآپها، ایجاد شده است. این برنامه با مشارکت بانک سرمایهگذاری اروپا (EIB) ریسک سرمایهگذاری در کسبوکارهای نوپا را کاهش میدهد و منابع مالی پایدار برای رشد آنها فراهم میکند.
۲. حمایت مالی و سرمایهگذاری خطرپذیر
یکی از چالشهای اصلی استارتآپها در مراحل آغازین، کمبود منابع مالی و دشواری دسترسی به سرمایه خطرپذیر است. در اروپا، برای رفع این مشکل، سازوکارهایی نظیر European Innovation Council (EIC) ایجاد شده که ترکیبی از کمکهای بلاعوض و سرمایهگذاری مشترک را ارائه میدهد. این شورا از ایدههای فناورانهی پرریسک اما با پتانسیل بالا پشتیبانی میکند و به شرکتها در مسیر ورود به بازار جهانی یاری میرساند.
علاوه بر سطح اتحادیه، در بسیاری از کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه، فنلاند و هلند، نهادهای ملی ویژهای برای حمایت مالی از نوآوران وجود دارند. بهعنوان نمونه، در آلمان برنامه EXIST از کارآفرینان دانشگاهی حمایت میکند تا ایدههای تحقیقاتی خود را به شرکتهای واقعی تبدیل کنند.
۳. سیاستهای مالیاتی و تسهیلات قانونی
کشورهای اروپایی بهخوبی دریافتهاند که برای شکوفایی اکوسیستم استارتآپی، علاوه بر سرمایه، باید محیط قانونی و مالیاتی جذابی نیز فراهم شود. در بسیاری از کشورها معافیتهای مالیاتی چندساله برای شرکتهای نوپا در نظر گرفته شده است. همچنین قوانین کار و مهاجرت اصلاح شدهاند تا جذب نیروی متخصص از کشورهای دیگر آسانتر شود.
نمونهی شاخص این سیاستها در فرانسه است؛ جایی که دولت با طرح La French Tech نهتنها تسهیلات مالی و آموزشی در اختیار کارآفرینان قرار داده، بلکه با اصلاح مقررات اقامت و کار، امکان جذب استعدادهای بینالمللی را فراهم کرده است.
۴. شبکههای حمایتی، مراکز رشد و شتابدهندهها
در سراسر اروپا، شبکهای گسترده از مراکز رشد (incubators)، شتابدهندهها (accelerators) و پارکهای فناوری ایجاد شده است که فضای کاری، خدمات مشاورهای و ارتباط با سرمایهگذاران را برای استارتآپها فراهم میکنند. این مراکز با دانشگاهها، شرکتهای بزرگ و دولتها همکاری نزدیک دارند تا ایدهها سریعتر از مرحلهی تحقیق به بازار برسند.
برای مثال، «Station F» در پاریس بزرگترین کمپ استارتآپی اروپا محسوب میشود که بیش از هزار شرکت نوپا را در یک اکوسیستم واحد گرد هم آورده است. در اسکاندیناوی نیز شهرهایی مانند هلسینکی و استکهلم به مراکز مهم نوآوری جهانی تبدیل شدهاند.
۵. همکاریهای فرامرزی و فرهنگ کارآفرینی
اروپا با رویکردی فراتر از مرزهای ملی، در حال ایجاد بازار واحد دیجیتال (Digital Single Market) است تا استارتآپها بتوانند آزادانه در سراسر قاره فعالیت کنند. این سیاست، موانع حقوقی و فنی تجارت میان کشورها را کاهش داده و فرصتهای مقیاسپذیری را افزایش داده است.
در کنار سیاستهای مالی و نهادی، یکی از عوامل موفقیت اروپا در توسعه استارتآپها، فرهنگ همکاری و یادگیری مشترک است. شبکههایی مانند Startup Europe Partnership، ارتباط میان کارآفرینان، سرمایهگذاران و شرکتهای بزرگ را تسهیل کردهاند تا انتقال تجربه و فرصتهای رشد تقویت شود.
حمایت از کسبوکارهای نوپا در اروپا حاصل همافزایی سه عامل است: سیاستگذاری هوشمند، سرمایهگذاری هدفمند و همکاری نهادی. این ترکیب باعث شده تا قارهی اروپا نهتنها از نظر علمی، بلکه از حیث تجاری و فناورانه نیز در سطح جهانی رقابتپذیر بماند. الگوی اروپایی نشان میدهد که موفقیت استارتآپها تنها به سرمایهگذاری مالی محدود نمیشود، بلکه نیازمند زیستبومی پایدار از آموزش، حمایت قانونی، شبکهسازی و دسترسی آزاد به بازارهای جهانی است
