ضرورت اصلاحات ساختاری و راهبردی در اتاق بازرگانی ایران برای تبدیل شدن به یک مجلس واقعی اقتصادی

ضرورت اصلاحات ساختاری و راهبردی در اتاق بازرگانی ایران برای تبدیل شدن به یک مجلس واقعی اقتصادی

نسیم توکل عضو‌اتاق تهران

مقدمه

اتاق بازرگانی ایران، به عنوان یکی از نهادهای اثرگذار بخش خصوصی در عرصه اقتصاد کشور، طی دهه‌های گذشته نقشی کلیدی در ارتباط میان فعالان اقتصادی و دستگاه‌های دولتی ایفا کرده است. اما ساختار و عملکرد فعلی این نهاد، همخوانی کافی با تحولات پیچیده و پویای اقتصاد ایران ندارد و نیازمند بازنگری اساسی در اساسنامه، فرآیندها و رویکردهای مدیریتی خود است. در این مقاله به بررسی برخی اصلاحات ضروری و پیشنهادهای کلیدی جهت تبدیل اتاق بازرگانی به یک «مجلس اقتصادی» واقعی در کشور می‌پردازیم.

⸻

۱. اصلاح اساسنامه و یکسان‌سازی چارچوب‌های قانونی تشکل‌ها

یکی از اصلی‌ترین ضعف‌های اتاق بازرگانی، عدم هماهنگی و یکپارچگی اساسنامه تشکل‌های زیرمجموعه آن است. تفاوت در متون و مقررات سبب ایجاد تشتت، موازی‌کاری و ناهماهنگی در عملکرد شده است. لذا پیشنهاد می‌شود:

• یکسان‌سازی کلیه اساسنامه‌های تشکل‌های فعال در حوزه بازرگانی با محوریت اسناد بالادستی و قوانین کشور؛

• اصلاح و به‌روزرسانی اساسنامه‌ها با تاکید بر شفافیت، پاسخگویی و ارتقای بهره‌وری؛

• وضع مقرراتی که امکان انحلال تشکل‌های غیر فعال و بدون اثربخشی را تسهیل کند تا منابع و انرژی‌ها به سمت تشکل‌های پویا هدایت شوند.

⸻

۲. مقابله با پدیده «خوش‌نشینی هیئت‌مدیره» و جلوگیری از پدرسالاری

پایداری طولانی‌مدت برخی هیئت‌مدیره‌ها در اتاق‌های مختلف باعث شکل‌گیری ساختارهای بسته، تضعیف نوآوری و کاهش انگیزه سایر اعضا شده است. به همین منظور:

• اعمال محدودیت مدت عضویت هیئت‌مدیره برای حداکثر دو دوره دو ساله؛

• جلوگیری از تکرار ریاست یک فرد یا خانوادگی شدن مدیریت تشکل‌ها؛

• جلوگیری از تشکیل تشکل‌های موازی تنها با هدف حفظ یا تصاحب کرسی هیئت‌مدیره؛

• واداشتن اعضا به انتخاب هیئت‌مدیره‌های جدید از طریق فرآیندی شفاف و دموکراتیک.

⸻

۳. بازتعریف نقش هیئت‌مدیره و حضور فعال اعضا در کمیسیون‌ها

مشاهده می‌شود که هیئت‌مدیره‌ها غالباً در کمیسیون‌ها حضور فعال ندارند و این امر منجر به کاهش بهره‌وری و محدود شدن مشارکت اعضا می‌شود. پیشنهاد می‌شود:

• ممنوعیت مدیریت کمیسیونها توسط  اعضای هیئت‌مدیره به منظور آزادسازی فضای مشارکت بیشتر اعضای عادی و تخصصی؛

• تقویت کمیسیون‌ها با رویکرد تخصصی، افزایش جلسات عملیاتی و پیگیری مستمر پروژه‌ها؛

• تعریف شاخص‌های عملکردی برای ارزیابی فعالیت کمیسیون‌ها.

⸻

۴. ارتقاء سطح عضویت و شفاف‌سازی فرآیند رای‌گیری

برای افزایش اعتبار تصمیم‌گیری‌ها و جلوگیری از نفوذ افراد غیرمتعهد، الزامات عضویت و رای‌گیری باید سختگیرانه‌تر شود:

• الزام به داشتن کارت بازرگانی معتبر؛

• حداقل دو سال عضویت مستمر و پرداخت حق عضویت؛

• ارائه مدارک معتبر و شفاف برای اثبات عضویت؛

• ایجاد سامانه الکترونیکی برای ثبت و نظارت بر فرآیند رای‌گیری.

⸻

۵. سرخط‌کردن اتاق‌های مشترک و ارتقاء هم‌افزایی

رقابت ناسالم میان اتاق‌های مختلف و تشکل‌های موازی، منابع را هدر می‌دهد. به جای رقابت، پیشنهاد می‌شود:

• تعریف اهداف و استراتژی‌های مشترک و شفاف میان اتاق‌های مشترک؛

• طراحی پروژه‌های هم‌افزا در حوزه‌های کلیدی اقتصادی؛

• هماهنگی در تعامل با نهادهای دولتی و قانون‌گذاری.

⸻

۶. تبدیل هیئت نمایندگان به مجلس اقتصادی پویا و تصمیم‌گیرنده

فرآیند کنونی جلسات هیئت نمایندگان بیشتر به سخنرانی و پرسش و پاسخ محدود شده است که باید به یک ساختار تصمیم‌گیری واقعی تبدیل شود:

• برگزاری جلسات علنی و شفاف به سبک مجالس قانونگذاری؛

• ارائه و بررسی طرح‌های اقتصادی توسط اعضا؛

• تصویب طرح‌ها و ارسال آن به کمیسیون‌های مجلس با وجود مستندات پژوهشی توسط مرکز پژوهش  اتاق؛

• پایش اجرای طرح‌ها و گزارش‌دهی مستمر.

⸻

۷. انتخابات هیئت نمایندگان و انتخاب سخنگوی اتاق

برای افزایش مشروعیت نمایندگی:

• برگزاری انتخابات دموکراتیک و شفاف برای انتخاب نمایندگان در تشکلها

• انتخاب سخنگوی رسمی برای اتاق بازرگانی که بتواند صدای اعضا را در مجامع ملی و بین‌المللی منعکس کند.

⸻

۸. سهم‌دادن به جوانان و زنان در ساختارهای تصمیم‌گیری

ارتقای مشارکت جوانان و زنان در هیئت نمایندگان و کمیسیون‌ها، به نوآوری و پویایی اتاق کمک می‌کند. لازم است:

• حداقل ۳۰ درصد سهمیه برای جوانان و زنان در هیئت نمایندگان استانی و کشوری اختصاص یابد؛

• برنامه‌های آموزشی و توانمندسازی ویژه این گروه‌ها تدوین شود.

۹. تاسیس خبرگزاری تخصصی و قدرتمند اقتصادی و سیاسی

اتاق بازرگانی نیازمند رسانه‌ای رسمی و قدرتمند است که:

• گزارش‌های تحلیلی، خبری و سیاسی منتشر کند؛

صدای اعضا و تصمیمات اتاق را به درستی منعکس

• حضور فعال در فضای رسانه‌ای داخلی و بین‌المللی داشته باشد.

⸻

۱۰. ایجاد ائتلاف‌های سیاسی و لابی قوی

اتاق باید جایگاهی فراتر از مشورت و گزارش‌دهی پیدا کند و در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی کشور نقش‌آفرینی نماید:

• تشکیل ائتلاف‌های سیاسی با نمایندگان حامی بخش خصوصی در مجلس؛

• معرفی و حمایت از کاندیداهای متخصص اقتصادی در انتخابات مجلس؛

• لابی برای اصلاح قوانین و معرفی وزرای اقتصادی از میان اعضای اتاق.

⸻

پیشنهادات تکمیلی

• طراحی سامانه شفافیت مالی و عملکردی اتاق و تشکل‌ها؛

• ایجاد بانک اطلاعات تخصصی فعالان اقتصادی؛

• برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی مستمر برای اعضا؛

• توسعه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه اقتصاد و تجارت.

⸻

نتیجه‌گیری

اتاق بازرگانی ایران به عنوان نهاد واسط میان بخش خصوصی و دولت، می‌تواند و باید به یک «مجلس اقتصادی» واقعی تبدیل شود. این مهم جز با اصلاح ساختارها، افزایش شفافیت، تقویت مشارکت اعضا و ارتقاء نقش تصمیم‌گیری هیئت نمایندگان امکان‌پذیر نیست. پیاده‌سازی اصلاحات فوق، ضمن بهبود فضای کسب‌وکار، می‌تواند گامی مؤثر در جهت توسعه پایدار اقتصادی کشور باشد.

کند؛