تقطیع اظهارات متهمان جرایم اقتصادی در تلویزیون و عدم انعکاس دفاعیات آنها عواقب جبران ناپذیری بر آرامش روانی جامعه و نتایج این دادگاهها خواهد داشت /
به نظر میرسد شعب رسیدگی به پرونده های فساد اقتصادی به یک مشاور تجاری نیاز دارند تا بررسی دقیق تری صورت گرفته و همه ابعاد ماجرا روشن شود
بعضی از رفتار کسانی که امروز به عنوان متهم در دادگاههای رسیدگی به جرایم اقتصادی حاضر هستند به عنوان عرف تجارت در بازار ایران شناخته شدهاند. در واقع، این رفتارها در قالب انتقال تجربه و دانش از نسلی به نسل بعد رسیده تا آنجا که مدل کسب و کار ایران را تشکیل دادهاند. عرف به عنوان یک قاعده حقوقی در قانون پذیرفته شده و منبع اصلی حقوق تجارت نیز هست. دولتها و حاکمیتهای محلی در قدیم به ندرت در عرف بازرگانان دخالت میکردند حتی در زمینه تجارت داخلی نیز دخالت آنها چندان گسترده نبود.
تجارت با عرف تجاری گسترده شد و دولتها از این طریق مقادیر زیادی مالیات دریافت کردند. در علم حقوق عرف به معنای قاعدهای است که به تدریج و خود به خود میان همه مردم یا گروهی از آنان به عنوان قاعدهای الزام آور مرسوم شده است. به عنوان مثال: ایران براساس عرف بازار به مشتریان نفتی تخفیف میدهد. در همین مورد برای فروش نفت به شرکتهایی نیاز داریم که قانون را دور بزنند و کالای جایگزین مورد نیاز به کشور وارد کنند.
برنامههای مختلف و بخشهای خبری تلویزیون در سالهای اخیر گزارشهای بازدید سر زده بازرسان صنفی از یک کارگاه تولیدی با عناوینی نظیر قاچاق کالا، برخورد با برندهای خارجی تقلبی و کشف مجوزهای جعلی حاصل ارتباطات ناسالم پخش کردهاند. در حالی که مشابه رفتار سوژههای گزارشها را همه در اطرافمان دیدهایم یا شاید بتوان گفت محتوا تجارت یا عرف تقریبا همه اصناف در سالهای اخیر همین بوده است. در واقع، برای دور زدن تحریمهای بین المللی راهاندازی شرکت تولیدی کالا و ارائه امکان دسترسی به مجوزهای پر سود تجارت با ایران یکی از روشهای متعددی بوده که ظاهراً باعث عبور از قوانین داخلی برای برخی افراد و صاحبان صنایع شده و فرصت برداشتن گامهای بعدی توسط دیگران را فراهم کرده است. به بیانی سادهتر در بازار معاملات جهانی ما را با معایت و نقایص اخلاقی در داد و ستد میشناسند. بدبختانه چیزی که ما آن را به اسم «رشوه» گذاشتهایم (حاصل روابط ناسالم) و عدم رعایت شرایط راستی و درستی در معامله برایمان حکم «شناسنامه» پیدا کردهاند.
اینکه به جای اصلاح رویه و جلوگیری از تکرار این قبیل ایرادها افرادی را به این منظور برجسته کنیم و از طریق رسانهها انگشت اتهام به سمت آنها بگیریم این مارک بین المللی برداشته میشود؟
بر کسی پوشیده نیست که یک نفر ایرانی امروز بخصوص از لحاظ اخلاق تفاوت زیادی با ایرانی دیروز ندارد بنابراین آنچه درباره ایرانی دیروز گفتهاند را میتوان درباره امروز صادق دانست. جیمز موریه در کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی در توصیف اخلاق ایرانیان مینویسد: «تعارف و پیشکش و روغنی که با آن سبیل را چرب میکنند که اسم دیگرش را «بینه مَسکوک» گذاشتهاند در حقیقت حلال هر مشکلی است. بغایت مفید است و به همین ملاحظه قرنهاست که جزو عادات و رسوم ملی گردیده و تقریبا حکم عوارضی را پیدا کرده که ایرانیان مقدار و اندازه آن در دادن و گرفتن و موارد و طرز اجرای آنرا سینه به سینه از پدران به فرزندان و از اخلاف به اسلاف میرسانند.»
از سوی دیگر، روزنامهها و خبرگزاریها به بهانه همراهی با برنامه ضد فساد قوه قضاییه چاشنی بزرگنمایی و حتی تقطیع اظهارات جلسه رسیدگی را به مسائل اضافه کردهاند و بدون در نظر گرفتن حفظ آرامش روانی جامعه ابعاد ماجرا را سنگین میکنند. بحث «مسئولیت اجتماعی» مهمترین شاخص و معیار روزنامه نگار است یعنی خبرنگار باید بداند در هر شرایطی چه کاری انجام دهد و چه نوع خبر و چگونه آن را منتشر کند و تا وقتی که از صحت خبری اطلاع ندارد نسبت به انتشار آن اقدام نکند. رسانهها با این رویکرد میتوانند به جای تکیه بر احساسات عمومی و تحریک آنها به تقویت عقلانیت در جامعه و ارائه راه حل برای اصلاح مشکلات و معضلات تاریخی و اخلاقی ایرانیان بپردازند.