چگونه با الگوسازی از چین، صنعت الکترونیک ایران را شکوفا کنیم؟
نسیم توکل
صنعت الکترونیک چین با تکیه بر سیاستهای کلان اقتصادی، جذب سرمایهگذاری خارجی و توسعه فناوریهای بومی، به یکی از پیشرفتهترین صنایع جهان تبدیل شده است. این مقاله با بررسی عوامل کلیدی موفقیت چین، راهکارهای عملی برای تقویت صنعت الکترونیک ایران ارائه میدهد. از جمله این راهکارها میتوان به ایجاد مناطق ویژه اقتصادی، حمایت از تحقیق و توسعه (R&D) و تقویت همکاری بین دانشگاه و صنعت اشاره کرد.
صنعت الکترونیک یکی از محورهای اصلی توسعه اقتصادی در جهان امروز است. چین با برنامهریزی بلندمدت و اجرای سیاستهای هوشمندانه، در کمتر از چهار دهه به یک قدرت جهانی در این حوزه تبدیل شده است. ایران نیز با برخورداری از نیروی انسانی متخصص و منابع طبیعی میتواند با الگوبرداری از تجربیات چین، صنعت الکترونیک خود را متحول کند.
عوامل موفقیت صنعت الکترونیک چین
1. سیاستهای حمایتی دولت
- ایجاد مناطق ویژه اقتصادی (SEZs) مانند شنژن برای جذب سرمایهگذاری و فناوری خارجی.
- معافیتهای مالیاتی و تسهیلات بانکی برای شرکتهای فعال در حوزه الکترونیک.
2. سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه (R&D)
- اختصاص ۴۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به تحقیق و توسعه.
- تبدیل شرکتهایی مانند هوآوی و شیائومی به غولهای فناوری جهانی.
3. همکاری دانشگاه و صنعت
- تأسیس مراکز تحقیقاتی مشترک بین دانشگاهها و شرکتهای الکترونیک.
- تربیت نیروی انسانی متخصص متناسب با نیازهای صنعت.
4. توسعه زنجیره تأمین داخلی
- خودکفایی در تولید نیمههادیها و کاهش وابستگی به واردات.
راهکارهای عملی برای صنعت الکترونیک ایران
۱. ایجاد مناطق ویژه فناوری
- راهاندازی مناطق ویژه اقتصادی با تمرکز بر صنایع هایتک (مانند پارکهای فناوری در تهران، اصفهان و شیراز).
- ارائه معافیتهای مالیاتی و تسهیلات صادراتی به شرکتهای الکترونیک.
۲. حمایت از تحقیق و توسعه (R&D)
- افزایش سهم بودجه تحقیق و توسعه به حداقل ۳٪ از GDP (در حال حاضر کمتر از ۱٪ است).
- تشویق شرکتهای داخلی به ثبت اختراعات بینالمللی.
۳. تقویت همکاری دانشگاهها و صنعت
- ایجاد دورههای کارآموزی و پروژههای مشترک بین دانشجویان و شرکتهای الکترونیک.
- تأسیس آزمایشگاههای مشترک با حمایت مالی بخش خصوصی و دولتی.
۴. جذب سرمایهگذاری خارجی
- ارائه تضمینهای حقوقی و اقتصادی به سرمایهگذاران خارجی (مانند چین در دهه ۱۹۸۰).
- همکاری با شرکتهای چینی برای انتقال فناوری و دانش فنی.
۵. توسعه بازارهای صادراتی
- هدفگذاری برای صادرات محصولات الکترونیک به کشورهای همسایه و منطقه.
- استفاده از دیپلماسی اقتصادی برای رفع تحریمها و محدودیتهای تجاری.
- آمارهای کلیدی برای برنامهریزی
- سهم صنعت الکترونیک از اقتصاد چین در ۲۰۲۳: ۱۲٪
- ارزش صادرات الکترونیک ایران در ۲۰۲۳: ۱.۲ میلیارد دلار (پتانسیل رشد تا ۱۰ میلیارد دلار)
- تعداد فارغالتحصیلان مهندسی در ایران: سالانه ۲۵۰٬۰۰۰ نفر (منبع: وزارت علوم)
نتیجهگیری
الگوبرداری از تجربه چین نشان میدهد که صنعت الکترونیک ایران نیز میتواند با ترکیب سیاستهای هوشمند دولتی، سرمایهگذاری در فناوری و تربیت نیروی انسانی متخصص به رشد چشمگیری دست یابد. کلید موفقیت، اجرای برنامههای بلندمدت با همکاری بخشهای دولتی، خصوصی و دانشگاهی است.
پیشنهاد نهایی:
- تشکیل کارگروه ویژه صنعت الکترونیک متشکل از نمایندگان دولت، بخش خصوصی و دانشگاهها.
- تدوین سند راهبردی ۱۰ ساله با اهداف کمّی (مانند افزایش صادرات به ۵ میلیارد دلار تا ۲۰۳۰).
منابع :
1. گزارش سازمان توسعه تجارت ایران (۲۰۲۳)
2. تجربیات موفق چین در صنعت الکترونیک (World Bank, 2022)
3. آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران
