تلاش، تقدیر الهی و حکمت خدا در روزی انسان‌ها

در جامعه، افراد زیادی هستند که از وضعیت مالی خود ناراضی‌اند. اما باید بدانیم که خداوند طبق قوانینی که خودش قرار داده، روزی را میان مردم تقسیم می‌کند. این تقسیم رزق به دست خداست و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را تغییر دهد. اما این تقسیم روزی، همیشه بر اساس حکمت و عدالت خداوند است. همانطور که در قرآن آمده است: «خداوند روزی را برای هر کسی که بخواهد زیاد می‌کند یا کم، ولی این زندگی دنیا فقط چیزی است که فانی است.» (الرعد، 26)
در دیدگاه شیعه، هیچ چیزی در این دنیا اتفاقی نیست و همه چیز طبق حکمت و خواست خداوند انجام می‌شود. حتی در مورد روزی، خداوند خود می‌داند که چه چیزی برای هر فرد بهتر است. امام علی (علیه‌السلام) گفته‌اند: «اگر رزق تو کم است، باید بیشتر تلاش کنی، اما همیشه باید بدانیم که روزی در دست خداست و او می‌داند چه چیزی برای ما بهتر است.»
با این حال، این به آن معنی نیست که تلاش ما بی‌اثر است. در آموزه‌های شیعه، انسان‌ها باید تمام توان خود را در راه رسیدن به اهداف مشروع بگذارند. نتیجه‌ی کارها به دست خداست، اما در نهایت انسان مسئول تلاش خود است. امام علی (علیه‌السلام) گفته‌اند: «تلاش کن و به خدا توکل کن، چون خداوند همیشه می‌داند چه چیزی برای تو بهتر است.»
گاهی پیش می‌آید که فردی خیلی تلاش کرده باشد، اما نتایج دلخواه خود را نگیرد. در دیدگاه شیعه، این نشان‌دهنده بی‌عدالتی نیست. بلکه ممکن است خداوند طبق مصلحتی که خودش می‌داند، کمتر یا بیشتر از آنچه که ما انتظار داریم به ما بدهد. خداوند همیشه به ما چیزی می‌دهد که بهترین است، حتی اگر ما آن را درک نکنیم.
پس، در حالی که تلاش شخصی مهم است، باید بدانیم که تقدیر و خواست خداوند همیشه بهتر از آن چیزی است که ما می‌فهمیم. ممکن است درآمد ما آن‌طور که می‌خواهیم نباشد، اما خداوند بهترین مسیر را برای ما می‌داند
اینکه «چرا بعضی‌ها بیش از حد ثروتمند و بعضی فقیرند؟» یکی از سوالات رایج و پیچیده‌ای است که در آموزه‌های دینی به آن پرداخته شده است. در نگاه شیعه، همه چیز بر اساس حکمت و اراده خداوند تنظیم شده است. خداوند روزی هر فرد را طبق مشیت خودش تقسیم می‌کند. در قرآن آمده است که «خداوند روزی را برای هر کسی که بخواهد گسترش می‌دهد یا محدود می‌کند». بنابراین، تفاوت‌های مالی افراد از نگاه دینی می‌تواند بخشی از اراده الهی باشد. خداوند در این دنیا افراد را امتحان می‌کند. بعضی را با ثروت و بعضی را با فقر می‌آزماید تا میزان شکرگزاری، صبر و ایمان آن‌ها را بسنجد. به این معنا که شاید فردی فقیر باشد تا صبرش سنجیده شود یا فردی ثروتمند باشد تا ببیند آیا در برابر نعمت‌ها به درستی رفتار می‌کند یا نه. در عین حال، در اسلام تلاش فردی بسیار مهم است. انسان‌ها باید برای به دست آوردن روزی حلال تلاش کنند و در مسیر درست حرکت کنند. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کسی که تلاش نمی‌کند، حق ندارد از خداوند روزی بخواهد». به این معنا که اگر کسی تلاشی برای بهبود وضع مالی‌اش نکند، نباید از خداوند انتظار داشته باشد که او را غنی کند. اما در عین حال، ممکن است برخی افراد علی‌رغم تلاش بسیار، نتوانند به آنچه که می‌خواهند برسند. این به آن دلیل است که در دینی مانند شیعه، خداوند همه چیز را طبق مصلحت خود می‌چرخاند. ممکن است در این دنیا فردی ثروتمند شود یا فقیر بماند، اما در نهایت این یک حکمت الهی است که خودمان قادر به درک آن نباشیم. خداوند در همه حال می‌داند که چه چیزی برای انسان‌ها بهتر است، حتی اگر ما آن را نمی‌فهمیم. از این رو، شیعه به عدالت خداوند ایمان دارد، حتی اگر در این دنیا، گاهی به نظر برسد که برخی افراد بیش از حد ثروتمند یا فقیر هستند. در نهایت، عدالت الهی نه‌تنها در این دنیا بلکه در آخرت نیز محقق می‌شود و هیچ‌کس در آن روز مظلوم نخواهد بود. بنابراین، در حالی که تلاش فردی مهم است، مسلمانان باید به حکمت و اراده خداوند اعتماد کنند و در هر شرایطی به او توکل کنند.

جواب کسانی که می‌گویند «خدا به ما بدهد، بعد در ثروت ما امتحان کند»، این است که در آموزه‌های اسلامی، امتحان خداوند در تمام شرایط زندگی وجود دارد. یعنی خداوند همه انسان‌ها را چه فقیر باشند چه ثروتمند، در حالتی که هستند امتحان می‌کند. امتحان خدا فقط به ثروت یا فقر محدود نیست. ممکن است فردی با ثروت بیشتر، امتحان‌های سخت‌تری داشته باشد، چون ممکن است در برابر مال فریب خورده و به غرور و تکبر دچار شود. خداوند از همه انسان‌ها در شرایط مختلف امتحان می‌کند تا ببینند در برابر نعمت‌ها، مشکلات، سلامتی یا بیماری چه رفتاری دارند. همچنین، خداوند می‌داند چه چیزی برای هر کس بهتر است و همیشه بر اساس حکمت خودش عمل می‌کند. ممکن است ما فکر کنیم که ثروت بیشتر یا وضعیت بهتر، برایمان خوب است، اما خداوند از ما بیشتر می‌داند. لذا درخواست اینکه خدا ابتدا ثروت بدهد و بعد امتحان کند، در حقیقت نادیده گرفتن علم و حکمت خداوند است. از طرفی، در دین اسلام، انسان‌ها موظفند در هر شرایطی که هستند، درست عمل کنند و در برابر هر امتحان الهی صبر و شکر پیشه کنند. در این مسیر، مهم‌تر از هر چیز تلاش و توکل به خداوند است تا در هر وضعیتی که قرار داریم، به رشد معنوی برسیم.