فلانی را میشناسی ؟ توی صخره نوردی مقام آورده ! آخر دختر را چه به این ورزش ها ؟!
فلانی را دیدی ؟ تن دخترش لباس آبی بود ! لباس دختر باید صورتی باشد آبی مال پسرهاست .
مگر من دیوانه ام که بروم پیش مشاور ؟ آدمهای مریض و دیوانه میروند پیش روانشناس.
خدا به دور !با یکی همسن پدرش ازدواج کرده !
چقدر از این جمله های آشنا به گوش شما خورده و میخورد ؟ چقدر با این نوع تفکر آشنایید؟ اگر کسی از این حرفها بزند بعضی ها میگویند فکرش قدیمی ست و یا به اصطلاح روشنفکر نیست ، اما اگر بخواهیم اینها را به زبان دیگری معنا کنیم میشود (تابو ) .همان چیزی که در ادامه قرار است به آن بپردازیم .
تابو (Taboo) چیست ؟
تابو که به آن پرهیزه هم میگویند یک سری رفتار،گفتار،یا امور اجتماعی ست که به خاطر رسم ،آیین ،مذهب و یا عرف اجتماع ممنوع و ناپسند است و انجام آن باعث میشود بعضا مورد نکوهش قرار بگیریم .مجموعه ای از قوانین و موارد ممنوعه که در طی تاریخ شکل گرفته و این واژه از زبان تونگا که یکی از زبانهای پلی نزی است گرفته شده ؛ اهالی جزایر پولینزی عقاید خاصی داشته اند ،مانند اینکه بعضی اشیاء یا اشخاص دارای قدرت ماوراء هستند و نزدیک شدن به آنها خطرناک است و ممکن است باعث جنون یا مرگ شود!
در هر صورت این واژه با احساس گناه در ارتباط است و هر چیزی که باعث شود ما احساس گناه کنیم میتواند به نوعی تابو باشد.مسائل ممنوعه یا حرامی که در هرحال نباید آنها را انجام دهیم که البته من فکر میکنم باید بین ممنوعیت و محرومیت تفاوت قائل بود .باید آگاه باشیم که این موضوعات ریشه در باورهای مذهبی و اعتقادی ما دارد و انجام آنها لطمه ای به اعتقادات ما وارد میکند یا صرفا به لحاظ اجتماعی غیرقابل قبول است .
تابو از گذشته تا امروز
تعریف قدیمی تابو با چیزی که امروزه میشناسیم متفاوت است ،در گذشته بیشتر ناشی از باورهای مذهبی و اعتقادی و در جامعه ی امروزی عمده ی تابوها صحبت بی پرده در مورد یک موضوع است ،مثلا مسائل جنسی ،صحبت علنی از مصرف مواد مخدر ،ارتباط با جنس مخالف ،نوع پوشش و چیزهایی از این دست.
یک مثال جالب که شاید بعنوان تابو از گذشته تا امروز وجود داشته در مورد رنگ آبی و صورتی ست که برای پوشش پسرها و دخترها در ذهن ما حک شده و انگار به سختی قابل تغییر است .رنگ آبی و صورتی از سال 1850 وارد دنیای مد شد و تا قبل از آن هیچ ایده ای راجع اینکه کدام رنگ برای کدام جنس است وجود نداشت .
در 1940 تصمیم بر آن شد که رنگ آبی برای پسرها و صورتی برای دخترها مناسب است ،هر چند که در آن دوره فمنیست ها به دنبال حق انتخاب رنگ توسط کودکان بودند .
پس همانطور که میبینیم بسیاری از مسائلی که در ذهن ما وجود دارند و چیزی مانع از شکستن آنها میشود و ما را از برهم زدنشان خلاف چیزی که هست میترساند ریشه در تصمیم عده ای داشته ،ممکن بود در آن لحظه این تصمیم درست برعکس گرفته میشد و امروز برای نوزاد پسر لباسهای صورتی میخریدیم !
چرا از تابو گریزانیم ؟
رفتار و افکاری که امروز در ذهن ما تابلویی وحشتناک ساخته و مُهر ممنوع روی آن خورده ممکن است ریشه های مختلف داشته باشد و آن را از والدین ،مدرسه یا جامعه آموخته باشیم و یا حتی خودمان به این باور رسیده و به آن شاخ وبرگ داده باشیم ،افکاری که در ذهن ما میچرخند و آنها را زننده قلمداد میکنیم .
ما تابوها را انجام نمیدهیم چون میخواهیم وجدانمان آسوده باشد و از طرف جامعه مورد سرزنش قرار نگیریم ،چون ما دوست داریم همواره مقبول محیطی باشیم که در آن زندگی میکنیم .
اما گاهی ما به سمت انجام این کارها تمایل پیدا میکنیم و یا دائم به آن فکر میکنیم و بین حس گناه و لذت تعارض ایجاد میشود ،در واقع آن مسئله میشود تعارض بین هوس و مقاومت !
مقاومت انسان در مقابل انجام بسیاری از اعمال شاید به این دلیل باشد که انسان ناخودآگاه سودایی خوشتر از زیرپا گذاشتن تابو ندارد، چرا که تابو قدرت برانگیختن کشش های غریزی و ناخودآگاه انسان را دارد و گیرایی آن هم حاصل همین وسوسه انگیزی ست .
در عین حال تقریبا تمام انسانها طبیعتا تمایل دارند تابوها را پنهان و از آن پرهیز کنند ،به ویژه در فرهنگهای مذهبی که این کلمه به معنای هر چیز یا کسی است که دست زدن و نزدیک شدن به آن حرام است و با واژه ای مثل نجس و ناپاک از آن یاد میشود .
چند نوع تابو داریم ؟
تابوهای اخلاقی : باید و نبایدهای اخلاقی مثل راستگویی ،خیانت ،انصاف، عدالت ،مهرورزی که در ذهن خیلی از آدمها به عنوان یک عمل اشتباه شناخته میشود و البته از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت است اما در مورد خیلی از صفات اخلاقی در سرتاسر دنیا باور یکسانی وجود دارد .
تابوهای اجتماعی : به هنجارهای فرهنگی هر جامعه و محیط مربوط میشود و از خانواده تا قومیت و نژاد متفاوت است . مثلا رفتن به خانه بعد از ساعت 9شب در خیلی از خانواده ها تابو به حساب می آید و یا حتما در مورد بعضی اقوام شنیده ایم که ازدواج کردن با کسی خارج از قوم خودشان یکجور تابوشکنی ست ! مصرف الکل در خیابان و یا حجاب زنان هم از این دسته اند.
تابوهای دینی : قوانین و ممنوعیاتی که در هر دین و آیین وجود دارد و مردم خود را به انجام ندادن آن توصیه میکنند .مانند همجنس گرایی و یا قوانین مربوط به ازدواج .
تابوهای قانونی : مسائلی که با زیر پا گذاشتن آنها با فرد خاطی برخورد قانونی صورت میگیرد .سرقت ،درگیری ،آسیب رساندن به دیگران ،و کلاهبرداری از این نوعند .
تابو شکنی به چه معناست ؟
تابو شکنی یعنی شکستن هیبت و هیمنه ی یک چیز .
باز کردن قفل بسته ی یک مسئله .
ساده کردن موضوع سختی که ذهن ما را به خود مشغول کرده است.
در بیشتر موارد فرد تابوشکن از سوی محیط، خانواده و یا یک اجتماع خاص مورد سرزنش و حتی مجازات قرار میگیرد ،اما شاید شکستن تابوی خیالی ِخیلی از مسائل شخصی زیاد هم بد نباشد ،چرا که بعضی از موضوعات که ذهن ما را به خود مشغول کرده بعضا مانع از رشد و پیشرفت ما شده و فقط مستلزم یک اراده برای شکستن فضای ذهنی و رهایی از وسواس گونه های نابجاست .
به عقیده ی فروید تابوها کهن ترین مجموعه قوانین بشری هستند و اقداماتی که توسط تابوها منع شده اند اقداماتی هستند که بسیاری از انسانها تمایل طبیعی به انجام آن دارند .
فکر میکنم بهتر است با دید باز و با آگاهی به این مهم نظر کنیم ،جنس و جنسیت که به نوعی رابطه ی مستقیم با تابو دارند و در جامعه ی امروز بسیار بحث برانگیزند دو مفهوم کاملا جدا هستند و از طبیعت و تربیت منشا میگیرند .جنس ،طبیعت ماست و جنسیت مفهومی ست که جامعه میسازد و باید دید طبیعت مهمتر است یا تربیت ؟! نظر شما چیست ؟
